Poul Anderson: Komt Tijd

Leonce grijnsde. ‘Dat is erger dan doodschieten,’ zei ze.

‘Wel,’ zei Havig moeizaam, ‘ik heb je al verteld van de psychofarmaca uit de late Maurai-periode. Kun je je dat herinneren? Mijn vriend Carelo Keajimu zal er bevreesd voor zijn, omdat ze zo’n macht geven. Als je iemand ermee inspuit, zal hij alles geloven wat je hem beveelt. Onvoorwaardelijk. Niet op een fanatieke manier, maar heel natuurlijk. Zijn eigen brein verschaft de rationaliseringen en valse herinneringen die tegenstrijdigheden verklaren. Begrijp je wat dat is? De perfecte hersenspoeling! Zo volmaakt dat het slachtoffer niet het geringste besef heeft dat het ooit anders geweest is.’ Ik floot. ‘Goeie God! Bedoel je dat je die boeven en slagers en masse bekeerd hebt?’

Havig huiverde. ‘Nee, al was het alleen maar omdat ik zo’n stel zombies nooit had kunnen verdragen. We zouden hun hele verleden hebben moeten uitwissen en … dat lukte toch niet. Keajimu had ervoor gezorgd dat een paar van onze pienterste jongens een opleiding in de psycho-technologie konden volgen, maar die hadden hun handen toch al vol.’

Hij haalde diep adem, alsof hij moed moest verzamelen en vervolgde: ‘We vernietigden hun geloof in tijdreizen. We brachten ze terug naar hun eigen tijd en omgeving en behandelden ze daar. Er werd hun verteld dat ze koorts gehad hadden, of dat ze door de duivel bezeten geweest waren, of iets anders dat van pas kwam: ze hadden zich onmogelijke dingen in hun hoofd gehaald en moesten daar nooit meer aan denken en nooit over spreken; ze waren nu genezen en konden weer terugkeren in het gewone leven. Daarna lieten onze mensen ze vrij en kwamen terug om nieuwe gevangenen op te halen.’

Peinzend zei ik: ‘Ik moet toegeven dat ik het idee een beetje weerzinwekkend vind. Maar zelf heb ik in mijn praktijk ook vaak dingen moeten doen, leugens moeten vertellen om …’

‘Er waren twee uitzonderingen, dok,’ deelde Leonce mee.

‘Kom mee,’ zei de brein-omvormer. Hij had een aardige stem. Versuft van de drugs hield Caleb Wallis zijn hand vast toen hij wegliep. Havig bleef achter en werkte samen met zijn luitenants vaak vierentwintig uur achter elkaar om het Arendsnest naar zijn eigen inzichten te veranderen. Maar de tijd verstreek; op het laatst kon hij er niet meer onderuit toen de psychotechnicus hem vertelde dat hij de bewaakte toren kon betreden.

Het schrikbarendst was misschien dat de Sachem er zo goed uitzag, zo monter als hij daar zat achter zijn bureau in de werkkamer waaruit alle beschadigingen en bloedsporen waren weggewist. ‘Kijk eens aan. Goeie middag, mijn jongen, goeie middag. Ga zitten. Nee, schenk eerst eens in. Je weet wat ik hebben wil.’

Havig gehoorzaamde. De kleine oogjes namen hem scherp op. ‘Dat is nog een verduiveld lastige en langdurige expeditie voor je geworden, niet?’ zei Wallis. ‘Je bent ouder geworden. Ik ben blij dat het je gelukt is. Ik heb je rapport nog niet helemaal gelezen, maar dat zal ik zeker doen. Laten we nu eens even bijpraten.’ Hij hief zijn glas op. ‘Op ons beider gezondheid.’

Havig nam met moeite een slokje en liet zich in een stoel zakken.

‘Je hebt ongetwijfeld al gehoord dat mijn gezondheid de laatste tijd te wensen overliet. Ben een hele tijd in de lappenmand geweest. Hersenvliesontsteking. Een of andere verdomde bacil uit het verleden of de toekomst. De pillendraaiers zeggen dat bacillen, net als dieren, evolueren. Daarom heb ik besloten om paal en perk te stellen aan onze exploraties en ons meer te concentreren op het uitbreiden van onze macht in normale tijd. Wat denk je ervan?’

‘Ik geloof dat dat verstandig zou zijn,’ fluisterde Havig. ‘Er is nog een andere reden om het wat kalmer aan te gaan doen; we hebben veel van onze beste mensen verloren terwijl jij weg was. Austin Caldwell, heb je het al gehoord? En Waclaw Krasicki … He, je ziet lijkbleek. Wat is er? Voel je je wel goed?’

‘Ja, meneer … Nog steeds moe. Ik heb een aantal jaren in het verleden doorgebracht en . ..’

… en het was Leonce geweest die de geketende Krasicki gevonden had. Ze zei ‘Xenia’ en schoot hem door, zijn hoofd. Havig kon geen spijt voelen, tot hij in zijn dromen door Xenia bezocht werd, die huilde omdat hij niet wist te vergeven.

‘Het gaat wel over, meneer.’ .

‘Goed zo. We hebben kerels zoals jij nodig. Wallis wreef zich over zijn voorhoofd. Er klonk verwondering in zijn stem: ‘Er zijn zoveel mensen hier. Ik mis zoveel oude vertrouwde gezichten, iemand die Juan heette en Hans … ik kan ze niet meer thuisbrengen. Heb ik dat misschien gedroomd toen ik ziek lag?’ Hij huiverde alsof de winterkou in de tropische warmte om hem heen was binnengedrongen. ‘De laatste tijd voel ik me vaak zo alleen, alleen in ruimte en tijd …’ Havig probeerde een opgewekte toon aan te slaan: ‘U moet eens een flinke lange vakantie nemen, meneer.’

‘Ja, je hebt gelijk, dat zou me goed doen.’ Wallis nam een fikse slok uit zijn beker en probeerde onhandig een sigaar te pakken.

‘Wanneer u terugkomt, moet u het wat kalmer aandoen. De fundering is klaar en alles gaat van een leien dakje.’

‘Ik weet het.’ Wallis liet zijn lucifer vallen.

‘We hebben uw dagelijkse onderricht niet meer nodig, meneer, we hebben meer behoefte aan uw brede overzicht, uw elementaire richtlijnen — uw genie.’

Onder de grijze snor verscheen een onnozel, zelfingenomen lachje. Dit keer slaagde hij erin zijn sigaar aan te steken.

‘Ik heb er met verscheidene officieren over gepraat en er lang over nagedacht,’ vervolgde Havig. ‘Zij hebben de zaak met u besproken, zeiden ze. Meneer, laat ik mijn woorden aan de hunne toevoegen. Wij geloven dat het beste zou zijn dat er een schema werd opgesteld voor uw tocht door de toekomst. Daar vallen natuurlijk ook die periodes onder die uw vroegere ik bezocht heeft om aan te tonen hoe goed alles verloopt. Overigens vinden we dat u — eh — zo weinig mogelijk tijd van uw levensduur moet doorbrengen in opeenvolgende tijd. U bent te kostbaar voor ons grootse project.’

‘Juist. Ik had daar zelf praktisch ook al toe besloten,’ zei Wallis knikkend. ‘Eerst, zoals je al zei, een flinke vakantie om mijn gedachten wat tot rust te laten komen en dat duffe gevoel kwijt te raken. En dan … een reis door de komende eeuwen om toezicht te houden en orders te geven … totdat aan het einde mijn werk gedaan is. Ja.’

‘God,’ riep ik uit, ‘als er ooit wraak …’

‘Dit was geen wraak,’ zei Havig strak.

‘Maar wat ging er door je heen als je hem ontmoette?’

‘Ik heb hem zoveel mogelijk gemeden. Als het niet te vermijden was, was het altijd ter gelegenheid van een festiviteit en dan kon het niemand wat schelen dat ik dronken was. Mensen die geregeld met hem te maken hebben, vertellen me dat het went om de arme verschijning rond te leiden door zijn Potemkin-dorpen of om hem tijdafwaarts mee te nemen naar een of ander lustoord voor een orgie die zijn levensduur bekort. Ze geven zich veel moeite om een goede show op te voeren. Dat vergemakkelijkt de gedachte aan het einde.’

‘Wat? Ik dacht dat hij op zijn oude dag zou verdwijnen.’ Havig balde zijn vuist op de stoelleuning. ‘Dat is zo. Hij zal gillen in de nacht en zijn kamer zal leeg zijn. Hij moet zich ver in de tijd geprojecteerd hebben, want in verleden en toekomst is hij niet meer te vinden.’

Havig gooide zijn drank naar binnen. Ik zag dat hij meer nodig had en schonk weer in.

Leonce streelde hem. ‘Trek het je niet aan, liefje,’ zei ze zacht. ‘Dat is hij niet waard.’

‘Ik begrijp niet…’ stamelde ik.

Leonce draaide zich naar mij om. Ze glimlachte teder voor haar kwetsbare man. Wat ze zei, was voor haar een onbelangrijke opmerking. ‘Ze zeggen dat dat middel zijn uitwerking verliest als je op sterven ligt. Dan herinner je je weer wat er in werkelijkheid gebeurd is.