Владимир Шитик: Шорахi чужой планеты (на белорусском языке)

- Якiм здаецца свет праз чорныя акуляры?

Камай азiрнуўся. Балачан стаяў побач.

- Нешта мы не так робiм.

Балачан адвярнуўся ад акна, агледзеў пакой - прасторны, амаль без мэблi - два сталы i некалькi крэслаў, усмiхнуўся:

- Жывём, як на Зямлi.

- А працуем, як у космасе.

Зноў нешта трывожнае для сябе пачуў Балачан у гэтых словах Камая. Пасур'ёзнеў, спытаў:

- Абрыдла?

Камай памаўчаў, быццам правяраў сябе, проста адказаў:

- Не.

Балачан задаволена кiўнуў галавой, прапанаваў:

- Пабываем у цяснiнах, зараз?

Гравiлёт апусцiўся побач са станцыённым домiкам. Лаланд ужо схаваўся за горы, i ў далiне зрабiлася цемнавата. Балачан выскачыў з кабiны, са здавальненнем расправiў мускулы. На прыцярушаным тонкiм пластом пылу каменным доле вiднелiся сляды, пакiнутыя iмi ў мiнулыя прыезды. А далей прасцiралася няходжаная цалiна.

- Яшчэ адзiн доказ на карысць Тарасевiча, - зазначыў Камай.

Балачан нiчога не адказаў i, нахiлiўшы галаву, пакрочыў да ўвахода ў блiжэйшую цяснiну. Камай, сочачы за адбiткамi яго падэшваў на пыле, пастаяў, аж пакуль ён не схаваўся за павароткай, i тады пайшоў за iм. Каменны мячык быў меншы за Зямлю, i вага людзей тут была адпаведна меншая. Аднак ногi, адвыклыя ад працяглай нагрузкi, шаркалi, чаплялiся за скрытыя пад пылам зацвярдзелыя камякi, падгiналiся на роўным месцы. Камаю падумалася, што iм трэба больш рухацца, часцей рабiць вылазкi па наваколлi. Гэта i для справы будзе карысна, бо яны па сутнасцi нiчога пра планету не ведаюць, ва ўсiм даверылiся вывадам экспедыцыi Тураўца. А ёсць жа тут, напэўна, i iншыя цiкавыя куткi.

Калi Камай павярнуў у цяснiну, Балачан быў ужо далекавата. Ён крочыў больш упэўнена, лягчэй, чым Камай. На адлегласцi нават не заўважалася, што ён апрануты ў скафандр, i каб не гермашлем - празрысты блiскучы шар на галаве, можна было б падумаць, што чалавек у звычайным зямным убраннi.

Цяснiна была доўгая i вузкая. Яе гранiтныя бакi амаль не пашыралiся ўверсе, былi гладкiя i роўныя, як аблiцаваныя. Камай ужо заглядваў сюды, калi ставiлi станцыю. Тады ў яго не хапiла часу, каб па-сапраўднаму ацанiць гэту прыгажосць. А ў начныя дзяжурствы Балачан не дазваляў выходзiць вонкi, ды ў цемры нiчога гэтага i не ўбачыш.

Неўзабаве Балачан спынiўся, узняў галаву, нешта выглядаючы на стромкiм схiле.

- Што там? - крыкнуў Камай.

Балачан пачакаў яго, тады растлумачыў:

- Тут пачынаецца зона найбольшай актыўнасцi шорахаў.

Камай слiзгануў позiркам па каменнай сцяне. Нiчога адметнага. Такая ж, як i на пачатку цяснiны. Наўрад цi маглi шорахi ўзнiкаць недзе тут.

- Гэ-эй, турысты, дзе вы блукаеце?

Голас прагучаў неспадзявана. Камай з Балачанам здзiўлена павярнулiся тварамi адзiн да аднаго i засмяялiся. Не, гэта была не вестка ад таго, хто шоргае нябачнымi падэшвамi па планеце ўначы. Гэта быў знак ад Тарасевiча.

- Хутка вернемся, - паабяцаў Балачан таварышу, якi выклiкаў iх з базы.

- Як заўсёды, нiчога новага? - шлемафон дакладна перадаў iронiю, якую ўклаў у свае словы Тарасевiч.

- А што б ты хацеў? - пакрыўдзiўся Камай.

- Нiчога, бо я нiчога не чакаю.

- Га, Балачан! Давай дакажам малаверу i знойдзем жывую iстоту вунь на той гары! - Камай раптам развесялiўся. - Я веру Тураўцу.

- Якая патэтыка! - не сунiмаўся Тарасевiч. - А ты што скажаш, камандор?

- Абед гатовы?

Тарасевiч папярхнуўся, а Камай зарагатаў.

Пазней, калi яны ўтрох сядзелi за абедзенным сталом, Балачан сам вярнуўся да гэтай размовы.

- Мы дапускаем памылку, - нечакана для таварышаў сказаў ён, - вельмi даверылiся прыборам.

- Яны дасканалыя, - запярэчыў Камай.

- I бездапаможныя без чалавека, - заўважыў Балачан.

- Як i чалавек тут, - уставiў Тарасевiч.

- Табе абы спрачацца, - папракнуў яго Камай.

- Хто пярэчыць? - не звярнуў увагi на Камаеву рэплiку Балачан. - Але яшчэ няма штучнага мозгу, мацнейшага за чалавечы...

- Ты хочаш сказаць, што мы павiнны пашырыць пошукi? Аблазiць усю планету? Так? - ажывiўся Камай. Яго самога не надта задавальняла роля рэгiстратара пры экранах назiральнай станцыi. - Марнатраўства - сядзець увесь дзень на базе.

- I ўначы таксама.

- Iнструкцыя... - разгубiўся Камай. Ён ведаў, што ў iнструкцыях, складзеных для касмiчных разведчыкаў, было шмат ад фармальнага. Але разам з тым ён ведаў, што гэты фармалiзм неабходны, бо загадзя ўсяго не прадугледзiш, а неасцярожнасць часта прыводзiць да бяды. Таму ён нагадаў: Пункт пяты восьмага параграфа гаворыць: "Пакуль не высветлена сутнасць з'явы, нельга лiчыць, што чалавеку нiчога не пагражае".

- У iнструкцыi ёсць дадатак, помнiш: "За выключэннем выпадкаў, калi з'ява непасрэдна пагражае жыццю чалавека", - усмiхнуўся Балачан.