Антось Уласенка - Новая Зямля - Куканія

Такія ўмовы, на думку галавы ККД, гартавалі б характар пераходняў і не дароўвалі гультайства і бязьдзейнасьці. А халодныя бяззорныя ночы (часамі было відаць хіба сузор’е Ганчакоў) зь мёртваю Марэнаю ў нябёсах мусілі нагадваць новазямельцам пра найвышэйшую абыякавасьць Сусьвету, мацуючы іх мужнасьць і звычку спадзявацца адно на сябе самых.

Скорым часам рэчаіснасьць выправіла найбольш утапічныя часткі пляну Мінгайлы-Азярэвіча. Валянтэраў для Пераходзінаў на Новую Зямлю ён гэтым разам вырашыў набіраць выключна зь беларусаў: то бок тых, хто лічыў сябе ідэйнымі нашчадкамі напаўмітычнага народу. Такія, на дзіва, знайшліся ня толькі сярод спалечнікаў псыхіятрычных лякарняў.

Паводле задумы, стрыжнем новага чалавецтва мелі стацца сьведамыя навукоўцы і людзі творчых прафэсіяў. Але на заклік пакінуць родны кут дзеля невядомае плянэты, зьмяшчэньне якое трымалася ў таямніцы, пагадзіліся ня толькі і ня столькі яны. (Хоць бы трапляліся сярод валянтэраў рамантыкі і пасіянарыі, этнакасмолягі, філёзафы Нябытнасьці, дыяхранічныя мовазнаўцы, пісьменьнікі-краністыя, ксэнабіёлягі, этнографы Даўнажыўнае эры, нават дастасоўныя дэтэрміністыя).

Бальшыню ж, як і ў папярэднія разы, складалі размаітыя дысыдэнты, вечныя мармылі, прымітывістыя з сэкты Простых рэчаў, злачынцы і маніякі, прагісторыкі-рэваншыстыя, вайдэлёты Касьмічнага зьнічу, палеарэканструктары, уцекачы і выгнанцы, шматлікія чальцы мізантрапічных асацыяцыяў, экацэнтрыстыя Добрага ладу, блазны і вар’яты, акультныя нэапаганцы, рызыканты, кансьпіратолягі, ашуканцы, пасьлядоўнікі Яшчара і Вялёны і многія-многія іншыя.

Зь ненадрукаваных нарысаў Дэзыдэрыюша Клішэвіча, нябёснага мудрагеля

Стары Дымша падштурхнуў Юргеля ў сьпіну, прымусіўшы адвесьці пагляд ад Выгоднага Котлішча. Двухпавярховы будынак складаўся з трох знаёмых флігеляў: грыдня для пакаёвай прыслугі, кніжніца з чытальняю пад вежай і жылы дом. Флігелі наліліся выгаралаю баграю ў прамянёх Аксамітнае Лілеі.

Вітаўчане вялі іх углыб парку, у бок Вяльлі. Не дайшоўшы да стайні, спыніліся. Пад разгалістым старазямельскім дубам, дзе на ўсё горла сьпявалі гжагжулкі, за жываплотам хавалася сярэдніх памераў аэрабарліна. Яна была добра наладаваная харчамі, у якіх Юргель безь зьдзіўленьня пазнаў панскія прыпасы з каморы. Там месьціліся ня толькі ласункі прыемнае аптэчкі, але і крупы, мука, кіўбасы, сыры, іншае едзіва. Акром таго, ён угледзеў багата пуздэркаў з тэрыякам, які варыла Касюта і лекавала ім ці ня ўсе мажлівыя хваробы.

Тамсама ляжала і цела Грынькі.

«Добра ўсё ж, што Касюта сьпіць і ня бачыць, што тут адбываецца».

– Як думаеш, Юргелю, – нязмушана спытаўся Стары Дымша, – што скажа пан Анцута, калі даведаецца, як ягоныя лёкаі з ахмістрыняй абчысьцілі маёнтак і зьбеглі? Пэўна ж, не парадуецца. Але, відаць, пахваліць мяне за пільнасьць, бо каб я – стары верны служка – ня спудзіў вас учас, нарабілі б большае шкоды. Але, зрэшты, ты гэтага не пачуеш.

«Не такі ты стары і верны, – прызадумаўся Юргель, – аджа ў Выгодным Котлішчы зьявіўся пазьней за мяне, усяго з год таму. Іду ў заклад, ня першы маёнтак вы абабралі падобным парадкам».

– Мяркую, цяпер гэта найменшая зь ягоных праблемаў, – па-філязофску зацеміў Барада.

– Твая праўда, Прокша.

– Без імёнаў тут, – спахмурнеў Прокша-Барада. – Сам не заўважыш, як аднойчы скажаш больш, чым трэба, там, дзе ня трэба.

Ён забраўся ў пярэднюю частку аэрабарліны і ўхапіўся за штурвал пад празрыстым брылём, а Шнар сеў ззаду, ля Юргеля і Лёдзі, якіх упіхнуў перад сабой. Кодаўб быў пазавальваны прыпасамі, і яны прыладзіліся на борце, прыткнуўшы ногі туды, дзе знайшлося хоць троху месца.

Стары Дымша памахаў на разьвітаньне і пасьпяшаў у бок аканомскага дамку з скруткам, які яму перадаў Шнар. Тымчасам той дастаў з-за пазухі нейкую паперчыну, што йльсьнілася ў лілейных прамянёх, і варушыў губамі, водзячы па ёй пальцам. Прокша надосталь азірнуўся і, відаць, застаўся ўсім задаволены.

На сёньня ня так шмат інфармацыі пра эпоху Выправы засталося ў базах Крэсовых плянэтаў. Але дзякуючы новазямельскім крыніцам нашым прагісторыкам удалося аднавіць прыкладную карціну.

З Альдрэмы ў Блізкіх Сьветах выправіліся тры заркалёты: віціны «Палямон» і «Князь Гедзімін» і лыжва «Вітаўт Вялікі» з самым Баніхватам на борце. Як толькі заркалёты выйшлі ў Загранічча, пераходні настойлівым парадкам прымусілі яго расказаць пра таямнічую плянэту і ўмовы жыцьця на ёй у дробязях. З аповеду вынікала, што яна зусім не была Выраем і мала паходзіла на першапачатковае апісаньне, якім іх прывабіў быў Мінгайла-Азярэвіч.