Владимир Случанский - Драбы (на белорусском языке)

Уладзiмiр Случанскi

Драбы

Найвыдатнейшаму змагару

за волю Бацькаўшчыны й Народу,

прэзыдэнту Б.Ц.Р. Р.Астроўскаму

прысьвячаю.

Аўтар

Ад выдавецтва

Выхад у сьвет першай гiстарычнай аповесьцi Ўладзiмiра Случанскага "Драбы", (стары назоў Рыцараў Пагонi) кладзе новы кiрунак у творчасьцi аўтара. Дасюлешняя яго творчасьць канцэнтравалася пераважна на тэматыцы сучаснасьцi цi недалёкага мiнулага. Так, у апавяданьнях "Праз агонь" i "Пад сьцягам бел-чырвона-белым" аўтар дае малюнкi пэрыяду Другой Сусьветнай Вайны, а ў апавяданьнях "Не прапусьцiм!", "Пётр Фёдаравiч ня верыць" i iнш. Случанскi пераносiць нас на прасторы Бацькаўшчыны, акупаванай камунiстычнай Масквой пасьля вайны 1941-1945 гадоў. У аповесьцi "Драбы" Случанскi дае нам малюнкi й вобразы далёкай мiнуўшчыны, пераносiць чытача ў глыбiню нашай слаўнай i багатай здарэньнямi гiсторыi.

Як бачым з псэўдонiма аўтара, ураджайная Случчына дала яшчэ аднаго пiсьменьнiка. Але гэтым разам не паэта, як было дасюль, а празаiка, i я думаю, што шырокае кола чытачоў з задавальненьнем прывiтае новую Слуцкую зорку.

У.Случанскi, малады пачынаючы пiсьменьнiк, зьяўляецца гарачым песьняром укаханай Бацькаўшчыны-Беларусi й Беларускага Народу. Яго творы аб слаўнай мiнуўшчыне Беларусi адзначаюцца няўстрыманым рухам, дзеяньнем, iмкненьнем. Кожнае яго апавяданьне разгортвае перад чытачом падзеi з маланкавай хуткасьцю i ў той жа час дае поўныя, закончаныя вобразы. Случанскi васьпявае слаўную мiнуўшчыну Беларусi ня толькi ў лiтаратуры, у якой ён выступае зь першым вялiкiм творам, але й усiмi здольнасьцямi мастака-самародка, - як малюнкi, вобразы, выпеканыя на дрэве, i нарэшце разьба па дрэву (апошняя яго разьба "Пагоня", стаяла на прэзыдыяльным стале ў часе Ўрачыстага Сьвяткаваньня Ўгодкаў Другога Ўсебеларускага Кангрэсу ў 1956 годзе, i прыцягвала ўвагу прысутных.) - усе яны падкрэсьлiваюць слаўныя моманты з нашай мiнуўшчыны.

У.Случанскi сваёй мастацкай душой шукаў у нашай мiнуўшчыне вялiкiх патрыётаў, мудрых уладароў, слаўных падзеяў у гiсторыi нашай Бацькаўшчыны, калi яна была Вялiкая й Слаўная на ўсю Эўропу.

Ува ўмовах эмiграцыйнага жыцьця, калi чалавек ня можа карыстацца з архiваў каб знайсьцi патрэбныя матэр'ялы, пошукi гэтыя былi сапраўды вельмi цяжкiмi. Тэндэнцыйнае асьвятленьне гiстарычных фактаў расейцамi й палякамi не задавальняла аўтара, а наадварот выклiкала зь яго боку востры пратэст i справядлiвае абурэньне. А безстароньнiх дадзеных, адпавядаючых гiстарычнай праўдзе, бракавала. I вось, прыпадкова трапiўшая ў рукi Ў.Случанскага, кнiга П.Крэчэўскага "Замежная Беларусь" адразу пакрыла ўсе недахопы, асаблiва вытрымкi з Чэшскiх летапiсаў. У.Случанскi знайшоў у гэтай кнiзе багаты й болей-меней падрабязны разгляд дзейнасьцi свайго iдэала - Слаўнага Рыцара, Мудрага Ўладара, i Вялiкага Патрыёта нашай Слаўнай мiнуўшчыны - Вялiкага Князя Вiтаўта Кейстутавiча Гаспадара Лiтоўскага. У гэты час у думках У.Случанскага зарадзiўся плян: напiсаць аповесьць, у якой прыпомнiць беларусам, што не заўсёды наша Бацькаўшчына стагнала пад чужацкiм панаваньнем, што не заўсёды чужынцы панявералi наш Народ, звычаi й культуру, што былi часы, калi наша Беларусь (у той час Лiтва) лiчылася адной з магутнейшых дзяржаваў Эўропы. Татарскiя горды, якiя лёкка паняволiлi, цяпер такую гордую, Маскву, у сваiм iмкненьнi на захад, слаўны сваiм багацьцем, напаткалi на шляху грозны адпор, якi даў ненасытнаму Хану Вялiкi Князь Вiтаўт на рацэ Ворскле. Пасьля разгрому татараў на Ворскле, Арда хутка разпалася й прыпынiла свой цiск на захад, - а гэтым самым была выратаваная сярэдняя, а можа й заходняя Эўропа ад татарскай няволi.

Крыжакi ў сваiм iмкненьнi на ўсход, каб нiбы хрысьцiць паганскую Жамойць i Праваслаўных Славянаў, менавiта Лiтву, агнём i мячом вынiшчалi цэлыя плямёны й народы - як, к прыкладу, Прусаў. Аднак на перашкодзе стаяла гэта самая Лiтва, моцная й непераможная. Крыжакi яе баялiся, старалiся ўсiмi сродкамi залагодзiць, цi паслабiць подступам. I калi, нарэшце, прыйшло да апошняга змаганьня пад Дуброўнай (Грунвальдам), дык не Ягайлава Польшча, як насьвятляюць у сваёй гiсторыi палякi, але Вiтаўт са сваiмi Драбамi ды воямi перамог Крыжакоў. У гэтай бiтве, за жыцьцё цi сьмерць Беларусi, немалаважную ролю адыгралi Смаленскiя палкi, прыбыўшыя як ня можна болей к часу, аб чым нават польскi пiсьменьнiк Гэнрык Сянкевiч, мусiў сьцвердзiць у сваёй аповесьцi "Кжыжацы".

Аб дэмакратычнасьцi дзяржаўнага ладу, якi iснаваў у тагачаснай Лiтве, не маглi нават мроiць анi Захад, анi, тым болей, Маскоўшчына, якая толькi што ськiнула зь сябе дзьвесьцесаракагадавую татарскую няволю.