Frank Herbert - Diuna

POTRUGLE: pomarańcze.

PÓŁBRACIA: synowie konkubin w jednej rodzinie, oficjalnie mający wspólnego ojca.

PRANA (prana — muskulatora): mięśnie ciała, z których każdy jest traktowany osobno i jako osobna jednostka trenowany do maksimum. (Patrz: bindu).

PRAWDOMÓWCZYNI: Matka Wielebna posiadająca sztukę zapadania w trans prawdy i odróżniania prawdy od fałszu.

PRAWO AMTAL: (patrz: AMTAL).

PREPRZYPRAWOWA, MASA: stadium grzybowatego burzliwego wzrostu, spowodowanego dostaniem się do wody ekskrementów małych stworzycieli. Arrakańska przyprawa w tym stadium „wybucha” w charakterystyczny sposób, mieszając wtedy substancje z głębi ziemi z substancją z jej powierzchni. Ta masa, poddana działaniu słońca i wiatru, staje się melanżem. (Patrz też: MELANŻ I WODA ŻYCIA).

PROTOKÓŁ: półurzędowy raport formułujący domniemanie zbrodni przeciw Imperium. Prawnie: czynność pośrednia między słownym pomówieniem a formalnym oskarżeniem o zbrodnię.

PRÓBA — MASHAD: wszelka próba, w której stawką jest honor (określony jako postawa natchniona).

PRZETWÓRNIA PRZYPRAWOWA: patrz: gąsienik piaskowy.

PRZYPRAWA: patrz: melanż.

PUNDI, RYŻ: zmutowany ryż o bogatych w naturalny cukier ziarnach osiągających do czterech centymetrów długości; główny produkt eksportowy Kaladanu.

PYONI: przypisani do planety chłopi i robotnicy, jedna z podstawowych klas w ramach faufreluches. Ustawowo: stróże planety.

QANAT: otwarty kanał nawadniający na pustyni, w którym można regulować przepływ wody.

QIRTAIBA: patrz: Ibn Quirtaiba.

QUIZARA TAFWIDZI: fremeńscy kapłani (po Muad’Dibie).

RACHAG: środek pobudzający typu kofeiny otrzymywany z żółtych jagód akarso. (Patrz: AKARSO).

RAMADAN: starodawny okres obchodów religijnych odznaczający się postami i modłami; tradycyjnie dziewiąty miesiąc kalendarza słoneczno — księżycowego. Fremeni ustalają porę obrzędu według dziewiątego zenitu w obiegu pierwszego księżyca.

RAZZIA: na poły piracki rajd partyzancki.

REŻIM WODY: surowe szkolenie, mające na celu przystosowanie mieszkańców Arrakis do egzystencji.

RICHESE: czwarta planeta Alfy Erydanu, zaliczana, obok IX, do niedościgłych cywilizacji technicznych. Słynie z miniaturyzacji. (Szczegółowe wiadomości o tym, jak Richese i Ix uniknęły poważniejszych skutków Dżihad Kamerdyńskiej, patrz „Ostatnia Dżihad” Sumera i Kautmana).

RODY NISKIE: przywiązana do planety klasa przedsiębiorców (w galach: „richece”).

RODY WYSOKIE: feudałowie posiadający lenna planetarne, przedsiębiorcy międzyplanetarni (patrz poniżej: RÓD).

ROSY KOLEKTORY: albo ROZY OSADNIKI: nie mylić z żeńcami rosy. Kolektory bądź osadniki są to urządzenia w kształcie jajka wysokości około czterech centymetrów. Wykonane z chromoplastiku, który pod wpływem światła bieleje, odbijając promienie słoneczne, zaś w ciemności robi się z powrotem przezroczysty. Kolektory oziębiają swoją powierzchnię, na której osadza się rosa. Fremeni używają ich do wykładania wklęsłychścian dołków wokół sadzonek, gdzie zapewniają one niewielkie, lecz niezawodne źródła wody.

RÓD: idiomatyczne określenie klanu panującego na planecie lub w systemie planetarnym.

RUH — DUCH: według wierzeń Fremenów ta część osobowości, która jest zawsze zakorzeniona (i zdolna do wyczuwania) w świecie metafizycznym (patrz: „ALAM AL-MITHAL).

RUSZNICA LASEROWA: miotacz laserowy wytwarzający falę ciągłą. Jako broń ma ograniczone zastosowanie w cywilizacji używającej powszechnie tarcz pola generatorowego, gdyż zetknięcie się wiązki laserowej z tarczą powoduje straszliwy wybuch (technicznie: fuzję subatomową).

SADUS: sędzia. Ten fremeński tytuł odnosi się do boskich sędziów, odpowiadających świętym.

SAJJADINA: akolitka we fremeńskiej hierarchii religijnej.

SALUSA SECUNDUS: trzecia planeta Gammy Waiping; po przeprowadzce dworu królewskiego na Kaitain ogłoszona imperialną planetą więzienną.

SAPHO: makroenergetyczny wycąg z kłączy rośliny o tej samej nazwie, z planety Ekaz. Powszechnie zażywany przez mentatów, którzy utrzymują, że potęguje on sprawność umysłu. Od zażywania sapho dostaje się czerwonych plam w jamie ustnej i na wargach.

SARDAUKARZY: żołnierze — fanatycy Padyszacha Imperatora. Ludzie ci wywodzili się z tak surowego środowiska naturalnego, że sześć spośród trzynastu osób nie dożywało w nim jedenastego roku życia. Szkolenie wojskowe sardaukarów wyrabiało w nich bezwzględność i prawie samobójczą pogardę dla własnego bezpieczeństwa. Od dzieciństwa wdrażano ich do posługiwania się okrucieństwem jako orężem naturalnym, co porażało trwogą przeciwnika. W szczytnym okresie ich wpływu na sprawy wszechświata o biegłości sardaukarów w fechtunku powiadano, że równa się dziesiątemu stopniu Ginaz, zaś ich przebiegłość i zręczność w starciu wręcz uchodziła za zbliżona do kunsztu adeptki Bene Gesserit. Każdy sardaukar mógł stawać w pojedynkę przeciwko dziesięciu zwyczajnym żołnierzom zaciężnym Lansraadu. Już przed Szaddamem IV ich siłę podkopało zadufanie, a dająca hart duch mistyka ich religii została przeżarta cynizmem.

SARFA: akt odwracania się od Boga.

SELAMLIK: imperialna sala audiencyjna.

SEMUTA: drugi narkotyczny związek pochodny otrzymywany (przez ekstrakcję krystalizacyjną) z popiołów drewna elakka. Efekt (opisywany jako nieustająca bezgraniczna ekstaza) wywołują pewne atonalne wibracje, określane mianem muzyki semuty.

SERWOK: mechanizm zegarowy do spełniania prostych zadań; jeden z niewielu mechanizmów „automatycznych” dozwolonych po Dżihad Kamerdyńskiej.

SĘDZIA ZMIANY: wyznaczony przez Wysoką Radę Landsraadu i Imperatora urzędnik powołany do czuwania nad zmianą lenna, negocjacjami w kanly lub oficjalną walką w Wojnie Assassinów. Arbitralną władzę sędziego można zakwestionować jedynie przed Wysoką Radą w obecności Imperatora.

SHAI-HULUD: arrakański czerw pustyni, „praszczur pustyni”, „praojciec wieczności”, „pradziad pustyni”. Jest rzeczą znamienną, że ta nazwa, wymieniana pewnym określonym tonem lub napisana wielką literą, odnosi się do bogini ziemi z fremeńskiego panteonu wierzeń. Czerwie pustyni wyrastają do kolosalnych rozmiarów (w głębokiej pustyni widywano osobniki dłuższe niż czterysta metrów) i dożywają sędziwego wieku, o ile się nawzajem nie pozabijają lub nie potopią w wodzie, która jest dla nich trucizną. Większość piasku na Arrakis przypisuje się działaniu czerwia pustyni. (Patrz: MALEŃKI STWORZYCIEL).

SICZ: u Fremenów: „miejsce zbiórki w przypadku zagrożenia”. Fremeni tak długo żyli w zagrożeniu, że wskutek ciągłego użycia termin przyjął się na oznaczenie wszelkiej jaskiniowej siedziby ich plemiennych społeczności.

SIHAJA: u Fremenów wiosna pustynna; z religijnym podtekstami kryjącymi pojęcie czasu obfitości i „nadchodzącego raju”.

SIRAT: ustęp w Biblii P. K. opisujący życie ludzkie jako drogę przez wąski most Sirat „z rajem z prawa, piekłem z lewa i Aniołem Śmierci z tyłu”.

SOCZEWKI OLEJOWE: olej hufufowy zamknięty w obudowie obiektywu i utrzymywany w napięciu statycznym przez pole siłowe, stanowiący część układu manipulowania światłem. Każdy element składowy soczewki daje się skokowo regulować co jeden mikron, dzięki czemu soczewki olejowe uchodzą za szczytowe osiągnięcie techniki precyzyjnego manipulowania światłem widzialnym.

SOLARI: oficjalna jednostka monetarna Imperium; jej siłę nabywczą ustala się co czterysta lat w negocjacjach między Gildią, Landsraadem oraz Imperatorem.