Шитик Владимир
Гермес падказвае кiрунак (на белорусском языке)
Уладзiмiр Мiкалаевiч Шыцiк
Гермес падказвае кiрунак
Пройдзе час, з зямных касмадромаў возьмуць старт вялiзныя зоркалёты i накiруюцца да далёкiх галактык.
Магчыма, гэта адбудзецца ўжо ў наступным стагоддзi, магчыма, значна пазней. Але наша мара не хоча чакаць, мы ўжо цяпер хочам ведаць, што напаткае бясстрашных астралётчыкаў у бясконцай прасторы. Аб iх прыгодах, лёсе i знаходках расказваецца ў гэтым зборнiку фантастычных апавяданняў.
Два днi хадзiў Сашка Шарай насуплены, пахмуры, з намi амаль не размаўляў. I Мiшка Патупчык, i я разумелi ўсё i старалiся таксама залiшне не чапляцца да сябра. Напэўна, на яго месцы мы былi б не лепшыя: металiчная пласцiнка, падобная на лiсцiк серабрыстай таполi, так i не ажыла, i нават тая перадача, што ўяўлялася нам ледзь не весткай з глыбiнь Сусвету, здавалася зараз мiражом. Каб я сам на свае вочы не бачыў на экране таго дзiўнага чалавека сярод падводнага дворыка, нiзавошта не паверыў бы, што гэта праўда. А ўсё Сашка. Собiла яму сапсаваць усю справу. Што за чалавек? Нiякай вытрымкi!
Занятыя гэтымi клопатамi, мы неяк забылiся, што наблiжаецца канец навучальнага года. Па ўсiх асноўных прадметах - матэматыцы, фiзiцы, мове, гiсторыi - залiкi ўжо здалi раней, яшчэ напрадвеснi. Але заставаўся экзамен на вольную тэму, вельмi сур'ёзны, як i мае быць у сёмым класе. Тэму мы не ведалi, яе павiнен быў даць настаўнiк. А ён нам не патураў да гэтага часу, i па ўсяму было вiдаць - не збiраўся рабiць скiдак i надалей. З таго часу, калi ён, выслухаўшы наш расказ пра неверагодныя сiгналы з космасу, загадкава ўсмiхнуўся, мы яго чамусьцi не сустракалi: няйначай распрацоўваў на нашы галовы нейкую складаную экзаменацыйную тэму.
Сашка, як звычайна, не здолеў доўга насiць крыўду ў сябе, прыйшоў i сказаў:
- Патрэбен другi лiсцiк.
Я ледзь не раззлаваўся. Якi разумнiк! Трэба было аж два днi пазбягаць нас, каб гэта прыдумаць.
- Давай заўтра сходзiм, - працягваў Сашка, - пакуль настаўнiка няма. Я цiкавiўся, ён кудысьцi паехаў.
- Куды гэта мы павiнны з табой iсцi? - я не мог схаваць iронii.
- На возера, - як быццам я ўжо згадзiўся, спакойна растлумачыў Сашка. Магу адзiн пайсцi, не бойся. Але разам абавязкова нешта знойдзем.
Я ведаў, што ён не баязлiвец. Я нiколi не забуду, як ён аднойчы залез у вальер да тыгра i анi кропелькi не спалохаўся. А тут дык i зусiм няма чаго баяцца. Аднак мне не падабалася Сашкава манера рашаць усё за iншых.
- Накiдалi там, - агрызнуўся я, - бяры вялiкую торбу.
Хлопец, нiбы не зразумеў, зiрнуў з дакорам.
- Порхаўка ты, Вiцька, тое i бярэш, што само ў рукi лезе.
Гэта было несправядлiва. Бо калi казаць па-шчырасцi, дык менавiта Сашку нiколi не хапала цярпення. Як вось з маiм лiсцiкам, i я крыкнуў:
- Сам ты верхагляд!
Мы паспелi ўжо сказаць адзiн аднаму некалькi прыемных слоў, як раптам адчынiлiся дзверы. У калiдоры стаяў настаўнiк, з-пад яго рукi выглядаў Мiшка Патупчык, а ззаду вiднелася яшчэ нечая фiгура.
Мы з Сашкам пераглянулiся, i тут я пазнаў трэцяга. Гэта быў робат Гермес. Той самы, якога мы бачылi на экране праектара, калi настаўнiк расказваў пра сваё адзiнае касмiчнае вандраванне. Я мiжволi параўнаў iх настаўнiка i Гермеса. Як нi дзiўна, пастарэлi абодва - чалавек i машына. Чалавек болей, хаця ў той час, калi яны былi знятыя на плёнку, чалавек быў маленькiм хлопчыкам.
- Сядайце, - сказаў настаўнiк, - ёсць важная размова.
Мы селi. А Гермес толькi прыхiнуўся да вушака, зусiм як чалавек, касманаўт у скафандры. Нават галава, круглая, з палоскамi на пластыку - для вачэй, вушэй i рота - нагадвала гермашлем.
- Пра лiсцiк нiчога не даведалiся? - спытаў настаўнiк.
- Дык Сашка... - пачаў быў Мiшка.
- Не будзем шукаць вiнаватых, - спынiў яго настаўнiк, - зоймемся экзаменам.
- У-ра-а! - падхапiўся Сашка.
Усё-такi ён вельмi нявытрыманы чалавек. Думаю, у касманаўты яго не возьмуць, там нервовых не любяць.
Настаўнiк пачакаў, пакуль Шарай супакоiцца, зiрнуў на мяне i сказаў:
- Тэма экзамену, Вiця, звязана з тваёй знаходкай на дне возера.
Я таксама зараз мог закрычаць "ура", я меў на гэта большыя падставы, чым Сашка. Але я прамаўчаў. Астралётчык павiнен быць стрыманым у сваiх пачуццях, а я спадзяваўся, што, нягледзячы нi на што, буду iм. Я толькi зiрнуў на настаўнiка.
- Заданне, - растлумачыў ён, - раскрыць таямнiцу лiсцiка. Уводная наступная: "Вы на невядомай планеце. Планета - гэта возера. Лiсцiк - сляды, магчыма, разумнай цывiлiзацыi. Задача - пацвердзiць гэта цi абвергнуць". Тэрмiн - тры днi. У дапамогу вам прыдадзены кiбернетычны робат Гермес.
Читать дальше