Connie Willis - Przewodnik stada

— Jeśli ją zwolnicie, może was podać do sądu za dyskryminację. To jest najgorsze w tej całej akcji afirmatywnej.

Zastanawiałam się, do jakiej dziwacznej grupki należy ta nieszczęsna nowa asystentka Flip. Pochodzi z Ameryki Południowej, jest lesbijką, członkinią NRA?

— Jej noga nie postanie w moim laboratorium — oświadczyła kobieta w turbanie. — Nie mam zamiaru ryzykować zdrowia.

— Ale ona nie będzie paliła w pracy — zapewniała Gina. — Potrafi pisać na maszynie z prędkością stu uderzeń na minutę.

— Co ty wygadujesz! — rzekła Elaine. — Nie czytałaś raportu FDA o szkodliwości biernego palenia?

Z drugiej jednak strony są chwile, kiedy miast reformować rasę ludzką, miałabym ochotę całkowicie ją opuścić i zostać na przykład makakiem doktora O’Reilly’ego. One mają z pewnością więcej rozumu.

Już miałam to powiedzieć Elaine, gdy O’Reilly schwycił mnie za rękę.

— Usiądź ze mną. — I odciągnął mnie. — Będziesz moim partnerem, gdyby Dyrekcja przeprowadzała nowe ćwiczenia wrażliwości. — Spojrzał na mnie niepewnie. — Chyba że wolisz siedzieć z tamtymi znajomymi.

— Nie — odparłam. Właśnie skupiali się wokół Giny. — W tej chwili nie.

— Dobrze. Podczas ostatnich ćwiczeń wrażliwości popadłem na Flip. — Usiedliśmy. — No więc, jak postępują badania nad trendami?

— W ogóle nie postępują. Wybrałam krótkie fryzury, gdyż chodziło mi o manię powstałą bez wyraźnej przyczyny. Większość mód spowodowana jest przełomem technicznym. Nylon, łóżka wodne, świecące adidasy…

— …Prywatne schrony przeciwatomowe. Kiwnęłam głową.

— Albo są wynikiem reklamy, jak zgaduj-zgadula, pluszowe misie…

— …I prywatne schrony przeciwatomowe.

— Właśnie. Fryzura nic nie kosztowała, jedynie tyle co wizy-

ta u fryzjera. A jeśli ktoś i na to nie miał pieniędzy, musiał tylko ciachnąć nożyczkami, a to narzędzie jest dostępne od dawna. — Już zaczynałam wzdychać, ale uświadomiłam sobie, że upodobnię się w ten sposób do Flip.

— W czym więc trudność? — spytał Bennett.

— W tym, że szał krótkich fryzur nie miał wyraźnej przyczyny. Przez chwilę wydawało mi się, że może chodzić o Irenę Ca-stle, ale okazało się, że naśladowała ona modę holenderską, a jeszcze rok wcześniej podobny styl uczesania popularny był w Paryżu. Inne zjawiska nie wykazują korelacji w badanym przeze mnie okresie. Czy słyszałeś kiedykolwiek o mieście Marydale w Ohio?

— Dzień dobry państwu — powiedział przedstawiciel Dyrekcji z podium. Miał na sobie koszulkę polo, na nogach sportowe buty, na twarzy pogodny uśmiech. — Witamy wszystkich z prawdziwą radością.

— O co tym razem chodzi? — szepnęłam do Bennetta.

— Typuję, że o nowy akronim — odparł cicho. — Generalna Łącznościowa Unifikacja Pracowników. — Napisał pierwsze litery w swym notatniku. GŁUP.

— Porządek dzienny przewiduje dziś kilka spraw — zakomunikowała Dyrekcja. — Po pierwsze, niektórzy z państwa mieli drobne trudności z wypełnieniem uproszczonego formularza alokacji funduszy. Otrzymają państwo okólnik, który wyjaśni wszystkie wątpliwości. Łącznik komunikacji międzywydziałowej sporządza właśnie kopie.

Bennett oparł głowę na stole.

— Po drugie, chciałbym zakomunikować, że w HiTeku przyjmujemy od tego tygodnia zasadę strojów nieformalnych. To nowy pomysł, wprowadzany przez przodujące korporacje. Luźne ubranie stymuluje swobodniejszą atmosferę w pracy i silniejsze współoddziaływanie między kolegami. Oczekuję więc, że od jutra będą państwo przychodzić do pracy swobodnie ubrani.

Zrezygnowałam ze słuchania i zaczęłam uważnie przyglądać się Bennettowi. Wyglądał strasznie. Koszula z poliestru miała wzór w małe stokrotki w różnych odcieniach brązu, jednak żaden z nich nie pasował do brązowych sztruksów. Na wierzch doktor O’Reilly włożył rozpinany sweter w mysim kolorze.

Nieważne tu było samo ubranie. Serial The Brady Bunch wprowadził modę na lata siedemdziesiąte. Flip miała wczoraj na sobie satynowe spodnie w stylu disco; buty na platformach i złote łańcuchy widziało się wszędzie w sklepach w Boulder. Bennett jednak nie wyglądał retro. Wyglądał jak śwuk. Miałam wrażenie, że gdyby nawet włożył kurtkę lotniczą i adidasy, nadal by tak wyglądał. Jakby był z samej swej natury antytrendowy.

Ale to również nie to. Wiele szaleństw powstało z negacji obowiązującej linii. W latach sześćdziesiątych długie włosy były protestem wobec strzyżenia na jeża z lat pięćdziesiątych; krótkie, płaskie, nie uwydatniające kształtów sukienki z lat dwudziestych to reakcja na przesadne wiktoriańskie turniury i gorsety.

Bennett nie był buntownikiem, raczej obojętnym na wszelką modę. Jednak właściwszym określeniem byłoby: odporny.

Jeśli więc był odporny na szaleństwa mody, czy oznaczało to, że wywołuje je jakiś wirus? Spojrzałam na Ginę, obok której siedzieli przy stole Elaine i doktor Applegate i z poważnymi minami szeptali o rozedmie płuc oraz ostrzeżeniu ministra zdrowia. Czy Bennett był rzeczywiście odporny na modę czy tylko kompletnie staromodny, jak to określiła Flip?

Otworzyłam notatnik, napisałam: „Zatrudnili asystentkę Flip” i podsunęłam to O’Reilly’emu.

Odpisał mi: „Wiem. Spotkałem ją dzisiaj. Ma na imię Shirl”.

„Czy wiesz, że ona pali?” — napisałam i obserwowałam jego minę, gdy to czytał. Ani się nie zdziwił, ani nie okazał odrazy.

„Flip mi o tym mówiła — odpisał. — Powiedziała, że Shirl za-truje środowisko pracy. Przyganiał kocioł garnkowi”.

Uśmiechnęłam się.

„Co oznacza «n» wytatuowane na czole Flip?” — napisał. „To nie jest tatuaż, ale piętno” — sprostowałam. „Niekompetentna, nieznośna?”

— Nowatorstwo — mówiła Dyrekcja, a my z Bennettem spojrzeliśmy na siebie zawstydzeni. — Tak oto dochodzimy do trzeciego punktu naszego zebrania. Kto z państwa wie, co to jest Grant Niebnitza?

Ja wiedziałam. I choć nikt nie podniósł ręki, mogłam się założyć, że wszyscy wiedzieli. To największy grant naukowy, większy nawet niż Grant MacArthura. W zasadzie nie nakłada on żadnych dodatkowych ograniczeń. Naukowiec dostaje pieniądze i może je wydać na dowolne badania. Albo opalać się na Bahamach.

Jest to również najbardziej tajemniczy ze wszystkich gran-tów. Nikt nie wie, kto go przyznaje, za co i kiedy. W ubiegłym roku przyznano go Lawrence’owi Chinowi, zajmującemu się sztuczną inteligencją; cztery osoby otrzymały go rok wcześniej, a jeszcze poprzednio przez trzy lata nie został przyznany nikomu. Ludzie z komitetu Niebnitza (nikt nie wie, kto to taki) zlatywali od czasu do czasu jak te anioły z nieba na jakiegoś zaskoczonego naukowca i sprawiali, że już nigdy nie musiał wypełniać uproszczonego formularza alokacji funduszów.

Nie stawia się żadnych żądań, nie wymaga papierów, nie faworyzuje żadnej dziedziny badawczej. Wybrańcy sprzed dwóch lat to: laureat Nagrody Nobla, asystent na uczelni, chemik z francuskiego instytutu naukowego, wynalazca amator. Jeden natomiast fakt znany jest z całą pewnością — wysokość grantu. Dyrekcja pisała to właśnie na dużej karcie: 1 000 000 dolarów.

— Zdobywca Grantu Niebnitza otrzymuje milion dolarów, które może wydać na dowolne wybrane przez siebie badania. — Dyrekcja zerwała z tablicy kartę. — Grant Niebnitza przyznawany jest za wrażliwość naukową. — Napisał „nauka”. — Za myślenie dywergentne. — Napisał „myślenie”. — I za stosowne predyspozycje do dokonania istotnego odkrycia. — Dodał „odkrycie”, po czym postukał wskaźnikiem poszczególne słowa. — Nauka. Myślenie. Odkrycie.