* * *
Для Августина (354–430), переход которого в христианство сопровождался радикальным пересмотром собственного отношения к плотским утехам [92] В своей «Исповеди» Августин писал, что после обращения он перестал задумываться о поисках жены и о прочих земных удовольствиях: “Convertisti enim me ad te, ut nec uxorem quaererem, nec aliquam spem seculi hujus, stans in ea regula fi-dei in qua me ante tot annos ei revelaveras” (Augustinus. Confessionum libri tredecim // PL. T. 32. Col. 659–868, здесь Col. 762–763).
, наиболее естественным состоянием представлялось воздержание. С особым отвращением он относился к самому акту соития, способному низвергнуть мужской разум с высот просветления в пучину низменных страстей [93] “Hoc saltern attendant miseri decepti et errore mortifero venenati, quia si per coitum masculorum et feminarum ligatur pars Dei, quam se manducando solvere et purgare profitentur, cogit eos hujus iam nefandi erroris necessitas, ut non solum de pane et oleribus et pomis, quae sola videntur in manifesto accipere, sed inde per concubitum potest, si feminae utero concepta fuerit, colligari” (Idem. De natura boni contra Man-ichaeos 11 PL. T. 42. Col. 551–572, здесь Col. 570).
. Теолог искренне сожалел, что продолжение человеческого рода невозможно без этих, совершенно животных движений [94] “Qui tametsi, propter corpus mortis, quod nondum est resurrectione renovatum, sine quodam bestiali motu, de quo natura erubescit humana, non potest fieri” (Idem. De gratia Christi et de peccato originali contra Pelagium et Coelestium 11 PL. T. 44. Col. 359–410, здесь Col. 407). Ср. с рассуждениями Природы в «Романе о Розе», искренне полагающей, что естественная любовь (amour naturel) к собственному потомству в равной степени свойственна людям и животным: “A ceste amour sont prez et prestes I Ausi li hom comme les bestes” (Guillaume de Lorris et Jean de Meun. Op. cit. P. 328. V. 5771–5772).
, и полагал склонность людей к сексуальному наслаждению прямым следствием грехопадения Адама и Евы [95] “Libidinis vituperatio non est damnatio nuptiarum. Pudor in corpore humano unde. Adam et Eva non sunt coeci creati” (Augustinus. De nuptiis et concupiscentia 11 PL. T. 44. Col. 413–474, здесь Col. 416).
.
Изначально, писал он в De civitate Dei, наши прародители были способны полностью подчинять себе свои половые органы, однако после изгнания из Рая они утратили этот контроль, и их порочные инстинкты, вырвавшись на свободу, стали совершенно неуправляемыми [96] Idem. De civitate Dei contra paganos H PL. T. 41. Col. 13-804, здесь Col. 425–426, 427. Если бы не грехопадение, полагал Августин, Адам и Ева продолжали бы оставаться чистыми сердцем и душой: “Esse dictum de pudenda libidine, quam dicimus non fuisse in corpore beatorum, quando nudi erant, et non confundebantur” (Idem. De nuptiis et concu-piscentia. Col. 417–418). См. также: Ibid. Col. 417–418; Idem. De civitate Dei. Col. 434–435.
. Похоть, которую познали Адам и Ева, — несмотря на то, что само соитие, вне всякого сомнения, следовало рассматривать как явление положительное, берущее начало от Бога — обращала каждый частный акт совокупления во зло, в наказание рода людского, посланное Господом. А потому отныне любой ребенок (за исключением Иисуса Христа) рождался во грехе [97] “Solus sine peccato natus est, quem sine virili complexu, non concupiscentia carnis, sed obedientia mentis virgo concepit” (Idem. De peccatorum meritis et remissione, et de baptismo parvulorum H PL. T. 44. Col. 109–200, здесь Col. 142).
, ибо его родителей побуждала к этому исключительно похоть [98] “Nec ipsis tarnen peccatum sunt nuptiae, quae si in comparatione fornicationis elig-erentur, minus peccatum essent quam fornicatio, sed tarnen peccatum essent” (Idem. De bono conjugalii // PL. T. 40. Col. 373–396, здесь Col. 381).
, И хотя сам брак Августин признавал достойным общественным институтом [99] “Bonum ergo conjugii non est servor concupiscentiae, sed quidam licitus et honestus ille servore utendi modus, propagandae proli, non explendae libidini accomodatus” (Idem. De peccatorum meritis et remissione. Col. 141). См. также: Idem. De nuptiis et concupiscentia. Col. 418; Idem. De bono conjugalii. Col. 380–381.
, данное обстоятельство ни в коей мере не означало, что следует публично обсуждать и тем более превозносить плотскую любовь [100] “Ita nec propter libidinis malum nuptias condemnare, nec propter nuptiarum bonum libidi-nem laudare debemus” (Idem. De nuptiis et concupiscentia. Col. 418). См. также Ibid. Col. 446.
. Напротив, законный союз мужчины и женщины оказывался, с его точки зрения, единственным средством превратить низменное желание в необходимую обязанность [101] “Quod non sic accipiendum est, tanquam prohibuerit Apostolus conjugalem, hoc est, licitum honestumque concubitum: sed ut iste concubitus, qui nihil morbidae libidinis haberet adjunctum, si non praecedente peccato in eo perisset libertatis arbitrum, quod nunc id haberet adjunctum, non sit voluntatis, sed necessitatis, sine qua tarnen in procreandis filiis ad fructum perveniri non potest ipsius voluntatis” (Ibid. Col. 418–419, курсив мой — О. T.). См. также: Idem. De bono conjugalii. Col. 385.
, ибо рождение потомства отчасти лишало соитие его греховной окраски [102] “Sola enim generandi causa est inculpabilis sexus utriusque commixtio” (Idem. Sermones ad populum // PL. T. 39. Sermo CCCLI. Col. 1541); “Nupcialis concubitus solus ille est qui fit causa generandi” (Idem. De bono conjugalii. Col. 380–381).
.
Таким образом, любое отклонение от интимных отношений, ограниченных рамками брака, — адюльтер или иная форма сексуальных девиаций — понималось Августином как грех, совершенный «по наущению дьявола» [103] “Nec advertunt quod ita nuptiarum bonum malo originali, quod inde trahitur, non potest accusari; sicut adulteriorum et fornicationum malum bono naturali, quod inde nascitur, non potest excusari. Nam sicut peccatum, sive hiñe, sive a parvulis trahatur, opus est diaboli” (Idem. De nuptiis et concupiscentia. Col. 413, курсив мой — O.T.).
. Исцелить его — подобно тому, как врач исцеляет своих пациентов — способна была, по мнению теолога, лишь истинная вера [104] “Medicinam Christi, qua peccata sanantur” (Ibid.); “Pelagiani et Coelestiani dicunt humanam naturam a bono Deo conditam bonam, sed ita esse in nascentibus parvulis sanam, ut Christi non habeant necessariam in ilia aetate medicinam” (Ibid. Col. 440).
.
Читать дальше
Конец ознакомительного отрывка
Купить книгу