Poul Anderson: Komt Tijd

Het was ook een periode die stevig denkwerk en een scherpe werkelijkheidszin vereiste. Het op de been brengen van Havigs leger zou hem alle jaren gekost hebben die hem nog restten, had hij het niet aangepakt op de manier die ik had voorgesteld. Via mij ontmoette hij de leden van de denktanks en faculteiten over wie ik gesproken had. Nadat hij hen overtuigd had, stelden zij hem voor aan uitgelezen collega’s, zodat hij beschikte over een uiterst bekwaam team van adviseurs. (Verscheidene van hen gaven later hun baan op om zich aan ander werk te wijden. Dat verbaasde hun collega’s nogal). Zo nu en dan hoorde ik van hun vorderingen. De methoden die zij ontwikkelden om contact te leggen met tijdreizigers over de hele wereld en gedurende de hele geschiedenis, zouden boekdelen vullen. De meeste faalden, maar genoeg hadden succes. Een onderzoeker keek bijvoorbeeld wat rond en won discreet inlichtingen in over mensen die iets ongewoons hadden, dat voor een tijdreiziger in dat milieu nogal voor de hand lag: een sjamaan, een heks, een monnik die mensen die een beroep op hem deden, hielp met erg praktische wonderdaden. Een boer die op de een of andere manier bij zaaien en oogsten nooit. verrast werd door slecht weer. Een koopman die met gelukkige hand investeerde in schepen, terwijl bij anderen zeeroverij en stormen hun tol eisten. Een krijgsman die als spion of verkenner niet te pakken was. Een jongen van wie verteld werd dat hij zijn vader raad gaf. Af en toe bleken zulke mensen tijdreizigers te zijn … Dan waren er manieren om hun aandacht te trekken, bijvoorbeeld door je uit te geven voor een rondtrekkende waarzegger.

Degenen die het eerst gerekruteerd waren, werden zo veel mogelijk opgeleid tot een kader van ronselaars. Daardoor kreeg het opsporen van mensen een sneeuwbaleffect. Ook hier waren methoden beschik baar die buiten het gezichtsveld lagen van een negentiende-eeuwse Amerikaan die de twintigste eeuw en alle andere culturen als inferieur beschouwde. Er zijn moderne methoden om iemand snel een nieuwe taal te laten leren. En er zijn eeuwenoude methoden, door het Westen verwaarloosd, om lichaam en zintuigen te ontwikkelen. Onder de gesel van oorlogen, revoluties, invasies en bezettingen hebben we geleerd ons aaneen te scharen, discipline te betrachten en elkaar te beschermen.

Maar bovenal was er het hedendaagse begrip van samenwerking. Onze tijd zal in vuur ten onder gaan, maar zal giften achterlaten waar de mensheid later dankbaar voor zal zijn. Het vinden van de tijdreizigers was slechts het kale begin. Ze moesten georganiseerd worden. Hoe? Waarom zouden zij hun huis willen verlaten, beperkingen accepteren en hun leven wagen? Waarom zou den ze blijven, als ze vermoeid raakten of zich verveelden of bang werden of verteerd door heimwee naar een verloren liefde? De hoop op kameraadschap binnen hun eigen soort zou op velen aantrekkingskracht uitoefenen. Daarvan kon Havig profiteren, net als Wallis. Maar Wallis had nog meer te bieden. Dank zij de mogelijkheden van zijn groep lag de hele wereld voor een man open, en de gelegenheid om zich aan de meest primitieve genotzucht te buiten te gaan was onbeperkt. De intelligente onder hen bood Wallis macht, grandeur en een kans — of de plicht als je je liet overtuigen en dat was verschrikkelijk makkelijk — om in het lot van de wereld in te grijpen. Dan waren er die wilden leren, of de hoogtepunten van de menselijke beschaving meemaken. Voor hen bood Havig de aantrekkelijkste vooruitzichten.

Maar dat gaf nog steeds geen motief om de strijd aan te binden met het Arendsnest. De gemiddelde reiziger zou toegeven dat het monsterlijk was, maar de meeste regeringen en instellingen zijn op hun eigen manier monsterlijk geweest. Wat voor een bedreiging was de Sachem?

‘Indoctrinatiecursussen.’ Havig zuchtte. ‘Naar woord, niet? Doet je denken aan intimidatie en onafgebroken propaganda. Maar eerlijk, we willen alleen maar uitleg geven. We proberen onze studenten aan de hand van de feiten te doen inzien dat het Arendsnest van nature niet in staat is ze met rust te laten. Dat valt niet mee. Heb je enig idee hoe je een samoerai van de Kamakoera-periode moet aantonen dat iedereen, wie dan ook, die de wereld wil overheersen, een directe bedreiging voor hem is? Ik ben momenteel voornamelijk hier om te zien wat mijn antropologen en semantici hebben opgedoken. En dan, nou ja, er zijn nog andere manieren om het te spelen, bijvoorbeeld de primitieve loyaliteit aan hoofdman en kameraden, of de gein van een lekker partijtje knokken, of … wel, de kans om op een toelaatbare manier rijk te worden. En een paar hebben een speciale droom…

Ik benijdde hem om de uitdaging die van zijn taak uitging. Stel je voor: het smeden van een hechte band tussen een Confuciaanse leermeester, een boemerangwerpende kangoeroejager, een Poolse schooljongen, een middeleeuwse Mesopotamische boer, een West-Afrikaanse smid, een Mexicaanse vaquero, een Eskimomeisje … Misschien was zijn grootste kracht dat hij in staat was deze caleidoscopische verzameling bij elkaar te brengen. Zulke mensen hoefden niet veel over het Arendsnest te leren voordat ze beseften dat een tijdreiziger bij Havig het beste af was.

Ze kregen hun vooropleiding op verschillende plaatsen en in verschillende tijden. Daarna werden zij op hun betrouwbaarheid getest; daarvoor beschikte men over een wonderlijke potpourri van methoden. De twijfelgevallen — een gering percentage — werden naar hun eigen streek en tijd teruggebracht en afgekocht. Ze wisten niet genoeg van de vijand om contact met hem te kunnen opnemen; over het algemeen woonden ze duizenden kilometers daarvandaan. De mesten werden naar het hoofdkwartier gebracht voor aanvullende training en om te helpen bij de uitbreiding en versterking. Het lag in de nabijheid van het Arendsnest, maar onmetelijk ver terug in het verleden, in het Pleistoceen. Die voorzorgsmaatregel veroorzaakte weer aparte problemen. De reis door de tijd was langdurig en vereiste speciale uitrusting en rustplaatsen onderweg. Er moesten geheime bergplaatsen aangelegd worden en alles moest stuk voor stuk en in etappes tijdafwaarts getransporteerd worden. Maar hun veiligheid was dit waard. Hun bolwerk stond op een beboste heuvel en in het dal beneden stroomde een machtige rivier die als brons glansde in het zonlicht.

Het speurwerk had ongeveer evenveel mannen als vrouwen opgeleverd. Zo ontwikkelde zich een gemeenschap — kinderloos weliswaar, met uitzondering van de jongste leden, maar toch een gemeenschap die zijn eigen identiteit, wetten, ceremonies en prioriteiten vaststelde, zijn eigen verhalen en overlevering had, en in liefde en ruzies verenigd was. En dit was Havigs ware triomf. De Sachem had een leger geschapen; de man die gezworen had hem ten val te brengen had een stam gecreeerd.

Ik hoorde dit alles toen Havig en Leonce in maart bij mij op bezoek waren. Ze zaten toen nog midden in het werk. Pas op de avond voor Allerheiligen hoorde ik de rest van hun verhaal.

De schaduwen van de tijd draaiden voorbij. Ze hadden slechts dan vorm en kleur, gewicht en dimensie als men stilhield en te voorschijn kwam om te eten, te slapen of even adem te halen. Seizoen na seizoen gleed over de heuvels; de gletsjers uit het noorden vermaalden heuvels tot vlakten en trokken zich onder hevige sneeuwstormen weer terug, waarbij zij meren achterlieten waaruit mastodonten dronken; de meren werden moerassen en later weiden waarop kamelen en paarden graasden totdat de gletsjers weer terugkeerden; toen het klimaat weer mild werd, zag men die vroegere dieren niet meer, maar waren er bizonkuddes waarvan het hoefgedreun klonk als een aardbeving; de pioniers deden hun intrede, koperkleurige mannen die jaagden met speren met stenen punten; weer was er een Grote Winter, gevolgd door een Grote Lente, en nu hadden de jagers bogen en in deze periode ontstonden de wouden op het gletsjerpuin; eerst wilgen, lorken en dwergeiken, later de schitterende torenhoge soorten. En plotseling, in een oogwenk, was dat allemaal verdwenen. De veroveraars waren geland, trokken de stronken uit de grond die de bijlen hadden achtergelaten, ploegden en zaaiden, maaiden en dorsten en legden ijzeren sporen waarop ’s nachts een geraas en een lang aangehouden geloei hoorbaar was dat op een vreemde manier herinnerde aan een voorbij stuivende mastodont.