Уладзімір Караткевіч - Вока тайфуна. Апавяданні і аповесці

Мне было шкада яе, гэтага дзіцёнка, на плечы якога ўпаў такі непасільны цяжар.

- Вы вельмі небагаты чалавек, - сумна сказаў Дубатоўк. -На руках у вас, уласна кажучы, застаюцца пасля ўсіх выдаткаў капейкі.

І ён кінуў позірк у мой бок, вельмі выразны і шматзначны позірк, але мой твар не выразіў нічога. Ды і сапраўды, якое гэта мела дачыненне да мяне?

Дакументы перадалі новай гаспадыні. Дубатоўк абяцаў дадь загады Берману, пасля падалаваў Яноўскую ў лоб і выйшаў. Мы ўсе таксама выйшлі ў залу, дзе публіка паспела ўжо замарыцца ад танцаў.

Дубатоўк адразу зноў выклікаў выбух запалу, уздыму і весялосці. Я не ўмеў скакадь нейкага мясцовага танца, і таму Яноўскую адразу памчаў Варона. Пасля яна кудысьці знікла. Я глядзеў на танцы, калі раптам адчуў нечы позірк. Непадалёк ад мяне стаяў танклявы, але, відадь, моцны малады чалавек, белавалосы, з вельмі прыемным і шчырым тварам, апрануты сціпла, але з падкрэсленай акуратнасцю.

Я не бачыў, адкуль ён з'явіўся, але ён адразу спадабаўся мне, спадабалася нават мяккая аскетычнасць у прыгожым вялікім роце і разумных карых вачах. Я ўсміхнуўся яму, і ён, як быццам толькі і чакаў гэтага, падышоў да мяне вялікімі і плаўнымі крокамі, прадягнуў мне руку:

- Прабачце, я без цырымоній, Андрэй Свеціловіч. Даўно жадаў пазнаёміцца з вамі. Я студэнт... былы студэнт Кіеўскага ўніверсітэта. Зараз мяне выключылі... за ўдзел у студэнцкіх хваляваннях.

Я таксама адрэкамендаваўся. Ён усміхнуўся шырокай белазубай усмешкаю, такой яснай і добрай, што твар адразу зрабіўся гожым:

- Я ведаю, я чытаў вашы зборнікі. Не палічыце за камплімент, я, наогул, не аматар гэтага, але вы мне сталі пасля іх вельмі сімпатычным. Вы займаецеся такой карыснай і патрэбнай справай і добра разумееце свае задачы. Я мяркую па вашых прадмовах.

Мы разгаварыліся і разам адышлі да акна ў дальнім кутку залы. Я спытаў, як ён трапіў да Балотных Ялін. Ён засмяяўся:

- Я далёкі сваяк Надзеі Раманаўны. Вельмі далёкі. Уласна кажучы, ад усяго кораня Яноўскіх зараз засталіся на зямлі толькі яна ды я, па жаночай лініі. Здаецца, такая-сякая кропля крыві гэтых былых дэйноўскіх князькоў цячэ яшчэ і ў жылах Гарабурды, але яго сваяцтва, як і сваяцтва Грыцкевічавых, не даказаў бы ніводны знаўда геральдыкі... Гэта проста радавое паданне. А сапраўдная Яноўская толькі адна яна.

Твар яго памякчэў, стаў задумлівым.

- І наогул, усё гэта глупства. Усе гэтыя геральдычныя казусы, князькі, магнадкія маяраты. Каб была мая воля, я б выпусціў з жылаў магнадкую сваю кроў. Гэта толькі прычына для вялікіх пакут сумлення. Мне здаецца, гэта і ў Надзеі Раманаўны так.

- А мне сказалі, што Надзея Раманаўна адзіная з Яноўскіх.

- Вядома, так. Я вельмі далёкі сваяк, і да таго ж мяне лічылі памёршым. Я не наведваўся ў Балотныя Яліны пяць год, а зараз мне дваццаць тры. Бацька адаслаў мяне адсюль, бо я ў васемнаццаць год паміраў ад кахання да трынаццацігадовай дзяўчыны. Уласна кажучы, гэта нічога, варта было пачакаць два гады, але бацька верыў у старажытную сілу праклёну.

- Ну і як, дапамагля вам высылка? - спытаў я.

- Ані на шэлег. Мала таго, дзвюх сустрэч было дастаткова, каб я адчуў, тто старое абажянне перарасло ў каханне.

- I як глядзіць на гэта Надзея Рамянаўна?

Ён пачырванеў так, тто ў яго нават слёзы навярнуліся на

вочы.

- О!.. Вы здагадаліся! Я вельмі прашу вас маўчаць пра гэта! Справа ў тым, тто я не ведаю яшчэ. Ды гэта не так важліва, паверце... паверце мне. Мне гэта не важліва. Мне проста добра з ёю, і нават калі яна будзе раўнадушнай да мяне, мне, паверце, будзе таксама шчасна і хораша жыць на зямлі: яна ж будзе існаваць на ёй таксама. Яна незвычайны чалавек. Вакол яе такое бруднае свінства, непрыхавяняе рабства, а яна такая чыстая і добрая.

Я ўсміхнуўся ад раптоўнага зямілавання да гэтага хлапчука з добрым і ясным тварам, а ён, відаць, палічыў усмешку за кпін.

- Ну вось, вы ўсміхаецеся таксама, як нябожчык бацька, як дзядзька Дубатоўк. Сорамна вам...

- Я і не думаю смяяцца, пан Андрэй. Мне проста добра чуць ад вас такія словы. Вы чысты і хароты чалавек. Толькі не трэба вам камусьці ятчэ казаць пра гэта. Вось вы тут вымавілі імя Дубатоўка.

- Дзякуй вам за добрае слова. Але няўжо вы думалі, тто я камусьці казаў пра гэта, тто я такі нягоднік? Вы ж здагадаліся. I дзядзька Дубатоўк таксама чамусьці здагадаўся.

- Добра, тто здагадаўся Дубатоўк, а не Алесь Варона, -сказаў я. - Ыачай справа скончылася б дрэнна для кагосьці з вас. Дубатоўк - гэта нічога. Ён япякун, яму цікава, кяб Надзея Раманаўна знайшла добрага мужа. I ён, мне здаецца, добры чалавек, нікому не скажа, як і я. Але вям трэба наогул маўчаць пра гэта.