Пятро Рунец - Ніколі не забудзем

Ідучы назад, мы з мамай пераначавалі ў Белых Лужах, бачылі там Мішу і без перашкод прыйшлі дадому.

На другі дзень я з пісьмом ад Пеці зноў адправіўся ў Белыя Лужы. У руках у мяне быў лубяны кошык, у ім бінты, ёд, табак, а потым — рыззё, печаная бульба, хлеб. Пісьмо, згорнутае ў маленькі камячок, прымацаваў да голага цела.

Падыходжу да Белых Луж і сустракаю вартавога. Чаго ён тут? Учора яго не было.

— Вогін? — пытаецца ён.

— Дорф, дорф,— кажу я.— Нах гаўзе.

Ён мяне прапусціў. Калі я стаў уваходзіць у вёску, то ўбачыў, што там далёка стаяць у дзве шарэнгі мужчыны, перад імі — кулямёт і немцы. Я пасунуўся ўбок, ды па-за хатамі, агародамі выбраўся з вёскі ў лес. Там сустрэў Сяляннікава і перадаў пасылку і пісьмо. Але ў атрадзе мне пабываць не прыйшлося. Сяляннікаў даў мне другое даручэнне, і я зараз жа адправіўся назад. У Белых Лужах немцаў ужо не было. Яны дапытваліся, дзе партызаны, настрашылі людзей, кагосьці арыштавалі і паехалі. Я пераначаваў у Белых Лужах і назаўтра прыйшоў дадому.

Тут я даведаўся, што маму арыштавалі. Пеця дома не начаваў. У мамы дапытваліся пра Стася. Відаць, нехта нешта пранюхаў і данёс. Але мама казала адно: сына забілі партызаны за тое, што ён служыў у немцаў. I маму выпусцілі. Аднак мы адчувалі, што за нашым домам пільна сочаць. Нас хацелі захапіць з партызанамі. Але і мы сачылі за паліцэйскімі шпіёнамі. Калі зрабілася ўжо зусім небяспечна, прыйшоў наш знаёмы Міша з пісьмом ад брата: усім нам пакінуць горад як мага хутчэй...

Лёгка сказаць: усёй сям'ёй выехаць, калі за намі ўвесь час сочаць! Доўга раіліся, як перахітрыць нямецкіх сабак. Нарэшце мама прыдумала такі план, які нават Пеця ўхваліў.

Мы пачалі рыхтаваць дровы на зіму. Куплялі воз, другі, адчынялі вароты — хай усе бачаць. Сена вязём для каровы, свінню гадуем. Суседзі глядзяць і зайздросцяць. Маці пачала прыбіраць хату, расчыніла ўсе вокны, мые іх, а падлогу шаруе гарачай вадой. Бацька беліць кухонную печку. Уладзік або Пеця страху папраўляюць, стукаюць малатком на ўсю вуліцу.

— Чаго гэта вы так прыбіраецеся? — пытаюцца суседзі.

— На вяселле едзем, а потым маладыя да нас прыязджаюць. Яны будуць у нас жыць, пакуль знойдуць сабе кватэру.

Уся вуліца пра гэта ведае. Ведаюць і паліцэйскія. Уладзік на машыне прыязджае, возіць маму на рынак, катае нас. Зусім шчаслівае жыццё.

Нарэшце прыйшоў дзень ад'езду. Мама звярнулася да суседкі:

— Паглядзі за нашым домам. Карову падоіш. Свінню пакорміш. Прыедзем з маладымі — ты першая госця будзеш.

Пад'ехаў Уладзік з машынай. Уся наша сям'я весела размясцілася ў ёй. У мяне ў руках гармонік. Мы пакацілі з горада, пакінуўшы ўсю нашу маёмасць і гаспадарку.

Я ўжо сапраўдны партызан, або, лепш сказаць, партызанскі кур'ер. Маю сваю клічку: Мальчык. Ад нашых зямлянак да Барысава сорак пяць кіламетраў. I гэты шлях мне прыходзілася пераадольваць многа разоў.

Ідзеш ноччу па бальшаку. Вакол ціха і спакойна, але напружанне надзвычайнае. Усё здаецца, што нехта сочыць за табой. Вось там павінна быць нямецкая застава. Я зварочваю з дарогі і праз балота абыходжу яе. Падыходжу да горада, прабіраюся па знаёмых мне завулках да дома Папекава Гогі, перадаю яму лістоўкі і мокрую ад поту запіску Сяляннікава. Але начаваць у сваім родным горадзе небяспечна, і я зараз жа адпраўляюся назад. Паспаць я магу дзе-небудзь у полі ці ў лесе.

Пасля кожнага паходу мне даюць некалькі дзён адпачынку. Я скідаю свае лапці і рваную світку і бадзяюся па зямлянках. Атрад ужо быў вялікі і рыхтаваўся да сур'ёзных аперацый. Перадаваць партызанскія пакеты зрабілася для мяне справай звычайнай.

Аднаго разу, у лютым месяцы, выклікае мянё камандзір і кажа:

— Вось што, Віця, мы дамо табе падводу, паедзеш у горад і прывязеш адтуль пішучую машынку.

— Я, можа, і так як прынясу.

— Не данясеш: яна грувасткая і цяжкая.

Мы распаролі хамут, напхалі туды лістовак і зноў зашылі. Потым запрэглі ў санкі каня, і я паехаў. Доўга еду па снежных глухіх дарогах. Прыехаў у горад, на вуліцу Розы Люксембург. Там жыве жонка нашага партызана Адамовіча. Заехаў у двор, дастаў лістоўкі, перадаў пісьмо і атрымаў машынку. Закапаў у сена і паехаў назад. Пры выездзе з горада спыніў мяне нямецкі вартавы і спытаў, куды я еду. Я спакойны, а ўсярэдзіне ў мяне ўсё дрыжыць.

Пачаў тлумачыць:

— Дахаты еду. У вёску Сорская. Мутэр кранк — у бальніцу адвёз.

Немец паверыў і адпусціў. Калі я прывёз машынку, то ўсе хвалілі мяне, нават падкідалі. Машынку перадалі брыгадзе «Смерць фашызму».