Антось Уласенка - Новая Зямля - Куканія

– Ці кожнага ў Засецьці чакае такі несардэчны прыём? У тым Засецьці, якое славіцца нечуванаю гасьцінасьцю ад Вільні да Кернава?

– Кожнага. Кожнага дурня. Калі ты настолькі дурны, што сам залезшы ў пастку і запаліўшы сьвечы, каб палегчыць нам працу, дык павер, мы скарыстаемся з твайго жыцьця лепей за цябе самога. Наш бог парадуецца новай ахвяры.

– Зноўку гэтыя забабоны, – застагнаў Юргель, змагаючыся зь недарэчным пазяханьнем. – Я спадзяваўся, што пакінуў іх у Цёмналесьсі.

– Калі хочаш памерці хутка й бязбольна, раўнаць нас ня сьмей з тымі паганцамі, – завадатар аж пырскаў сьлінай.

– І чым жа вы розьніцеся? – ня маючы іншых варыянтаў дзеяньня дый жаданьня дзеяць, Юргель вырашыў пацягнуць час.

– Чым? Яны вызнаюць да халеры багоў: Тура, Нядзьведзя, Алькіёна, Утропа, Пажаха, не пералічыць – і стоды ім ставяць. У адрозьненьне ад нас, гэтыя ўбогія ў сваёй цямноце ня ведаюць, што ў Цёмным лесе існуе толькі адзін запраўдны бог – Лясное чыпірадла. І ты неўзабаве зь ім сустрэнешся.

Мурзілы насунуліся, бліснулі нажы, і Юргель міжволі схапіўся за кудмень.

Завадатар рэзка спыніўся і падняў руку. Нажы і сякеры паапускаліся.

– А ну пакаж.

Угледзеўшы бафаніт, ён прамовіў зь непрыхаваным расчараваньнем:

– Гэтай ноччу бог застанецца без ахвяры. Ён адзін з нас.

Мурзілы прымхліва прыклалі рукі да грудзёў, дзе, сьцяміў Юргель, віселі такія ж кудмені. Ён зараз жа пасьмялеў:

– Вы прайшлі праверку. Лясное чыпірадла вялікадушна даруе няветласьць да свайго вестуна. Магу закінуць яму за вас слоўца, калі прынесяце мне чаго пад’есьці.

Мурзаты завадатар праігнараваў апошнія словы.

– Можаш паспаць тут да ранку, адно накалі дроваў і не палі да канца сьвечы – нам яшчэ іншых гасьцей сустракаць. І каб на вочы больш не трапляўся.

– Апошняе пытаньне.

– Ну?

– Дзе ляжаць найбліжэйшыя селішчы?

– Зь селішчаў тут, акром Засецьця, адно брыдкае богу Цёмналесьсе недалёк. А за лесам і за Вяпрэяй, – ківок на ўсход, – жывуць яцьвягі. Самыя сябе завуць дайнавамі. Дзікія, што тыя зьвяры.

Калі банда мурзілаў зьнікла ў ночы, Юргель падпёр дзьверы сталом, загасіў сьвечы, а вакно занавесіў кілімам. Пасьля падкінуў у печ дроваў, упаў на мох і адразу заснуў. Ноч праляцела на вокамгненьні.

Прачнуўся ён позна, калі Аксамітная Лілея стаяла высока ў небе.

«Вось заспаўся дык заспаўся».

Паклаў у клунак сьвечы ды мох з крэсівам і выйшаў на халаджавае веснавое паветра. Кіравацца пастанавіў на паўночны захад. Выглядала, што страшных яцьвягаў яму ніяк не абмінуць, а Вільня ў кожным разе ляжала недзе на захадзе. Цёмналесьсе ён вырашыў абысьці падалей, бо меў важкія падставы меркаваць, што даўся ў знакі тамтэйшаму люду.

На той бок Цёмнага лесу пачынаўся скоцісты схіл да ракі, парослы высокай, у чалавечы рост, драпач-травой. Ад яе цягнула вільгацьцю і кіславатым духам.

Юргель угледзеў вялізную дрывотню ля вады, вакол яе – пагоны бярвёнаў у пяць стопаў вышынёй. Драўніна зьдзіўляла шызым колерам. Раней ён такое ня бачыў. Прымружыўшыся, заўважыў двух дужых дзецюкоў, што карылі бярвеньне масіўнымі скоблямі. У паветра пры тым уздымаўся ці то пыл, ці то дым.

Памятаючы пра перасьцярогі цёмналесаўцаў, Юргель не сьпяшаўся трапляцца на вочы меркаваным яцьвягам. Ён уцягнуў пясьці ў кабат, нырнуў у росную драпач-траву і пракраўся бліжэй да дрывотні. Апынуўшыся ў мяжы чутнасьці, замёр і прыслухаўся. Дзецюкі балакалі за працай. Гаворка была яму незразумелая, але ейны тон падаваўся спакойным і, як для страшных зьвяроў, зусім ня дзікім.

«Простыя лесасекі. Наўрад ці маюць што супраць выпадковага падарожніка».

Юргель знарок пашабуршэў травою і бяз рэзкіх рухаў выткнуўся з зарасьніку, усім сваім выглядам выпраменьваючы ўпэўненасць. Уражаньне псавала запэцканая і ўшчэнт прамоклая вопратка.

Дзецюкі заўважылі яго, адклалі скоблі і зь цікаўнасьцю павярнуліся. Зблізу яны нагадвалі братоў.

– Kails, brāterel.

– Дзень добры, паночкі. Ласкава перапрашаю за турботы: я папросту зьбіўся зь сьцежкі і заблукаў у лесе. Маю спадзеў, што дапаможаце мне з кірункам. Дзе тут ёсьць якое места? – Юргелю здалося, што лесасекі яго зразумелі, хоць і скрывіліся, пачуўшы першыя ж словы.

– Kvei tū ēiseika? – павольна запытаўся адзін і, бачачы разгубленасьць на твары суразмоўцы, паказаў рукою ў процілеглых напрамках, гаворачы пры тым:

– Vakarāi? Deināi?

– Быў бы вельмі а вельмі ўдзячны паночкам, каб скіравалі мяне на Вільню.

Браты пераглянуліся, раючыся бяз словаў, і адначасна паказалі пальцамі на поўнач, уверх па плыні.