Андрэй Дзмітрук - Выкраданне чарадзея

Я змоўчаў. Але, праўду кажучы, пачаў куды больш уважліва слухаць блытаную аповесць, часцей задаваць пытанні. Сам таго не ведаючы, Серж ператвараў кучу разрозненых археалагічных ведаў у гарманічную, стройную сістэму, адною без асаблівай увагі кінутаю дэталлю ён запаўняў прагалы, якія дзесяцігоддзямі мучылі навуковы свет. Мімаходам разбіў ён многія гіпотэзы, зноў-такі яму невядомыя, бо адкрытых публікацый не было. А паасобныя, у тым ліку — о радасць! — і мае, пацвердзіў. Марозам апякала мне спіну, як у Сержа ноччу ад звону аброці, калі ён пачынаў апісваць які-небудзь прадмет збруі, зброі, побыту, нават не ведаючы яго назвы, і пры гэтым выяўляў надзвычайную дакладнасць!

Карацей кажучы, пакуль Серж гаварыў, мае пытанні былі сур'ёзныя, а адказам я верыў і паміж волі прыкідваў, якую буру могуць выклікаць некаторыя адкрыцці...

З'ехаўшы з узгорка, воіны пускалі коней у галоп. З гучным гоманам і посвістам імчаліся па мокрай, раз'езджанай капытамі раўніне. Лебядзінымі крыламі ўскідваючы грыву, наводшыбе ад гнядых і буланых слаўся белы гіпагрыф, у думках празваны Сержам «Машынай часу». Можна было разабраць, як кучаравяцца чорныя валасы маленькай амазонкі і сонца ўспыхвае на яе поясе...

Правёўшы яе вачыма да голага, чорнага, як на гравюры, лесу, дзе ў далёкай будучыні ўзнікне сяло Х..., Серж адвярнуўся і ўпэўнена пайшоў да брамы. Яшчэ колькі крокаў, і ён убачыў скучаны, як чараду куранятаў пад крылом у квахтухі, дымны горад. Дыміла зборышча двухсхільных дахаў, якія раслі проста з зямлі. У велізарнай калюжыне пэцкаліся дзеці, ухутаная баба цягнула вядро з калодзежа. На тым канцы сяла палілі салому ў яме — мабыць, дзеля ганчарскіх патрэб. Серж знайшоў вачамі сваю хату і ўспомніў, што абяцаў малодшым братам засекчы сёння пеўня. Што ж, ён быў кавалём і ювелірам, і яго прызначылі ў конніцу рэзерву на той выпадак, калі атрад будзе разбіты і давядзецца абараняць падыходы да гарадзішча.

Мне здалося, што я нечага не ўлавіў. Серж растлумачыў, што, пачынаючы з моманту, калі ён абмацаў на сабе скураны даспех, ён несупынна адчуваў нейкае раздваенне свядомасці. Прычым асоба Сяргея Іўчанкі, металафізіка XX стагоддзя, саступіла ў цень, толькі кантралюючы душу архаічнага славяніна — маладога каваля і карміцеля шматдзетнай сям'і, да самазабыцця закаханага ў «царыцу». Бадай, менавіта бяздзейнасць асабістых пачуццяў зберагла ў першыя часы майго сябра ад жаху перад адлегласцю ў шмат стагоддзяў паміж жыццём цяперашнім і мінулым...

Такім чынам, чалавек з двайною свядомасцю, расплюхваючы ботамі дарожную гразь, увайшоў у агароджу з масіўных завостраных калодаў. На круглым цэнтральным насыпе тырчалі нязграбна вычасаныя, рознай вышыні куміры, быццам сям'я апенькаў на пні: зубы ўстаўлены сапраўдныя, мядзведжыя, вочы абведзены кругамі вохры.

Брама ахоўвалася. Серж (ён бо каваль) перакінуўся салёным жартам з вартавымі. Розум кантраляваў майго сябра, але ўлоўліваў, аднак, не столькі мову, колькі агульны сэнс і настрой.

Здаецца, што шустры воін рэзерву ледзь не да захаду сонца жлукціў са збана хмельнае піва пад павеццю, заядаў хлебам з часнаком, гуляў з таварышамі ў косці ды бегаў да агароджы па малой патрэбе, бо піва было выпіта вельмі многа. (Як я і меркаваў, гулялі на іншаземныя срэбныя манеты.) Маладзейшыя воіны гарачыліся, хапалі адзін аднаго загрудкі; старэйшыя, час ад часу выціскаючы хмель з доўгіх вусоў, трымаліся спакойна і разважліва, нават калі прайгравалі. З іх пахвальбы ў застоллі Серж зразумеў, што каваль ужо не раз панюхаў крыві дзёрзкіх качэўнікаў: сякерай выбіваў іх з сядла, калоў кінжалам, стрэламі тапіў плыўцоў. Дачакаліся вясны, зноў набеглі — дык што ж, павесялімся як мае быць...

Урэшце, бойку пачалі менавіта старэйшыя.

Руды рымар абвінаваціў паважнага хлебапёка ў махлярстве і запусціў у яго ігральныя косці. Хлебапёк няспешна адціснуў піва з доўгіх вусоў — і раптам каршуном кінуўся на крыўдзіцеля. Абодва пакаціліся па земляной падлозе. У гэты момант з дзікім крыкам на ўпараным кані падляцеў вястун...

Прыйшла Сержава чарга спускацца на рослым гнядым жарабцы па слізкім схіле, левай рукой з наматанымі павадамі трымаючы дзяржальна чырвонага шчыта, праваю сутаргава сціскаючы тапарышча.

Вір конскіх і людскіх цел, уздымаючы пырскі снежнай калатушы, кіпеў на раўніне, але няўхільна перасоўваўся да ўзгоркаў. Гняды Сержаў конь сам прыбавіў хады. Плясканне соцень капытоў, істэрычнае ржанне сталі аглушальнымі. Мільгацелі чырвоныя плямы шчытоў. Абаронцы гарадзішча маўчалі і толькі рэзка хакалі, выкідваючы паветра пры ўдары, — затое стэпавікі, якія адцяснялі невялікі атрад, стараліся запалохаць яго, шалёна равучы.