Автор неизвестен - «Неверагодны 2020-ы» Вялікія падзеі беларускай гісторыі

Наш пратэст — выразна беларускі, цалкам адпаведны нашаму абагульненаму характару, і ня толькі ў сваіх прыгожых рысах, але і ў рысах пачварных. Нездарма самыя дакладныя паралелі, якія можна правесьці з нашым часам, — паралелі з нашай уласнай мінуўшчынай.

Гаворачы пра тое, якім чынам адрэагавала на падзеі 2020 году беларускае грамадзтва, я б не ўжывала слова «раскол». Наагул, як мне падаецца, «раскол» — небеларуская зьява. Ніколі такога не было, каб беларусы раскалоліся на дзьве часткі ў будзь-якім пытаньні.

Наш натуральны стан — атамізацыя, адасобленасьць, наяўнасьць безьлічы пунктаў погляду і стратэгіяў існаваньня. Нездарма ж існуе такі выключна беларускі анэкдот: «Калі тры беларусы створаць палітычную партыю, у ёй будзе сем фракцыяў і ў кожнай шчэ падфракцыі».

Думаю, у нас адбылася часовая кансалідацыя вакол ідэі сумленных выбараў, гэткі варыянт нашай талакі, але як толькі да гэтых самых выбараў дойдзе — беларусы зноў пякельна атамізуюцца, і гэта добра, бо якраз беражэ ад расколу. Наяўнасьць так званых «ябацек» — гэта не раскол, надта іх няшмат, тыя ж, каго мы можам сёньня залічыць да прыхільнікаў адыходзячага рэжыму — хутчэй закладнікі пэўных асабістых абставінаў, чым нейкая выразная частка, якая дазволіла б казаць пра «раскол».

Менавіта таму я ня бачу ніякіх падстаў для працэсаў, якія можна было б назваць «прымірэньнем», бо ніхто асабліва не сварыўся, тое, што цяпер адбываецца, гэта ня сварка. Гэта палітычнае супрацьстаяньне рэжыму і агулам народу. Здаецца, у гісторыі не бывала такога, каб такія працэсы фіналізаваліся «прымірэньнем». Як яно павінна выглядаць? Любое прымірэньне — гэта перагорнутыя старонкі. Сумняюся, што нехта да такога гатовы.

Ці шкадую я, што з намі ўсё гэта адбылося?

Ну як можна шкадаваць аб тым, што гісторыя ідзе сваёй хадой. Думаю, у нас не было выбару, гэта як дзіця: калі яно ўжо зьбіраецца нарадзіцца, яно народзіцца, шкадуй не шкадуй.

Ці вартыя гэтыя працэсы пакутаў і сьмерцяў?

Мне б таксама не хацелася ставіць пытаньне такім чынам. Сэнс ня ў вартасьці або суаднесенасьці коштаў. Па-іншаму такія зьмены не адбываюцца, плянуеш ты за іх плаціць ці не. Асабіста я хацела б, каб ніхто ня гінуў і нічые лёсы не ламаліся. Але, напэўна, так не бывае.

Я кожны раз думаю, што чалавечы лёс заўсёды даўжэйшы за фізычнае жыцьцё, асабліва лёс пакутнікаў, і думаю, што Аляксандар Тарайкоўскі зрабіў і робіць наш шлях неадменным, Раман Бандарэнка дадае нам упартасьці, іншы раз — праз наш агульны сорам перад ім, чалавекам, які выйшаў. Вітольд Ашурак і па сёньня закрывае сабой ад гвалтоўнай сьмерці ўсіх нашых палітвязьняў, да якіх пасьля ягонай гібелі выразна зьмянілася стаўленьне ўнутры вязьніцаў.

Якія ўрокі можам мы вынесьці з падзеяў у Беларусі-2020?

Думаю, галоўныя зь іх — самыя простыя. Першы — агульны. Нельга забывацца на сваю гісторыю. Варта яе ведаць і своечасова адказваць на яе выклікі. Неадрэфлексаваныя памылкі мінуўшчыны абавязкова вернуцца наступнаму пакаленьню, і пакуль грамадзтва іх не адрэфлексуе, адны і тыя ж гістарычныя сытуацыі будуць перасьледаваць усю супольнасьць.

Другі — асабісты. Чалавек — адначасова анёл і зьвер. Кожны з нас здатны і на подзьвіг, і на здраду, і на салідарнасьць, і на злачынства. Пільнаваць у сабе зьвера, гадаваць у сабе чалавека — паўсядзённая наша праца, неадменнае практыкаваньне, выконваць якое трэба кожны дзень.

Арсень Сівіцкі, палітоляг, дырэктар Цэнтру стратэгічных і зьнешнепалітычных дасьледаваньняў

«КРЫВАВЫ РАЗГОН ПРАТЭСТАЎ КАНЧАТКОВА РАЗАРВАЎ САЦЫЯЛЬНЫ КАНТРАКТ»

Прабуджэньне беларускай палітычнай нацыі

Беларускі палітычны крызіс, які ўзьнік адразу пасьля прэзыдэнцкіх выбараў 9 жніўня 2020 году і які характарызаваўся беспрэцэдэнтным узроўнем палітычнай мабілізацыі і сацыяльнай салідарнасьці беларускай грамадзянскай супольнасьці, стаў вынікам шэрагу аб'ектыўных і суб'ектыўных фактараў і прычын, якія сьпелі на працягу апошніх пяці-дзесяці гадоў.

Калі гаварыць пра аб'ектыўныя прычыны, то, перш за ўсё, істотна зьмяніліся структурныя сацыяльна-дэмаграфічныя характарыстыкі беларускага грамадзтва, а таксама яго каштоўнасныя арыентацыі.

Можна сьцьвярджаць, што беларускае грамадзтва за апошняе дзесяцігодзьдзе зьдзейсьніла своеасаблівы фазавы пераход — ад грамадзтва, над якім панаваў сьветапоглядны груз савецкай спадчыны, да «пост-постсавецкай» супольнасьці, у якой каштоўнасныя ўстаноўкі на свабоду, канкурэнцыю, зьніжэньне ролі дзяржавы ў вырашэньні надзённых праблемаў, асабістую адказнасьць за ўласны лёс і дабрабыт пачалі пераважаць традыцыйныя патэрналісцкія арыентацыі, характэрныя для пэрыяду 1990-х — пачатку 2000-х гадоў.