Альберт Хасанов - Бүре баласы Чатан

Ашап туйгач, бер кикереп тә куйгач, Чатан йөгереп кенә аланны әйләнеп килде. Апалары белән куышлы уйнарга да исәбе бар. Күзләрендә әнисе ташлап китү кайгысы да, апалары белән күрешү шатлыгы да чагыла. Нишләргә? Чатанны кая куярга? «Кешеләр арасында аңа урын юк» дип, кистереп әйтте әтиләре. Апалары Чатанны өн авызына илттеләр.

– Утыр шушында гына. Беркая да чыкма. Юкса үзеңне бүреләр тотып ашарлар, – дип кисәттеләр. Ә үзләре: – Бүре баласын бүреләр тотып ашамас инде, – дип елмаештылар.

– Алай да, Чатан, безне тыңла. Бу аланнан беркая да читкә китмә. Юкса адашырсың, – дип, бармак янап кисәттеләр. – Көт безне. Хәлеңне белергә иртәгә дә менәрбез. Тәмле аш белән сыйларбыз. Ярар, хәзергә сау булып тор, – дип, – кат-кат пәп итеп, үз аланнарына төшеп киттеләр.

Бал чорында умартачыга ял да юк, йокы да юк. Бал сезоны! Ләкин ул бик кыска. Шулай булгач, синең бөтен эш-гамәлләрең шушы сезонның бөтен мөмкинлекләреннән киң файдаланып калуга корылган булырга тиеш. Быел шалашымны урманның иң матур аланына корып куйдым дип, һаваланып йөри алмыйсың. Башта Газинурның кортлары күч аерып аптыраттылар. Кирәк нәрсә, матур күренеш. Кәек гаиләләр күч аера алмыйлар. Ләкин вакыты түгел. Күч чыгарган умарта гаиләсе кәегеп кала. Бал җыярга аның көче кими. Утыз сутый бәрәңге бакчасын бер өй бала-чагасы булган ишле гаилә тизрәк утап чыгармы, әллә ике-өч бөртек карт пенсионерлар яшәгән гаиләме? Әлбәттә, ишле гаилә! Бал кортлары да шулай. Нектарны ишләре зур, көчле булган корт гаиләсе күбрәк җыя. Бал чорында һәр корт гаиләсенең өстен ачып, көненә ике-өч тапкыр күз салып торсаң да, бер дә артык түгел. Рамнарын алыштырасың, яңаларын куясың. Яңа кәрәзләрне дә тартып кына өлгер.

Газинур кортларыннан зарланмый. Бу көннәрдә алар, ару-талуны белми, нектарны ташып кына торалар. Гектар ярымнар җирне биләгән ышык аланны ояларда өлгереп килгән бал исе басты. Бу ис борын тишекләрен кытыклый, тәмле генә итеп төчкереп җибәрәсе килә. Казыкларда утырган ояларны да урыннарыннан кузгатышлы түгел. Бал белән тулып киләләр. Елы да бик юнь килде шул. Елы килгәч, кортлар да балны нык ташыдылар. Газинур әле теге, әле бу оя янына килә дә, аларны кузгатып карап, үзенә бер татлы канәгатьләнү хисе белән: «Бар болар эчендә хәзинә, бар!» – дип, кызларына күз кыса. Үз өебезгә, йорт-җир, каралты-курабызга кайтыр чаклар да җитеп килә. Ояларны җиңеләйтеп, балларын аертып кайтсаң да, әйбәт булыр иде. Аларны төяп-бушатып йөрүләре бермә-бер җиңеләячәк. Ләкин биредә, урман шартларында җайсызрак. Кортлар үзара йә талаша башларлар. Алар анысын да булдыралар. Кызлары аерту ягында. Әниләре каршына яңа аерткан бал белән, тулы флягалар белән кайтасылары килә.

– Оядагы бал беркая да качмый. Шәһәргә кайткач, ипләп, ашыкмый гына аертырбыз әле, – ди әтиләре.

Корт карау мәшәкатьләре белән Газинур һәм кызларының ике-өч көн рәттән хәтта ярты сәгать кенә дә буш вакытлары булмады. Алардан өстәге аланда калган Чатан сыйрак турында гел исләренә төшереп торсалар да. Күп итеп ашарына да алып, менә иртәгә менәргә торалар инде. Ачтыр, тәмам ачыккандыр, бичара балакай.

Иртән Газинур шалашларыннан торып чыкса, ни күрсен, Чатан үзе төшкән. Койрык чәнчеп, алан буйлап чабып йөри. Әйтерсең ул биредә моңарчы да күп тапкырлар булган. «Монда керергә ярыймы?» дип, Газинурның күзенә карады да кыю рәвештә шалаш эченә дә кереп китте. Битләреннән генә пәп итеп, апаларын да уятты. Чатанның бирегә үзе белеп төшүенә алар бик шатландылар инде. Сохари да ашаттылар, сөтле чәй, кофе да эчерттеләр. Кочакларына да алдылар, чиратлашып сөйделәр, яраттылар да.

Чатанның алар янына төшүен әтиләре генә хупламады. Чатан – теп-тере бүре баласы. Әлегә күп нәрсәне аңлап бетерми. Кызлары да кочакларыннан төшермиләр. Ләкин аларның бу дуслыгы ни белән тәмамланыр? Бүре баласын алар үзләре белән шәһәргә ала алмыйлар. Ике-өч көннәрдән алар кайтып китәргә җыеналар. Аерылышыр сәгать җиткәч, Чатан монда калырмы соң? Болай тәмам күнегеп беткәч, аны аерып калдыру бик кыен булачак бит. Үзләре белән алу турында… уйлыйсы да юк!

Юкәләр күп итеп нектар биреп, чәчәк атып бетерделәр. Кортлар аларга утырмый башлады. Әмма урман хәтле урманда кортларның күзе төшәрлек чәчәкләр адым саен. Әнә хан үләне (иван-чәй) чәчәк атарга җыена. Кортлар аңа бик теләп куналар. Алардан аз гына астарак үзәнлектә ак тукранбаш (клевер) ап-ак булып утыра. Аның да балы гаҗәп хуш исле була. Кортлар шул тарафларга да оча. Биредә тагын атна-ун көннәр утырырга булыр иде әле. Ләкин көтмәгәндә генә аланга Ильяс килеп чыкты.