Müəllif kollektivi - General Polad Həşimov xatirələrdə

– Uşaq vaxtı məktəbdən çox şikayət etmirdilər?

– Yox… Oxumağından heç vaxt şikayət eşitməmişəm. Valideyn iclaslarına gedəndə müəllimləri deyirdi ki, niyə gəlmisən? Deyirdim, “Valideyn iclası üçün gəlmişəm”. Deyirdilər, “Bizə lazım olan valideynləri tapıb gətirə bilmirik bura. Sizin gəlməyinizə ehtiyac yoxdur. Polad elə şagirddir ki, ürəyimizdə yer olsa, açıb qoyarıq içinə”. Belə oxuyub Polad.

Bütün sinif yoldaşları həmişə onun başına toplaşardı. Riyaziyyatdan misalları gözüyumulu həll edərdi. İngilis dilini o qədər yaxşı bilirdi ki, bəlkə, indi də ingilis dilindən dərs keçənlər onun kimi danışa bilmirlər. Dərs oxumağına, savadına söz ola bilməzdi. Onun dərsindən heç vaxt şikayət eşitməmişəm.

– Hər yay tətilində rayona gedirdilər?

– Bəli, hər yay, may ayının 31-i mütləq rayona gedirdilər.

– Eşitdiyimə görə, babalarından çox ciddi tərbiyə almışdılar…

– Elədir, babalarından çox ciddi tərbiyə alıblar. Babaları köhnə müharibə veteranı olub. Uşaqlar gedirdi rayona, bir həftə sonra ataları gedirdi yanlarına, o biri həftə mən gedirdim. Hər ikimiz işləyirdik deyə, bir həftə o gedirdi, bir həftə mən. Sonra bir ay məzuniyyət götürürdüm, gedib yanlarında qalırdım, sentyabrda gəlirdik.

– Ailədə ən çox kimə bağlı olub? Qardaşından, bacısından hansı ilə ən çox əlaqə yaradıb, danışıb?

– O, uşaqların hamısı ilə əlaqə yaradırdı. Amma ən çox bacısı Kəmalə ilə söhbət edirdi. Həmişə birinci mənə zəng edir, sonra bacısıyla danışırdı.

– Poladda hərbi sahəyə maraq haradan yarandı?

– O, orta məktəbdə yaxşı oxuduğu üçün hüquqşünas olmasını arzulayırdım. 1992-ci il idi. Müharibənin çətin vaxtları… Bir gün Polad gəldi ki, fikrimi dəyişdim, hərbçi olacağam. Çünki Habil müəllim (tarix müəllimi) deyir, kişi o adama deyərəm ki, hərbçi olsun. Mən hərbi məktəbə gedəcəyəm. Dedim ki, sənin üçün bu qədər əziyyət çəkmişik, yaxşı oxuyursan. İcazə vermirəm. Cavabında qayıtdı ki, atama demişəm, o da icazə verib: “Mən hərbçi olacağam”. Sonra dedi ki, əgər hərbi məktəbə daxil ola bilməsəm, sənin istədiyin yerə imtahan verəcəyəm. O da gedən kimi, yaxşı oxuyan uşaq olduğu üçün qəbul olundu.

– Maraqlı tərəfi odur ki, əsgərləri, yoldaşları, dostları onun hərbi səriştəsindən, bacarığından daha çox onun insanlığından danışırlar. Hətta bir əsgəri danışırdı, mən elə bir səhv etmişdim ki, bu səhvimə görə məni ağır cəza gözləyirdi. Amma o adam üstümə qışqırmaqla, başa salmaqla səhvimi bağışladı.

Onun rüşvətə maraq göstərməməsi, bu qədər ədalətli olması ilə bağlı deyilir ki, bu cür generalın yetişməsində Türkiyənin böyük rolu var. Bəs siz necə baxırsınız bu məsələyə? Bir insan olaraq aldığı bir neçə illik təhsil nə qədər təsir edə bilərdi, yoxsa ailənin əmanətləridir bu?

– O, üç dəfə Türkiyəyə kursa gedib. Hətta bir dəfə toyuna az qalırdı, gününü də danışmışdıq. O dedi ki, nə toy?! Mən gedirəm Türkiyəyə iki aylıq kursa. Getdi, kursunu keçib gəldi, sonra toyunu elədik. O, hərbçiliyi hər şeydən üstün tuturdu.

Bir də babasının söhbətlərindən həvəs yaranmışdı. Polad 9-10-cu siniflərdə oxuyanda kəndə – babasının yanına gedərkən, ona deyirdi ki, sən müharibə veteranı olmusan, müharibədə nə etmisən? Babası deyirdi, düşmən öldürmüşəm, vuruşmuşam. Deyirdi ki, necə vuruşmusan? Babası deyirdi, Berlinə qədər vuruşa-vuruşa getmişəm. Deyirdi, baba, necə sürünürdün? Babası uzanırdı yerə, əllərini, ayaqlarını yerə qoyub göstərərək deyirdi ki, bu formada sürünmüşəm, ölülərin üstündən sürünərək Berlinə getmişik. Bax, bu cür söhbətlər ona həmişə güclü təsir edirdi.

Bir dəfə mən etirazımı bildirdim ki, oğul, bəsdir daha. Sən də yorulmusan, mən də yolunu gözləməkdən yorulmuşam, işdən çıx. Bir hadisə olanda gözlərim qapıda qalır. Ürəyim rahat olmur, bu xəstəlikləri buna görə tapdım mən. O, Murovda olanda deyirdim ki, Polad indi soyuqda saman üstündə yatıb, mən burada isti yorğanda necə yata bilərəm?! İndi mənim üçün bunları danışmaq, bu dərdə dözmək çox çətindir.

– Dünən onun bir əsgəri ilə danışırdım. Soruşdum ki, onunla bir şəklin varmı? Dedi, sən nə danışırsan?! Biz ona yaxın düşə bilməzdik. Biz ona Allah kimi baxırdıq. Həmişə onun pəncərəsinə boylanırdıq ki, ordan keçəndə görə bilək.

– Qonşumuzun oğlu Poladın komandir olduğu yerə – Murova düşmüşdü. Oğlan sonradan danışırdı ki, bizi düzmüşdülər sıraya, paltarımıza, səliqəmizə baxırdılar. Mən Poladı görəndə ürəklənib ona söz demək istədim. Üzümə elə sərt baxdı, səsimi də çıxarmadım. Sonra məni otağına çağırdı. Getdim, içəri girib salam verdim. Dedi ki, çıx çölə. Çıxdım, yenə qayıdıb girdim. Bu səfər üzümə baxıb daha sərt dedi ki, sənə deyirəm, çıx çölə. Çıxdım çölə. Nə olduğunu anlamırdım. Qapıdakı əsgər mənə dedi ki, içəri girərkən papağını çıxar, əsgər salamı ver. Mən də elə etdim. Yalnız bundan sonra Polad salamımı alıb oturmağımı söylədi. Yəni işinə bu qədər ciddi yanaşırdı. Hətta öz övladlarına qarşı da elə idi. Bəzən deyirdim ki, elə etmə, onlar sənin əsgərlərin deyillər. Deyirdi ki, onlar əsgər ruhunda böyüməlidirlər.

– Arzuları nə idi?

– O haqda nəsə dediyini xatırlamıram.

– Uşaqlarını öz yolunun davamçısı kimi görmək istəyirdimi?

– İstəyirdi ki, uşaqları da özü kimi oxusun. Böyük qızı çox yaxşı oxuyur, o biri oğlunun da qiymətləri yaxşıdır. Polad hər dəfə gələndə mənə şikayət edirdi ki, balaca oğlum tənbəldir, oxumur… Hər dəfə uşaqlarının oxuması üçün hər şey alırdı. Əlindən gələn hər şeyi edirdi ki, uşaqları yaxşı oxusun.

– Son dəfə onunla nə vaxt danışmışdınız?

– İyulun 10-u. 10-da danışmışdım, 11-də danışmadıq. Ürəyimə gəldi ki, yəqin, nəsə işi var, çünki hər gün danışırdıq. 12-i eşitdim ki, Tovuzda atışma olub. Öz-özümə düşündüm, yüz faiz nəsə baş verib. Ayın 14-ü vəziyyətim lap pisləşdi, ürəyim sıxıldı, dayana bilmədim. Sonra onun qara xəbəri gəldi… Mayın əvvəlindən ona demişdilər ki, səni Bakıya gətirəcəyik. O da hazırlaşmışdı. Vaxtı uzatdılar, gələ bilmədi.

– Çox üzr istəyirəm, bir az çətin sual olacaq. Övladınızın şəhid olaraq vəfat etməsi sizin acınızı az da olsa, yüngülləşdirirmi?

– Mən onun ölümü ilə hələ də barışa bilmirəm, hələ də inana bilmirəm ki, Polad artıq yoxdur. İstənilən halda övladın ölümü ana üçün böyük dərddir, bəladır. Şəhid analarının dərdini ancaq şəhidi olanlar bilər, o anaların nə hiss etdiyini başqa heç kim bilməz. Şəhid balam!

Söhbətləşdi: Şəmil Sadiq, Səbuhi Şahmursoy

“GÖR, NƏ DEYİRƏM…”

Kəmalə Həşimova

Polad Həşimovun bacısı

– Polad necə qardaş olub?

– Poladla biz on yeddi il birlikdə yaşamışıq. Hər ikimiz hiperaktiv uşaqlar idik. Mən yaşca ondan iki yaş böyük olmuşam. Davamız, söhbətimiz – hər şeyimiz onunla birlikdə olub. Poladla mənim söhbətim yaxşı tuturdu. Böyük bacımla qardaşım sakit idilər, bizsə yox. O, inadcıl uşaqdı, amma ürəyi yumşaq idi. Onunla şahmat oynayırdım: uduzanda çox əsəbiləşir, fiqurları dağıdırdı. Sonra dağıtdığı fiqurları səbirlə toplayır, bir azdan yenə gəlirdi ki, gəl, oynayaq. Bir də çox yaxşı nərd oynayardı. Ard-arda uduzanda kefi pozulur, nərdi qultuğuna vurub həyətə düşürdü ki, başqa adamlarla oynasın, onları udsun. Uduzmağı sevməzdi, gərək mütləq qalib olaydı. O, kinli deyildi, ürəyinin təmizliyindən həmişə əziyyət çəkirdi.