Кадыйр Сибгатуллин - Офыкларга карап… = Гляда в даль

Ничә минут,
ничә сәгать үткән?
Ике иптәше – ике яралы,
аңнарына килә-китә генә
үлем тотып торган араны
аны сөйрәп көчкә үткәннәр дә
үләргә дип хәлсез ятканнар.

Инвалидлар булып кына түгел,
туганнар да булып кайтканнар.
Бүлеп кара, кемгә кем бурычлы?
Язмыш җепләренең очлары…

…Атнага бер мунча ләүкәсендә
гөрли инвалидлар почмагы.

Бер атнадан әллә нәрсә булды,
күренмәде сыңар аяксыз.
Кеше дә күп,
мунча тынып калды,
кая көлү,
кая шаян сүз!

Атна саен сыңар куллы икәү
шул ук көнне,
шул ук сәгатьтә
икәү генә килеп юыналар,
дәшми-тынмый гына, гадәттә.
Үзалдына кайсы нәрсә уйлый?
Әрни микән китек пар күңел?
Атна саен каен себеркегә
су да тими кала,
пар түгел.

Тегесеннән бергә чыксалар да,
аера соңгы чолганышлары.
…Кеше дә күп, мунча тынып калды,
ләүкә хәзер – матәм почмагы.

Кырык дүртенче ел…
Еллар, көннәр авыр.
Аяк суза башлый
биш йөз йортлы авыл.

Баласына да юк.
Шешенәләр ачтан.
Ачка чыдый алмый,
этләр чыгып качкан.

Җыелган да картлар
озак киңәшкәннәр.
Озак киңәшкәннәр,
болай сөйләшкәннәр:

«Бер кеше дә белми
кемнең язмыш кайда.
Өйдә утырудан
юк, җәмәгать, файда.

Артык кашык булып
көтеп ятмыйк үлем.
Ризыклы көн килер,
яшәү кыйммәт бүген.

Гаеп итмәс халык,
юлда ятып калсак.
Ару булыр иде,
ипи алып кайтсак.

Бардыр әле илдә
икмәклерәк яклар.
Этеп екмас безне
мондый чакта ятлар».

Икмәк турындагы
авыр уйлар белән,
таралышкан илгә
төрле юллар белән,

җитмеш җиде карты
өйдән чыгып китеп.
Бик мәслихәт диеп,
нидер өмет итеп.

Киткән алар ерак.
Ипиле җир кирәк.
Кырык дүртенче ел –
ипиле җир сирәк.

Көннәре дә үткән,
үткән атналар да.
Гаҗәпләнмәгәннәр
картлар кайтмаганга.

Бик кызганып кына,
көннәр үткән саен
искә төшергәннәр,
кичләр җиткән саен.

Намазыннан торып,
арык, хәлсез килеш,
икмәк табып кайтсын
шушы картлар, имеш!

Инде көтмәгәндә,
шулай берәм-берәм
егермедән артык
карты кайтып кергән.

Ничек юнәткәннәр?
Кайсы каян тапкан?
Картлар биштәр тулы
ипи белән кайткан.

Җитмәгән ул, дөрес,
бөтен авылына.
Яшәү булып кергән
бик тә авырына.

Тамак тую түгел,
исән калу хикмәт.
Ничә җанны саклап
калган шушы икмәк!

Бик хәтерли авыл
бу ипинең тәмен,
бик хәтерли авыл
шунысын да тагын:

Инде күпме көннәр,
айлар үтсәләр дә,
өметләрне өзми
һаман көтсәләр дә,

кайтмый калганнарын
бүтән күрмәгәннәр.
Картлар кайтмаганнар,
өйдә үлмәгәннәр.

Беткәннәрдер картлар,
беткәннәрдер юлда.
Кем эзләсен, тапсын
ул коточкыч елда?!

Күрми киткән алар
картлык кадерләрен.
Бер кеше дә белми –
кайда каберләре?

Бу да шул ук сугыш.
Бу да шул ук корбан.
Исән калу, җиңү
картлардан да торган.

Берсе артыннан берсе
калмый аның каһәр!
Сугышы да хәтәр.
Ачлыгы да хәтәр.

Авыл хәтерендә
калган бик тә каты:
кырык дүртенче ел…
җитмеш җиде карты!

Берөзлексез һаман дәвам итә,
сугышның юк тәмамланганы.
Җиңүләр һәм җиңелүләр булды,
җирдә сугыш тәмамланмады.

– Бетте! – диде аны минем бабай. –
Җиңдек, – диде, – дошман дөмекте.
Юа-юа канлы кылычларны,
яраларны бәйләп көн үтте.
Хәл алырга яткан җиребездән,
бик арсак та, тордык яңадан.
Сугыш гел шул иде,
исеме бүтән,
ә каныбыз – яңа ярадан.

– Бетте! – диде аны минем әти.–
Җиңдек, – диде, – соңгы дошманны.
Әти минем, бөтен кеше кебек,
сугыш бетүенә ышанды.
Ул бәхетнең белде ни икәнен.
Тик иминлек кенә юрады.
Бүген менә безнең өйдән үтә
шул сугышның яңа юллары.

Сугыш бара һаман.
Бөтен җирдә…
Күчеп кенә йөри утлары.
Туктап тора икән,
аның әле
тын алырга гына туктавы.

Илгә төбәп,
безнең өйгә төбәп
атмаса да, туплар корылган.
Мин атлаган саен әле һаман
сугыш ярасына орынам.
Кулдан-кулга кала килә кылыч,
антлар эчеп ала киләбез.
Солдатларның варислары булып,
солдат булып кала киләбез.
Улларыбыз тора бүген чиктә.
Аларның да өзелә сулышы.
Бабасыннан калган шул ук сугыш –
аларның да бүген сугышы.
Буыннардан буыннарга кала,
барыннан да мөһим эш булып.
Кешелеккә даим янап тора,
йөрәгендә яман шеш булып.