Маргарыта Латышкевіч - Над Вугерай — дождж

— Я згубіў... адну рэч, — Йурай мякка ўсміхнуўся. — І, мяркую, менавіта ты, не-князёўна, дапаможаш мне яе адшукаць.

— Утапіў, мабыць, у возеры штось? — са змрачнаватаю радасцю здагадалася Ільга. — З п'яных, мабыць, вачэй?

І сурова адрэзала:

— Нават і не спадзявайся, я нырца даваць за тваімі трантамі не буду.

Яна не паспела дагаварыць: паэт з Курганова Поля зарагатаў. Захлынаўся смехам, хапаючыся за жывот, аціраў слёзы.

Праз колькі імгненняў яго нястрымнага рогату Ільга палічыла патрэбным абразіцца.

— Чалавечае дзіця, — глуха мовіў Йурай, сяк-так супакоіўшыся. — Ты... О, Неба бачыць... Я ж меў на ўвазе натхненне.

Ільга насупілася. А паэт, трохі аддыхаўшыся, загаварыў — пра Курганова Поле, пра спаборніцтва паэтаў у княжым двары.

Каваны радок значыць куды болей за заточаны кавалак металу. Адно важкае адважнае слова перамагае і пераважвае ўсе астатнія, хоць бы і сказаныя самым магутным уладаром свету.

Курганова Поле спавіта чарамі і песнямі. Адно не існуе без другога, жывіцца адно адным. Песні адбіваюць свет, быццам люстра, і свет, адбіваючыся, змяняецца — па волі таго, хто сплятае словы. Калі, вядома, хапае майстэрства і агню ў сэрцы. І — натхнення.

Старыя гісторыі паступова пакрываюцца пылам, і словы, старанна сплеценыя калісь, губляюць свае чары і моц.

— Проста ўсё не тое і не так, — казаў Йурай, не хаваючы агіды. — Бляклае, бездапаможнае, брыдкае. Не атрымліваецца, не даецца, слізгае з пальцаў, так што — не ўхапіць.

Ён нават раззлавана стукнуў кулаком па выгнутым корані, які змяіўся ў траве побач.

Чароўная азёрная музыка досыць жыва помнілася Ільзе, і гэтая музыка не была ані бляклай, ані брыдкай. Была — сапраўднай.

— Таму я блукаю, — паэт кіўком паказаў на возера, і самацвет у ягонай завушніцы бліснуў ярчэй. — Шукаю нечага. Новага. Незнаёмага.

— Дзеля песень?

— Дзеля іх, — вельмі сур'ёзна пацвердзіў Йурай. — Нельга ж, пагадзіся, зноў і зноў апяваць подзвігі Вотана Косткасея.

Паэт прачысціў горла, паморшчыўся і напаўголаса дадаў, што незадаволены Косткасей усё роўна за тое апяванне абяцаў зламаць яго, Йурая, лютню аб яго ж галаву.

— Хто-хто, а ён, чалавечае дзіця, свае абяцанні выконвае.

Што ж я тут раблю, запознена падумала Ільга. Сяджу пад вячыстым дубам на беразе зачараванага возера, размаўляю пра песні з не-людзем. І нібыта так і трэба.

Яна паглядзела на ўпартыя кропкі мурашоў, што адна за адной жывою ніткаю цягнуліся між каранёў, на пярэстую кабылку, што мірна пасвілася непадалёк. Зірнула і на возера — чамусь падалося, быццам над спакойнаю вадою вось-вось вырастуць белыя вежы, і сцены, і сцягі, і сярэбраныя званы загудуць на ўсю ваколіцу. Ва ўсялякім разе, калі б зачараваны горад раптам узнік на месцы возера, Ільга зусім не здзівілася б: мусіць, перайшла тую мяжу, дзе магла здзіўляцца.

Возера, аднак, спакойна каціла свае хвалі, і свежы вецер крочыў па зарасніках, і белы бусел нясцерпна зыркаю плямаю застыў на зеляніне.

— Мне казалі, тут быў горад, — прагаварыла, нечакана для самой сябе, Ільга. — Быццам быў — і праваліўся...

— Знік пад вадой, — падхапіў Йурай нараспеў. — І зараз там, на глеістым дне, у вусцішным зеленаватым святле пабліскваюць шпілі на гонкіх вежах, і цені рыб бязмоўна плывуць па каменнай кладцы, і доўгія стужкі водарасцей караскаюцца ў расколінах сцен.

Адно з пульхных аблокаў, мабыць, засланіла сонца, бо святло дня пацьмянела, налілося зялёным. І паветра неяк загусцела, набрыняла, так што лугавыя травы калыхаліся ў ім павольна і мерна, і ссохлы дубовы ліст, што неспадзявана сарваўся з магутнай галіны, падаўся залатой рыбкай.

Ільга трасянула галавой — і дзень стаў такі, які быў.

— То гэта, значыць, усё праўда? — спытала Ільга. — Пра горад?

— Вядома, — адказаў паэт. — Пакуль у гэта вераць, дык — чыстая праўда.

Ён хутка зірнуў на дзяўчыну, працягнуў руку, асцярожна зняў з яе валасоў зжаўцелы лісток. Нямоцна сціснуў у вузкай далоні, раскрыў пальцы — і да аблокаў і сонца ўзляцеў залацісты матыль. Ільга падціснула вусны і на ўсялякі выпадак адсунулася.

— Дык. як жа мне дапамагчы табе, не-людзь?

— А, гэта проста, —Йурай махнуў рукою. — Будзь у маёй песні, не-князёўна.

— У тваёй песні? — Ільга перакрыжавала рукі на грудзях. Гучала, падавалася б, нястрашна, але з не-людзямі не бывае ўсё гэтак проста.

— Лепшыя гісторыі, — паблажліва патлумачыў паэт, — пішуцца толькі тады, калі ўсё бачыў сваімі вачыма. Таму я хачу пабачыць.

— А чым ты можаш дапамагчы мне? — Ільга звузіла вочы. Йурай пругка падняўся на ногі.