Маргарыта Латышкевіч - Над Вугерай — дождж

— Пачакай, — Йурай прыпыніўся. — Глядзі вунь туды.

Ільга зірнула, куды ён паказваў. За жытнім полем, на самым ускрайку луга бялелі раскінутыя шатры. Хвасты дымоў ад вогнішчаў слаліся нізка, прыбітыя сырым ветрам, блізкаю навальніцаю. Чуваць былі прыглушаныя чалавечыя галасы, бразгат металу ды конскае ржанне. Пярэстая, пачуўшы сваю радню, застрыгла вострымі вушамі, адгукнулася тоненька, радасна.

— Цікава, хто б гэта мог быць? — прагаварыла Ільга занепакоена.

— Воі кагось з вашых князькоў, — упэўнена адказаў Йурай. — З тых князькоў, хто бліжэй. Пабачылі цмока ў небе — і вырашылі праверыць.

— Але чаму тады яны тут? — гнеўная Ільга нават прытупнула. — Іх жа там, мабыць, да халеры! Яны б маглі...

— Не маглі, — па-воўчы ўсміхнуўся паэт. — Вядома, і не змогуць.

Злавіў на сабе непаразумелы пагляд дзяўчыны і патлумачыў:

— Так і смярдзіць жахам. Нават адсюль.

— Дык і нядзіўна, — разважліва сказала Ільга. — Пад самым жа, лічы, цмокам сядзяць.

На лузе навальніца, нарэшце, дакацілася да іх. Загусцела, застыла паветра. У сіняватым святле рэзка пасыпаліся долу хвосткія ніці вады, з сілаю забілі па зямлі, па свежай безабароннай зеляніне. Бліснула вусцішным блакітам зусім побач, пранёсся высока аглушальны грукат — голас раз'юшанай буры.

— Хто ідзе? — хрыпла крыкнулі Ільзе ад белых шатроў, ледзь перакрываючы ўдары цяжкіх кропляў ды грымоты. Вой у чырвоным плашчы паверх блішчастага панцыра было ледзь відно за палосамі дажджавой вады.

— Паварочвайце, — сказаў вой. — Не чулі, ці што? Цмок!

— А я на таго цмока і палюю! — упэўнена адказала Ільга.

— Ну-у? — здзівіўся вартавы, нават прысвіснуў. Азірнуўся неяк бездапаможна, быццам шукаючы парады ці падтрымкі, і таропка адсунуўся, саступаючы месца камусь мажнаму ды медзведзяватаму. Ільга закінула галаву і далёка наверсе разгледзела цёмную кучаравую бараду.

— На цмока? — прабасіла з барады. — Хто? Ты, дзеўка?

— Я, — Ільга выпрастала плечы. З барады пырснула кароткім здзеклівым смехам — як сабака забрахаў. А пасля барада спусцілася ніжэй, бо ўладальнік яе нахінуўся, каб лепш разгледзець Ільгу. Тая змрочна ўтаропілася ў крывы гарбаты нос, што вытыркаў з барады, і маленькія шэрыя вочкі. А бараты гаварыў так:

— Ну, во толькі цябе нам і не хапала, дзеўка. Зусім, бач, не ведалі, што і рабіць — а тут, каб цябе трасца, такая дапамога. І як, хвароба яе вазьмі, клятая мамка цябе з-пад спадніцы сюды адпусціла?

— Я іду з Лыцавіч, — холадна прагаварыла Ільга. — Тры дні ўжо іду за гэтым цмокам. Па яго галаву іду.

— Дык ты. з Лыцавіч? — бараты прачысціў горла. — З тых, што пагарэлі ўшчэнт?

Ільга кіўнула. Барада ўздыхнуў — як кавальскія мяхі — і прашыпеў невыразную лаянку.

— Ну, то хадзем, дзеўка, — запрасіў, махнуўшы агромністаю рукою на шацёр. — Хаця б абсохнеш, ці што.

І пагрозліва гыркнуў зверху на вартавога, якому Ільга перадала аброць пярэстай:

— А ты, каб цябе трасца, глядзі мне тут.

У шатры цьмяна гарэлі свечы, мяккія цякучыя цені слізгалі па вялікім круглым шчыце са старанна вымаляваным гербам — чырвоны мядзведзь, што трымае белы рог. На пасцеленых ваўчыных шкурах быў з непрыхаванаю любасцю ўладкаваны доўгі меч, на клінку якога цьмяна паблісквалі руны. Йурая ад гэтага відовішча злёгку перасмыкнула: ці то гэтак уразіўся шматлікімі ваўчынымі скурамі, ці то меч быў не абы-які, а з заклятага халоднага жалеза. На груба скалочаным стале пасярод шатра расклалі мапу, прыціснуўшы краі пергаменту цяжкім кубкам, паляўнічым рогам і свінцовай гербавай пячаткай з мядзведжаю выяваю.

Барада цяжка сеў на дубовую калоду, паглядзеў з-пад кусцістых чорных броваў уважлівымі вочкамі.

— Тамаш Дубыніч, — назваўся. — З Вугеркі. Князеў брат. А ты, дзеўка з Лыцавіч?

— Ільга.

Шэрыя вочкі спыніліся на Йураі. Дубыніч незадаволена цокнуў языком.

— Ідзеш па галаву цмока і цягаешся з не-людзем. Трасца, дзеўка, я нават і не ведаю, што горш.

— О, і не даведаешся, — нявінна азваўся Йурай. — Асабліва пра першае.

Ільга штурхнула языкатага паэта локцем. Дубыніч выскаліўся, паказаўшы рэдкія жаўтаватыя зубы.

— Бач, — працадзіў. — Размаўляе тут яшчэ.

— Гэта мой памагаты, — паспешліва ўклінілася Ільга. — Мой сябар.

Дубыніч засмяяўся на свой лад, сіпла і гаўкліва. Пасля пазмрачнеў.

— То гэта не-людзь напеў табе ў вушы, быццам ты зможаш забіць цмока? Ды яшчэ зусім адна?

— Не адна, — важка вымавіў Йурай. Дубыніч грэбліва звузіў вочы.

— Чаму вы тут? — спытала Ільга нецярпліва. — Цмок жа засеў у лесе.