Bayet. Compte rendu du travail de M. Bourgeois «Le capitulaire de Kiersy» // Revue historique. 32 (1886). P. 183.
Schrörs. Op. cit. S. 50.
Карл Лысый, коронованный в 875 г. папой, претендовал на верховенство над всем Западом: «se imperatorem et augustum omnium regum eis mare existentium appellare praecepit» (Waitz. Deutsche Verfassungsgeschichte. Bd. V (1874). S. 86). — Иоанн VIII писал Людовику III по прозвищу Младший: «si… romanum sumpseritis imperium omnia vobis régna subjecta existent» (Waitz. Ibid.). — В рассуждениях г-на Байе (Bayet. Art. cit.) принцип единства слишком быстро исчезает из истории, сменяясь моральным и религиозным авторитетом; коль скоро сохранялись сюзеренитет либо притязания на сюзеренитет одного монарха над всеми остальными, то можно сказать, что еще существовал и принцип единства.
Schrörs. Op. cit. S. 383.
Annales Fuldenses. T. V. Ann. 890: «tyrannus». — Dümmler. Op. cit. Bd. IL S. 332, Anm. 2.
Annales Fuldenses. T. V. Ann. 887: «honorifice ad hominem sibi, quasi adoptivum filium etiam, iniunxit». — Ex Conventu Valentino // Histor. de Fr. IX. P. 315: «cui praestantissimus Karolus Imperator jam regiam concesserat dignitatem».
Ibid.: «post gloriosissimi Caroli obitum aliquandiu sine Rege ac principe existens [regnum Provinciae]». После смерти Карла III считалось, что в королевстве нет государя.
Asser. Annales rerum gestarum Aelfredi Magni. Ann. 887. P. 491: «sed tamen principalis sedes regni ad Earnulf juste et merito provenit… Caeteri quoque quatuor reges fidelitatem et obedientiam Earnulfo, sicut dignum erat, promiserunt; nullus enim illorum quatuor regum haereditarius illius regni erat in paterna parte, nisi Earnulf solus; sed imperium penes Earnulf remansit».
Dümmler. Op. cit. Bd. III. S. 332 и далее.
Dändliker und Müller. Liudprand von Cremona. S. 135140. — Эти авторы очень справедливо сопоставляют отношения Беренгара с Арнульфом и отношения Эда с тем же государем. Их можно дополнить, отметив, что «Деяния Беренгара» говорят только о мирном договоре между Беренгаром и Арнульфом, так же как «Ведастинские анналы» подводят итог встречи в Вормсе словами «facti amici» [стали друзьями]. — Dümmler. Op. cit. Bd. III. S. 324–325.
После того как Гвидо короновался в 889 г. в Павии как король Италии, папа «regem [Arnulfum] obnixe interpellabat, ut urbe Roma domam sancti Petri visitaret, et Italicum regnum… ad suum opus restringendo dignaretur tenere. Sed rex… quamvis non libens postulata denegavit» (Annales Fuldenses. T. V. Ann. 890). — Dümmler. Op. cit. Bd. III. S. 367–368.
Dümmler. Op. cit. Bd. III. S. 379.
Ibid. S. 323–324.
Annales Vedastini. Ann. 888: «Odo… honorificeque ab Arnulfo rege susceptus» [Эд… был с почетом принят королем Арнульфом]; то же выражение применено в отношении Балдуина: «[Odo] suscepit eum cum honore» [Эд принял его с почетом].
Annales Fuldenses. T. V. Ann. 888: «Odo contestans se malle suum regnum gratia cum regis pacifice habere quam ulla iactancia contra eius fidelitatem superbire, veniensque humiliter ad regem». — Annales Fuldenses. T. V. Ann. 895: «Odo rex Galliae ad fidelitatem regis [Arnulfi] cum muneribus veniens». — Ирменгарда, мать Людовика Прованского, в 889 г. прибыла к Арнульфу тоже с дарами (Dümmler. Op. cit. Bd. III. S. 332).
Reginonis Chronicon. Ann. 888. — Asser. Annales rerum gestarum Aelfredi Magni. Ann. 887. P. 491.
Фульк пишет Арнульфу (Flodoardi Historia Remensis.L. IV. С. 5. P. 563): «cum nee in eo [Arnulfo] sibi spes ulla remansisset, coactus sit eius [Arnulfi] hominis, videlicet Odonis, dominatum suscipere». — «Eius hominis» не может означать «этот человек», хотя г-н Дюммлер (Dümmler. Op. cit. Bd. III. S. 32) и допускает такую возможность. «Eius» и «ео» в одной и той же фразе должны относиться к одному и тому же лицу; к тому же нельзя было сказать «eius hominis» об Эде, если в письме о нем еще не заходила речь. Наконец, исключено, чтобы Фульк в письме Арнульфу презрительно выразился об Эде, которого Арнульф поддерживал.
Waitz. Deutsche Verfassungsgeschichte. Bd. IV (1885). S. 245, 273. — Roth. Geschichte des Beneficialwesens. S. 380382. — Roth. Feudalitât und Unterthanverband. S. 208–209. Annales Bertiniani. Ann. 851: «Respogius, datis manibus… suscipitur».
См. выше, с. 94.
Flodoardi Historia Remensis. L. IV. C. 5. P. 563: «hoc more hune regem [то есть Карла Простоватого] factum ipsius fidelitati et consilio committere voluerint ut ipsius adiutorio et consilio uteretur in omnibus, et eius subderetur tam rex quam universum regnum preceptis et ordinationibus. Preterea quod audierat huic regi suggestum, quia contra fidelitatem ipsium… egerit…». — О значении слова «fidelitas» см. Bourgeois. Le capitulaire de Kiersy. P. 224 и далее. — Здесь «fidelitas» имеет два значения: «помощь» и «повиновение».
Фульк пишет: «promissionem quoque, quam rex suus Karolus eidem Arnulfo, qui regnum sibi contradiderat, promisisset» (Flodoardi Historia Remensis. L. IV. C. 5. P. 564). — Annales Vedastini. Ann. 894: «Amulfus bénigne suum excepit consobrinum, eique regnum paternum concessit» [Арнульф радушно принял своего родственника, уступил ему отцовское королевство]. Это эквивалент признания Карлом III королевской власти Людовика Прованского: «regiam concesserat dignitatem» (Ex Conventu Valentino // Histor. de Fr. IX. P. 315).
Читать дальше