Валентин Акудович - Трэба ўявіць Сізіфа шчаслівым [(Хронікі беларускага інтэлектуала)]

***

Мае страхі, што буду выгнаны з Эдэму, не спраўдзіліся. Праз колькі месяцаў пачуваў ужо сябе досыць упэўнена сярод аднакурснікаў, а недзе годам пазней нават быў вызнаны як інтэлектуал. Тады да мяне па кансультацыі наконт філасофскай веды пачалі прыходзіць і хлопцы з старэйшых курсаў.

Даволі хутка знайшоўся і блізкі мне хаўрус, з якім па сёння адчуваю сяброўскую еднасць. Спіс кароткі, таму пералічу: Слава Кіктэнка, паэт з Алма-Аты; Юра Андрыянаў, паэт з Уфы; Сяргей Махоцін, дзіцячы паэт і бард з Ленінграда. (Пазней Слава з Юрам стануць галоўнымі рэдактарамі добра вядомых у Расіі літаратурных часопісаў: першы - алмаацінскага "Прастору", другі - уфімскага "Бельскія прасторы".)

Санжын Пурэў з Улан-Батара не быў у нашым хаўрусе, бо пераважна сябраваў з манголамі, але ўсе гады навучання мы з ім пражылі ў адным пакоі. Ён ужо меў пяцёра дзяцей, кніжку прозы і юрту ў сталіцы Манголіі замест кватэры.

У Санжына выявілася толькі адна загана - ён быў фантастычна харошым чалавекам. Таму ці не ўсе маскоўскія манголы, як і манголы, што рушылі праз Маскву ў Еўропу, не стамляліся раз-пораз завітваць да яго ў госці.

"Перманентнае татарска-мангольскае нашэсце на тэрыторыю аднаго пакоя", - весела скардзіўся я сябрам.

Не магу не згадаць хаця б адзін эпізод з той пары нашага жытва. Пасля чарговых вакацыяў Санжын вярнуўся з вэнджанай нагой жарабяці, вышынёй мне амаль па плячо. Ён разгарнуў тоўстую паперу і сказаў: гэта падарунак. Колер вэнджаніны зачароўваў, а ядлоўцовы пах вабіў як сама эсенцыя смакаты. Да таго ж у камплект прэзента ўваходзіла дзве пляшкі элітнай гарэлкі з блішчастымі змейкамі на дне.

Зразумела, мы ў момант селі за стол. Я адрэзаў сабе кавалак каніны, пакаштаваў - смачна...

А праглынуць не змог. Што і не дзіва, бо ў нас ніхто і ніколі не еў каніну. Нават і падумаць пра такое было гідка.

Я прыкрыў рот рукой, і неўзабаве той недажаваны кавалак апынуўся ў кішэні. Толькі што рабіць далей? Чалавек праз паўнеба цягнуў падарунак! І раптам мяне азарыла. "Слухай, Санжын, - прапанаваў я, - гэтак будзе нядобра, калі мы толькі ўдвох нацешымся такім цудам. Давай запросім маіх сяброў".

Санжын ўзрадаваўся, бо любіў частаваць не толькі дабрынёй свайго сэрца, а ўсім, чым толькі мог.

Запрасілі... Што і казаць, двух пляшак гарэлкі на цэлую нагу жарабяці нам не хапіла. Таму яшчэ некалькі разоў бегалі ў краму.

Калі мы сяброўскім кагалам адпраўлялі Санжына ў Манголію назаўжды, дык я плакаў на пероне, як ніколі раней. А Санжын плакаў у вагоне, прыціснуўшыся да шыбіны так, быццам хацеў яе раздушыць. Ну рыхтык два бабры румзалі...

(Пасля "перабудовы" Санжын Пурэў стане Народным пісьменнікам Манголіі.)

***

Першым з нашага хаўрусу не стала Юры Андрыянава. Як такое здарылася, то мяне папрасілі што-кольвек напісаць пра сябра для "Бельскіх прастораў".

На той час я ўжо даўно развучыўся пісаць па-руску, аднак тут адмаўляцца не выпадала.

Чем ближе к небу, тем холоднее

Юра был высокий! Естественно, речь здесь не о антропометрии, хотя и о ней тоже, но лишь вскользь. Юра был настолько высокий, что ему не хватало собственной высоты. Поэтому его голова всегда была как бы немного запрокинута. Выше, еще выше... Со стороны это виделось как веселое презрение ко всему, что ниже его. А он всего лишь высматривал небо. Помнится, без устали. Вот отчего облака, зори, луны, закаты, рассветы даже фигуративно присутствуют почти в каждом стихотворении. Отсюда и доминирование «высокого штиля» в его поэзии. Она вся на котурнах пафосной риторики, даже если речь идет о низменном. И временами не совсем уместная дидактика с тех же причин. Впрочем, какой слог, кроме возвышенного, может быть у поэта с запрокинутой головой?

Мне скажет друг: "Зачем невесел ты?.."

Я промолчу - я занят небесами:

Глаза мои наполнены слезами -

Сквозь слезы лучше видятся мечты.

Юра был высокий, а я - обычного роста. Поэтому вместе мы смотрелись, пожалуй, даже несколько пародийно. Но это не мешало нам быть вместе чаще, чем каждому по отдельности.

Утром он заходил ко мне в комнату и мы ехали в институт. За партой все пять лет учебы сидели плечо в плечо. Возвращались в общежитие тоже вдвоем. А там неуемные беседы до утра, нередко с вином и шальными песнями (пел он замечательно!).

Кстати, когда мы еще не были друзьями, Юра меня буквально потряс одним своим поступком. В какой-то ночной попойке наш сокурсник (имя опустим) выбросил из окна пустую бутылку, и она разбилась об асфальт. На шум прибежала вахтерша, переписала собутыльников и доложила ректору. А у того за подобные преступления было одно наказание - исключение из института. Тогда Юра и предложил взять вину на себя, мол, он член партии и за это его, возможно, помилуют. Однако ректор, коммунист сталинской формации, был непреклонен.