Витовт Черопко - Навь-Явь-Правь (на белорусском языке)

- Гвай, - звярнуўся ён да дзядзькi, - не загадваю табе, а прашу: даганi Вышака з Бажэнай. Выратуй брата. Яна загубiць Вышака.

- Князь! Не таi ў сэрцы немарасцi. Усё, што адбылося, - гэта твая доля. Калi яна асудзiла цябе на страту гэтай дзеўнiцы, дык ужо не вернеш Бажэны, як нi старайся.

* * *

Пасля страты дачкi Завейка страцiў i цiкавасць да жыцця. Навошта яму жыццё, калi пазбавiўся ён адзiнага дарагога чалавека, любай Бажэны. Што з ёй? Сэрца аблiвалася крывёю, калi думаў, як гэты iзгой Воўк цешыцца яго дачкою. Ездзiў ён да намеснiка рускага князя ў Новым градзе, падбiваў на паход супраць Воўка. Намеснiк адгаворваўся: то дружына маленькая, то дарогi добра не ведае, то справы не дазвалялi iсцi ў паход. Завейка сваю дружыну падняў, але вояў не хапала. Каб вось дапамаглi русы.

I днi мiналi ў хваляваннi за долю дачкi.

I адбылося дзiва. За дзвярмi раздалiся гучныя галасы. Завейка незадаволена паморшчыўся. Чаго там раскрычалiся слугi? Дзверы расчынiлiся - на парозе стаяла Бажэна. Яго родная крывiнка, яго радасць i ўцеха вярнулася дадому. Сарваўся з лавы i падбег да дачкi, якая кiнулася да яго.

- Татачка!

- Бажэна! - i спынiўся ўражаны Завейка. - Бажэна? - перапытаў ён.

- Татанька! - прыпала да яго грудзей дзяўчына. - Татанька!

Ён абдымаў яе, жывую, здаровую. Яна зноў з iм. I тут убачыў, як увайшоў у пакой Вышак. Без палахлiвасцi, упэўнена, як у свой дом. I паменшала радасць князя. Зразумеў - каханне штурхнула Вышака да яго дачкi.

- Вышак выратаваў мяне, толькi яго разую.

Цяжка ўздыхнуў Завейка i адказаў:

- Няволiць цябе не буду.

* * *

А праз колькi дзён з Новага града выступiла дружына. Грукацеў пад нагамi ваяроў i конскiмi капытамi перакiдны мост. Нi адзiн з вояў не ведаў, куды iх вядзе Завейка. Наперадзе ехаў Вышак - ён павiнен быў паказаць дарогу да цвержы Воўка. Угаварыў яго Завейка.

- Ты iзгой. Твой брат ваюе з русамi. I як паставiцца да цябе князь Яраслаў! Ты павiнен паказаць, дзе хаваецца твой брат. Калi ты адмовiшся, цябе i сiлай прымусяць паказаць дарогу. Гэта не здрада. Ты дапаможаш спынiць непатрэбную вайну ў Лiтве. Мы разбiты русамi, i трэба прызнаць iх уладу. Кожны новы дзень гэтай непатрэбнай вайны прыносiць смерць. А Воўк... ён сам выбера сваю долю: цi прыме клятву Яраславу, цi трапiць у паруб. Ты ж будзеш уладаром бацькоўскiх земляў. - Яшчэ казаў Завейка, а Вышак ужо ведаў, што згодзiцца на яго прапанову. Нiчога яму не застаецца, як згадзiцца.

- Пераступаю сваю праўду.

Як не хацеў таго, але адолелi яго ўспамiны. Нагадаў ён брата. З Воўкам нiколi не быў ён блiзкi. Нейкая адчужанасць лягла памiж iмi. Мабыць, ад таго, што Воўк старэйшы за яго i жыў iншым, чым ён. Нiколi слоў лагодных мiж сабою не мовiлi. I ўсё роўна не мог Вышак уявiць, што нiколi адкрыта не зiрне брату ў вочы. Няма цяпер у яго роднага брата, пакiнуў яго назаўсёды.

Пра адно думаў Вышак, як папярэдзiць брата, каб ён пакiнуў цвержу i схаваўся ў пушчы. Ды як папярэдзiць? Спадзяваўся на тое, што вiжы ўбачаць русаў. Тады ўсё было б памысна - Воўк пакiнуў бы цвержу.

* * *

Здзiвiлiся русы. Нiкога яны не ўбачылi на сценах. Адчыненая брама i не падняты перакiдны мост над ровам. I раптам з брамы выехаў на белым канi чалавек.

Завейка пазнаў яго - князь Воўк. Пазнаў брата i Вышак. Не пакiнуў Воўк цвержы, не схаваўся ад русаў у пушчы. Адчуваў Вышак сэрцам бяду. Конь з вершнiкам наблiжаўся да русаў. Завейка ўзяўся за меч.

- Не спяшы, князь, - мовiў Вышак i паехаў насустрач брату. Воўк злез з каня i чакаў яго. Нiякай зброi ён не меў перад сабой, нiбыта выйшаў здавацца.

Вышак спынiў каня, пакiнуў сядло i падышоў да брата.

- Падай меч свой! - сурова прамовiў Воўк.

Вышак паслухмяна выцягнуў з похваў меч i аддаў яго брату.

- Продкi нашыя! - усклiкнуў Воўк. - Вось чалавек, якi прыйшоў на суд ваш. Здрадзiў ён клятве багам нашым i за вiну сваю мусiць ад зброi сваёй памерцi. Аддаю яго вам у ахвяру, о продкi нашыя!

Вострае джала мяча, накiраванае бязлiтаснай рукой, увайшло Вышаку ў грудзi. Адчуў Воўк, як рукi брата схапiлi яго за тулава i папаўзлi ўнiз. Брат упаў на зямлю. Вось i ўсё. I Воўк ударыў мячом сабе ў жывот: "Я iду да вас, продкi!"

1987 г.