Автор неизвестен - «Неверагодны 2020-ы» Вялікія падзеі беларускай гісторыі

Калі Масква пяройдзе ад словаў і невялікай падтрымкі да актыўнага ўмяшаньня, палітычная энэргія беларускага пратэсту можа «перакінуцца» і на яе.

— Ці засьведчылі падзеі 2020 году раскол у беларускім грамадзтве?

— Гэтыя падзеі ня толькі прадэманстравалі раскол, але і абвастрылі яго. Шмат каму стала ясна, што гэты раскол існуе, хоць у іншых перамагло пачуцьцё маналітнасьці свайго боку і нешматлікасьці, чужароднасьці іншага боку. Як паказвае тая сацыялёгія, якая ёсьць у нас на руках, Лукашэнка захаваў сваё электаральнае ядро ў 20–30%, аднак антаганізаваў нашмат большую частку грамадзтва. Па меры абвастрэньня канфлікту бакі палярызаваліся. Лепш за ўсё гэта падкрэсьліваюць рутынныя абвінавачваньні адзін аднаго ў «фашызьме». Хоць з гэтага мы таксама зразумелі, што ў абедзьвюх частак грамадзтва ёсьць нейкі агульны назоўнік абсалютнага зла.

— Ці магчымае прымірэньне, і калі так, то якой можа быць яго формула?

— Улічваючы асобу і стыль Лукашэнкі, бакі ня могуць прымірыцца пры ім. Гэты палітык адхіляе любую інклюзіўнасьць, ён ня можа быць арбітрам або мадэратарам, ён можа быць толькі ў авангардзе свайго боку. Паколькі маральны шок, які атрымаў бок пратэсту ў 2020-2021 гадах, ня сыдзе яшчэ шмат гадоў, формулы прымірэньня пры Лукашэнку я ня бачу.

Пасьля яго сыходу многае будзе залежаць ад таго, на што паставяць наступныя кіроўныя эліты — на кансалідацыю грамадзтва ці на працяг падаўленьня нязгодных. Калі будзе зроблена першая стаўка, то наўрад ці можна абысьціся бяз хоць бы нейкага пакараньня вінаватых у гвалце 2020–2021 гадоў. Потым можа адбыцца пераключэньне грамадзтва на нейкі новы парадак дня, на новыя, менш палярызаваныя спрэчкі, каналізацыя канфліктнай энэргіі ў бок больш клясычнай палітычнай барацьбы.

Іншая формула — зьнешняя пагроза, якая б зьяднала краіну. Але калі зьнешняе, гэта значыць расейскае, умяшаньне адбудзецца на баку адной з частак беларускага грамадзтва, складана прадказаць, які з інстынктаў — патрыятызм ці групавая ляяльнасьць — пераможа ў прадстаўнікоў гэтай часткі.

— Ці шкадуеце вы пра тое, што адбылося ў 2020 годзе, ці варта яно было сьмерцяў, зьняволеньняў, зламаных лёсаў?

— Я шкадую аб усіх гэтых пакутах і стратах, але я таксама разумею, што наўрад ці рэжым беларускага тыпу мог сысьці аксамітна, без падобных выпрабаваньняў. Казаць пра тое, што гэтую цану мы павінны былі заплаціць, — цынічна, але здаецца, што дзьве іншыя альтэрнатывы — яшчэ больш гвалту, каб зьмена ўлады паскорылася, або адмова ад пратэстаў наогул, каб зьберагчы сябе, — беларускае грамадзтва не задаволілі.

— Якія ўрокі зь беларускіх падзеяў 2020 году?

— Важны ўрок палягае ў тым, што ўсе трэнды абарачальныя. Выпадковасьці, памылкі, зьбег абставінаў здольныя тармазіць ці, наадварот, вельмі паскараць тыя працэсы, якія здаваліся прадказальнымі. Па-другое, ступень кансалідацыі рэжымаў мае значэньне. Унівэрсальных рэцэптаў або колькасьці пратэстоўцаў, патрэбных для перамогі рэвалюцыі, не існуе. Тое, што проста працуе ў Грузіі ці Армэніі, можа не працаваць у Беларусі. Пэўным урокам стала тое, наколькі ў розных інфармацыйных бурбалках жывуць два бакі беларускага крызісу.