Владимир Шитик - Сустрэча (на белорусском языке)

Дзень увабраўся ў сiлу. Сонца свяцiла ярка i, напэўна, горача, бо там-сям трэскалiся скалы, бязгучна апаўзаючы ўнiз па стромкiх схiлах цяснiны. Пасько iшоў асцярожна, стрымлiваючы ўвесь час жаданне пераскочыць цераз расколiны, якiя адна за адной траплялiся на яго шляху. Яны здавалiся вузкiмi, той край блiзкiм. А кiнеш камень, каб праверыць, i толькi тады зразумееш сапраўдную адлегласць i глыбiню - у беспаветранай прасторы ўсё выглядала падманлiвым.

Хутка зноў паказаўся корпус зоркалёта, да часу схаваны гарой. Сам не ведаючы чаму, Пасько насцярожыўся. Потым здагадаўся - Марцалiс ляжаў тварам да зоркалёта.

З таго месца, дзе стаяў Пасько, можна было апусцiцца ўнiз у далiну, якой заканчвалася катлавiна. Можна было дабрацца таксама i да зоркалёта, да якога вёў вузеньк! карнiз, навiслы над бяздоннем. Пасько ўжо вырашыў iсцi па карнiзу, як раптам заўважыў, быццам на зацененым баку ўспыхнуў i адразу згас слабы агеньчык. Пасько паморгаў вачыма, баючыся, што гэта яму здалося, i палез унiз.

Ён быў упэўнены, што Пунтус там, i не вельмi сачыў за дарогай. I толькi азiрнуўшыся, спынiўся як укапаны. Пад скалой, на якой узвышаўся зоркалёт, ляжаў Пунтус. Ён быццам аступiўся i пакацiўся, затрымаўшыся на момант на вострых каменнях. Але... I ў яго быў адкiнуты гермашлем, як у Марцалiса.

Пасько ахапiў жах. Усё, што ён убачыў тут, было падобна на нейкую страшэнную казку. Апошнiя сумненнi знiклi: побач з зоркалётам павiнен быць нехта трэцi. I, нiбы пацвярджаючы яго думку, прыёмнiк, аўтаматычна настроiўшыся, выхапiў з цiшынi ўрывак фразы - невыразнае мармытанне. Голас быў бясстрасны, як нежывы.

Пасько паслухаў яшчэ i з палёгкай уздыхнуў: робат. Усё тлумачылася вельмi проста. Аўтаматы надоўга перажылi экiпаж i прывялi зоркалёт на гэтую планету - яна трапiлася на iх шляху выпадкова. Запраграмiраваныя на дзеянне, робаты пакiнулi карабель i разбрылiся. Адзiн з iх уцалеў да гэтага часу. Толькi, вiдаць, нешта ў iм сапсавалася, бо, спачатку забiўшы людзей, ён потым спрабаваў дапамагчы iм i зрываў з iх гермашлемы, пускаў у твар струмень кiслароду.

У галаве Пасько варухнулася думка - цi не вярнуцца назад? Агледзець зоркалёт - i на базу. А сапсаваны робат хай ужо дажывае свой век тут, у каменнай пустынi. Гэта было б самым простым i лёгкiм, але Пасько ўсё жыццё баяўся iменна такiх рашэнняў.

Тым часам робат зноў даў аб сабе знаць. Яго голас прагучаў амаль выразна. Вiдаць, ён быў ужо недзе побач. Пасько пазнаў англiйскую мову, яму здалося, ён нават разабраў два знаёмыя словы: "...знайду цябе..." Ён не быў да канца ўпэўнены, што гэта iменна так. Але ж яму трэба было гаварыць зараз з робатам, якому не крыкнеш: "Што за сiстэма аптымiзатараў у тваiм мозгу?" I Пасько, пакапаўшыся ў сваiх небагатых моўных запасах, знайшоў толькi:

- Хэллоў, фрэнд!

Мармытанне сцiхла, быццам робат прыслухоўваўся ц! гадаў, хто б гэта мог яго аклiкнуць. I раптам, раздзiраючы вушы, у шлемафоне загрукатала:

- Га-га-га! Пачвара!

Азадачаны Пасько не адразу знайшоўся i толькi пасля замiнкi вымавiў:

- Робат, я чалавек! Ча-ла-век!

- Хэллоў, стары! I даўно?

- Што даўно?.. - Пасько разгубiўся зноў.

- Гэта самае... Чалавек... Чалавек!.. Га-га-га!

Пасько падумаў, што робат зусiм сапсаваны, i асцярожна выглянуў з-за каменя. Робата ён убачыў адразу. Убачыў яго i робат, бо iмгненна ўскiнуў руку. Блiснула маланка, i Пасько адчуў, як па скафандру забарабанiлi каменныя асколкi. Ад нечаканасцi ён падаўся наперад i, страцiўшы раўнавагу, распластаўся на адкрытай тэрасе.

Да робата было метраў пяцьдзесят. не больш. Ён стаяў спакойны, трохi заклапочаны i вельмi ўважлiва разглядаў пiсталет, з якога iмгненне назад вылецеў смертаносны зарад. Побач з магутнай скалой ён выглядаў нiкчэмным, нават бездапаможным. Пасько цiхенька, каб не заўважыў робат, выпростваў руку з плазменным нажом. Рызыкаваць больш не хацелася. Пасько вырашыў секануць гэтага механiчнага разбойнiка па руках.

Робат, пакруцiўшы пiсталет, прывычным рухам засунуў яго ў кабуру i павярнуўся да Пасько. Пасько зiрнуў i пахаладзеў ад жаху. Праз пластык на яго глядзелi... жывыя вочы. Пастаяўшы з хвiлiну, нiбы ў роздуме, робат зрабiў крок, другi...

Пасько ляжаў i думаў, што яму рабiць, бо нацiснуць кнопку нажа ён ужо чамусьцi не адважваўся. А робат, прабегшы трохi, раптам заскакаў на адной назе, выкрыкваючы нешта незразумелае. Потым, крутануўшыся, сарваў шлем скафандра...

Пасько закрычаў. Гэта быў... чалавек. Блiснулi i замерлi, ашклянеўшы, вар'яцкiя вочы. Галава некалькi разоў сутаргава перасмыкнулася, адкрыты рот хапаў яшчэ пустату, а ногi падкасiлiся, i тулава асунулася ўнiз. Пасько не паспеў нават падхапiцца, як усё скончылася.