Janusz Zajdel - Paradyzja

W pokazywanych materiałach filmowych skutki cywilizacji ziemskiej przedstawiane były zazwyczaj jako ślepe fatum, wiszące nad głową każdego Ziemianina i spadające na niego coraz to inną plagą lub nieszczęściem, na zasadzie absolutnego przypadku. Katastrofy, zamachy bombowe, serie broni maszynowej z rąk szaleńców, pożary gmachów publicznych spowodowane sabotażem lub niedbalstwem – wszystko to dotykało przypadkowych, niewinnych ludzi. Miało to zapewne (na zasadzie przeciwstawienia) dowodzić wyższości systemu porządku i organizacji życia w Paradyzji, gdzie nie mogłoby się nic podobnego zdarzyć. Cala miejscowa propaganda zdawała się nieustannie głosić, iż w odróżnieniu od reszty Wszechświata, rządzonego żywiołowymi prawami przyrody, pełnego niespodziewanych zdarzeń i ludzkiej przewrotności – w Paradyzji nic, absolutnie nic riie ma prawa wydarzyć się przypadkowo, wymknąwszy się spod kontroli niezawodnego Systemu Zabezpieczeń. Każdy mieszkaniec tej planety powinien stąd sam wyciągnąć wniosek: jeśli nawet, w jego pojęciu, wydarzyło mu się jakieś nieszczęście, to sani jest temu winien…

Innymi słowy, Paradyzyjczyk powinien być przekonany o tym, że jego los kształtowany jest wyłącznie przez niego samego, przez jego słowa i czyny, zachowania i postawę obywatelską. Powinien przy tym być pewien, że Centrala, strzegąca porządku i bezpieczeństwa, dokonuje jedynie obiektywnego podsumowania i oceny ludzkich działań, a to nie ma nic wspólnego z pojęciem sprawowania władzy.

"Gdy sprawiedliwość zakodowana w zasadach Prawa egzekwowana jest z całą konsekwencją i nieomylnością, nie podlegając subiektywnej manipulacji, wówczas każdy członek społeczeństwa postępujący wedle Prawa staje się uczestnikiem procesu sprawowania władzy". – Zdanie to Rinah zapamiętał z jakiejś audycji publicystycznej.

Oczekując zapowiedzianej wizyty Zinii, wydobył z walizki dyktafon i założył czystą kasetę. Postanowił nagrać całą rozmowę, by przekonać się następnie, do jakiego stopnia treść wywiadu opublikowanego w telewizji będzie zgodna z tym, co rzeczywiście powie dziennikarce.

Gdy rozległ się brzęczyk wideofonu, Rinah był przekonany, że dzwoni Zinia. Podbiegł szybko do pulpitu i nim dotknął przycisku odbioru, przygotował odpowiednio miły uśmiech. Zamiast dziewczyny narożnik ekranu wypełnił się kudłatą głową nieznajomego mężczyzny.

– Dobry wieczór! – Twarz na ekranie uśmiechnęła się, co z trudem można było zauważyć pomiędzy rozwichrzoną czupryną a obfitym zarostem. – Rinah Devi, prawda?

Rinah przytaknął.

– Jesteś Ziemianinem? – upewnił się brodacz. – Nazywam się Nikor Orley Huxwell, ale dla uproszczenia można do mnie mówić Niki. Czy masz jakiś własny przyrząd do nagrywania dźwięku?

– Mam dyktafon – powiedział Rinah, nie ukrywając lekkiego zniecierpliwienia. – Powiedz jednak, o co chodzi?

– Zaraz. Włącz to swoje pudełko, bo licho wie, jak długo będziesz mnie słyszał. – Mówiąc to, nieznajomy zmrużył znacząco oczy i znów się uśmiechnął. – Ktoś mnie prosił, abym przekazał ci pozdrowienia…

– Zinia Vett?

– Och, nie! Mężczyzna.

– Więc kto? Niewiele osób zdążyłem tutaj poznać, ale…

– Włączyłeś?

– Tak, ale…

– Słuchaj, do licha, bo to ważne. Więc ten ktoś prosił, żebym cię pozdrowił od kogoś drugiego, kto nie jest tutaj obecny…

– Czy mógłbyś wyrażać się jaśniej?

– Chciałbym, ale żebyś mnie zabił, nie powiem, jak się nazywali: ani ten pierwszy, ani drugi – brodacz uśmiechnął się dziwnie asymetrycznie, jedna połówka twarzy. – Po prostu nie mam pamięci do nazwisk. Ale za to bardzo dobrze pamiętam swoje wiersze. Bo nie powiedziałem ci jeszcze, że jestem, w pewnym sensie, literatem, a ostatnio nawet poetą. Jako pisarza, pewnie cię zainteresują moje najnowsze wiersze. Posłuchaj!

Brodaty poeta odchrząknął i wyrecytował:

Pijana gra mych pustych fraz,

kiedy na lutni z rana gram,

ja na gramatykę nie baczę!

Ja nagram wiersz, ty jeszcze raz

przesłuchaj taśmę, a na gram

sensu w nim nie licz, ani znaczeń.

"Jakiś straszny grafoman!" – pomyślał Rinah w popłochu, lecz było już za późno, by mu przerwać.

– Postaraj się dobrze zrozumieć ten wiersz, bo to klucz do mojej całej poezji – powiedział brodacz i znów dziwnie się skrzywił. – Jeśli zrozumiesz go, wówczas pozostałe moje wiersze odkryją przed tobą całą swą głębię. Przeczytam jeszcze dwa. Czy wciąż nagrywasz?

– Tak – bąknął Rinah. – Ale…

– Pierwszy brzmi tak:

Filar strop dźwiga jak atlant

Wśród flar syczących odblasku

Jak talar srebrny krąg światła

Lar swych i penat nie czas tu

Żałować, gdy pyłu tuman

Jak fular snuje się ku nam

a drugi:

Bracie – ślimaku, co w akwarium mieszkasz,

blada cykorio, listku bez zieleni!

Cóż wiemy, w naszych muszlach uwięzieni

o gniazdach sikor i o lisich ścieżkach…

Tyle chciałem ci przekazać, drogi przybyszu. Jestem przekonany, że próbki mojej twórczości przydadzą ci się do czegoś. Bardzo mi przykro, że nie byłem w stanie podać ci imion tamtych dwóch facetów, ale zamiast tego mogłem uraczyć cię szczyptą prawdziwej poezji. Dziękuję za uwagę. Jeśli się kiedyś spotkamy, porozmawiamy dłużej. Bywaj!

Twarz poety zniknęła z ekranu. Rinah wyłączył dyktafon i przewinął taśmę do początku nagrania.

"O co mu właściwie chodziło? Czyżby o popularyzację jego wierszy poza Paradyzją? – zastanawiał się, wtykając w ucho słuchawkę dyktafonu. – Nie wspomniał o tym ani słowem… A poza tym, co mógł oznaczać ów dziwny wstęp? Pozdrowienia od kogoś przesłane przez kogoś… i nie wiadomo, kto to taki. Po co o tym wspominał? Czyżby chciał w ten sposób skłonić mnie do wysłuchania jego wierszy? Zaraz, po kolei…"

Rinah uruchomił dyktafon i przesłuchał całe nagranie.

"Ktoś… od kogoś tutaj nieobecnego… Od Zinii? Może poleciała na Tartar wcześniej, niż planowała? To możliwe… Mogła z jakichś taktycznych względów posłużyć się pośrednikami, by uniknąć kontaktu wprost".

Rozległ się znowu brzęczyk wideofonu. To była Zinia.

– Nie mogłam się dodzwonić – powiedziała. – Rozmawiałeś?

– Tak. Dzwonił jakiś zwariowany poeta… Nie kierowałaś do mnie żadnego poety?

– Nie, skądże. Jak się nazywa?

– Chyba Huxwell… Nikor Huxwell.

– Nie znam. Pewnie jakiś debiutant.

– Mniejsza o niego. Mieliśmy się dziś spotkać w sprawie wywiadu.

– Właśnie! – uśmiechnęła się przepraszająco. – Muszę odwołać to spotkanie. Za godzinę odlatuję na dół. Drobna zmiana planów. Wrócę za dwa, trzy dni. Za to… spróbuję zorientować się, czy nie można by załatwić sprawy, o której wspomniałeś wczoraj. A teraz kończę, bo jestem w studio i muszę jeszcze nagrać krótki felieton na jutro. Do zobaczenia!

Rinah włączył dyktafon. Słowo po słowie analizował swój dialog z Huxwellem.

"Jeśli zależało mu tak bardzo, bym nagrywał rozmowę, zapewne liczył się z tym, że nie uchwycę jej sensu za pierwszym razem… Zdawał sobie sprawę, że nie mogę biegle rozumieć tego ich dziwacznego języka…"

Szukał aluzji i przenośni, które mogłyby naprowadzić go na jakiś trop. Pierwszy sześciowiersz był raczej żartem słownym, czymś w rodzaju limeryku, lecz o innej wersyfikacji… Utwór sam zresztą deklarował brak sensu i znaczeń… a jednak zalecał ponowne przesłuchanie tekstu. Rinah wsłuchiwał się w brzmienie poszczególnych wersów, wyszukiwał akcentów w głosie deklamującego.