Poul Anderson - Komt Tijd

De poort van Jeruzalem stond open. Zijn hart bonsde.

Toen werd hij ontdekt.

Het gebeurde onmiddellijk. Iemand tikte hem op de schouder. Hij draaide zich om en zag een gedrongen man met een breed gezicht die net zo gekleed was als hij en die ook geen baard had, kort haar en een lichte huid.

Zweet glom op het gezicht van de vreemdeling. Hij zette zich schrap tegen het gedrang van de menigte en riep boven het lawaai uit: ‘Es tu peregrinator temporis?’

Hij had een zwaar accent — achttiende-eeuws Pools naar later zou blijken — maar Havig was goed thuis in klassiek Latijn en begreep hem.

‘Bent u een tijdreiziger?’

Even wist hij geen antwoord te geven. Alles draaide om hem heen. Dit was het einde van zijn speurtocht. Of van de hunne.

Zijn lengte viel in deze omgeving nogal op en hij had zijn hoofd onbedekt gelaten om zijn haardracht en zijn noordse trekken beter te laten opvallen. In tegenstelling tot de meeste gemeenschappen in de geschiedenis, was het Jeruzalem van Herodes kosmopolitisch genoeg om vreemdelingen toe te laten; hij had gehoopt dat anderen, zoals hij, zouden vermoeden dat hij zowel een vreemdeling uit een ander land als uit een andere tijd was. Nu was zijn hoop in vervulling gegaan. Zijn eerste gedachte, voordat de vreugde hem overviel, was het onbehaaglijke idee dat deze man er veel te vervaarlijk uitzag.

Ze zaten in de herberg die hun ontmoetingsplaats was en praatten: Waclaw Krasicki, in 1738 uit Warschau vertrokken, Juan Mendoza, in 1924 uit Tijuana vertrokken, en de pelgrims die zij gevonden hadden.

Dat waren Jack Havig en Coenraet van Leuven, een soldaat uit het dertiende-eeuwse Brabant, die zijn zwaard getrokken had om zijn Heiland te redden, maar door Krasicki was tegengehouden voor hij door een Romeins zwaard werd doorstoken en die nu zijn hoofd brak over de vraag: ‘Hoe wist je dat die persoon echt de Heer was?’ Er was ook een zeventiende-eeuwse, grijsgebaarde monnik die alleen Koratisch (?) sprak en Boris scheen te heten, en een magere, pokdalige vrouw met touwhaar, die ineengedoken met glazige blik zat te mompelen in een taal die niemand thuis kon brengen. ‘Is dat alles?’ vroeg Havig ongelovig. ‘Nee, we hebben nog meer agenten in de stad,’ antwoordde Krasicki. Ze spraken Engels nu ze wisten waar de Amerikaan vandaan kwam. ‘We ontmoeten elkaar maandagavond en daarna weer vlak na, eh, Pinksteren. Ik denk dat ze nog wel meer reizigers zullen vinden. Maar over het algemeen is de oogst minder dan we verwacht hadden.’ Havig keek om zich heen. Het lokaal was aan de voorkant open. De klanten zaten met gekruiste benen op versleten tapijten en hadden een onbelemmerd uitzicht op het verkeer op straat terwijl ze dronken uit stenen bekers die door een jongen met een leren wijnzak werden bijgevuld. Jeruzalem trok lawaaiig voorbij. Op Goede Vrijdag!

Krasicki was niet onder de indruk. Hij had verteld dat hij zijn achterlijke stad, land en tijd verlaten had voor de Franse Verlichting; fluisterend had hij zijn partner Mendoza als gangster bestempeld. (’Huurling’ had hij gezegd, maar de bedoeling was duidelijk.) ‘Mij doet het niks dat een joodse timmerman die aan delirium lijdt, terecht wordt gesteld,’ vertelde hij Havig. ‘Jou ook niet, wel? Ik geloof dat we tenminste een behoorlijke rekruut hebben.’ Zo dacht de Amerikaan er in feite helemaal niet over. Hij voorkwam een woordenwisseling door te vragen: ‘Zijn er werkelijk zo weinig tijdreizigers?’

Krasicki haalde zijn schouders op. ‘Wie weet? Het is niet eenvoudig hier te komen, dat is duidelijk. Jij bent in een vliegmachine gestapt en was hier in een paar uur. Maar denk eens aan de moeilijkheden of de pure onmogelijkheid van zo’n reis in de meeste tijdperken. Je leest over middeleeuwse pelgrims. Maar hoeveel waren er in verhouding tot de hele bevolking? Hoeveel stierven onderweg? Ik neem ook aan dat we sommige tijdreizigers niet zullen vinden omdat ze niet gevonden willen worden — of misschien is het. nooit bij ze opgekomen dat soortgenoten naar ze op zoek zijn — en dan is hun vermomming ons te machtig.’

Havig staarde naar hem, naar de onverstoorbare Juan Mendoza, de halfdronken Coenraet, de smerige, biddende Boris, de onbekende krankzinnige vrouw en dacht: ‘Natuurlijk. Waarom zouden alleen mensen zoals ik de gave hebben? Waarom verwachtte ik niet dat het willekeurig zou zijn, een dwarsdoorsnede van de gehele mensheid? En ik weet hoe de mensheid is. En waarom denk ik dat ik iets bijzonders ben?’

‘We kunnen ook niet al te veel man-uren aan zoeken besteden,’ zei Krasicki. ‘We zijn met te weinig in het Arendsnest.’ Hij sloeg Havig op de knie. ‘Jezus Christus, wat zal de Sachem blij zijn dat we jou tenminste gevonden hebben!’

Een derde-eeuwse Syrische kluizenaar en een Ionische avonturier uit de tweede eeuw voor Christus werden door twee andere teams opgespoord. Er kwam melding van nog een vrouw — naar het scheen een Koptische — maar zij verdween toen zij benaderd werd.

‘Een schamele oogst,’ gromde Krasicki en hij ging voor bij de tijdreis naar de dag na Pinksteren — die niets opleverde — en vervolgens naar de eenentwintigste eeuw.

Stof waaide over een woestijn. In Jeruzalem was geen leven meer te bespeuren, slechts stenen en verbleekte botten. Een vliegtuig met een scherpe neus, korte vleugels en atoomaandrijving stond klaar. Het was door mannen van het Arendsnest uit een hangar gehaald waarvan de bewakers geen tijd meer gehad hadden om dit oorlogstuig in de strijd te werpen, zo snel had de dood toegeslagen. ‘We vlogen over de Atlantische Oceaan,’ vertelde Havig. ‘Het hoofdkwartier lag in wat vroeger Wisconsin geweest was. Ze lieten mij mijn chronoloog meenemen, maar ik wendde taalmoeilijkheden voor om ze niet te hoeven uitleggen wat het was. Zij zelf hadden moeten zoeken tot ze het juiste tijdstip hadden. Dat is een onhandig, tijdverkwistend proces dat waarschijnlijk het geringe aantal tijdreizigers dat zij vonden verklaart en tevens waarom hun organisatie niet graag lange reizen door de tijd maakt. De terugkeer was makkelijker omdat ze een groot bord op de ruines hadden neergezet waarop met een wijzer dagelijks de juiste datum werd aangegeven. Tegen het einde van de eenentwintigste eeuw waren ze nog maar net begonnen. Het kamp en de keetjes lagen binnen een omheining en waren meer dan eens aangevallen door inboorlingen of plunderaars. Van toen af reisden we verder in de toekomst, naar de tijd dat de Sachem zijn expeditie naar Jeruzalem had gestuurd. Ik weet niet of mijn vriend Jezus ooit aanschouwd heeft.’

Na honderd jaar was het een aanzienlijke vestiging. De vruchtbaarheid van de eerder besmette aarde steeg, en zo kon de bevolking groeien. Graan rijpte op lage heuvels onder een zachte hemel waarin zomerse wolken voortdreven. Bosbouw voor timmerhout zorgde voor koepels van donkerder groen waarin vogels nestelden en de wind ruiste. Er was een regelmatig netwerk van onverharde wegen. De mensen waren druk bezig. Zij beschikten slechts over handgereedschappen en door dieren aangedreven machines; deze waren echter degelijk geconstrueerd. Zij leken erg op elkaar in hun veelal zelfgeweven blauwe broeken en jasjes, en met hun slappe strooien hoeden en primitieve schoenen. Verweerd en knokig als elke pre-industriele boer, het haar recht afgeknipt onder het oor, waren ze klein vergeleken met het gemiddelde van onze tijd en velen hadden een slecht of helemaal geen gebit. Toch hadden zij het onvergelijkbaar veel beter dan hun voorouders ten tijde van het Oordeel.

Ze pauzeerden even om de reizigers te begroeten die te paard van het vliegveld kwamen en bogen zich onmiddellijk daarna weer over hun arbeid. Zo nu en dan kwamen ze een paar bereden soldaten tegen, die met een eerbiedig maar minder slaafs gebaar hun sabels presenteerden. Zij droegen blauwe uniformen, stalen helmen en borstplaten en waren, afgezien van de sabels, bewapend met een ponjaard, een pijl en boog, een bijl en een in een houder rustende lans waaraan een rode wimpel wapperde.