Иван Пташников - Тартак (на белорусском языке)

Адразу аднекуль нахлынуў страх, схапiў усяго - затраслiся ў каленях ногi, падгiналiся, не даючы бегчы. Боганчык быў падумаў, што яго паранiлi. Стукалi зубы; ён варочаў галавой i нiчога не бачыў, бытта аслеп. Толькi выстаўляў уперад рукi, выцягваў далёка перад сабой, каб не прасадзiцца. Вывiхнуў, мусiць, у костачцы нагу, бо згледзеў, што кульгае; пасля пачуў, што не можа прыступiць - балiць у самым суставе. Доўга бег, кульгаючы, пасля боль у суставе прайшоў, толькi было горача ў назе ў боце, усё роўна як ён, Боганчык, парыў яе ў лазнi ў цабэрку з гарачай вадой. Нага ў яго некалi балела... Падумаў быў, што, можа, гэта i не вывiх - разбалелася старая болька...

Калi ззаду ацiхла стралянiна, Боганчык стаў, пасля зноў бег, аж пакуль не кончыўся расцяроб у самай лагчыне. Збоку была сухая iмшара з высокiм мохам i ценкiм дробным сасоннiкам - сюды маглi адступiць партызаны, iдучы на Пунiшча ў пушчу; наперадзе пачынаўся высокi стары соснiк, свiцiўся - блiзка, мусiць, недзе была пасека.

Ён быў зноў стаў спопаразку: не ведаў, куды бегчы. Ён не хацеў нiкуды сыходзiць з расцяробу: здавалася, каб расцяроб iшоў на край зямлi, ён, Боганчык, бег i бег бы па iм, не звярнуўшы. Расцяроб вёў з лесу на выспу пад Краснае, па iм можна было збегчы ад стралянiны...

Боганчык стаяў, круцячы галавой, i чуў, як стукае сэрца - выскачыць з грудзей; пасля пачуў, што стукае ў галаве - у патылiцы - i звiнiць у вушах. Балелi вочы, не павярнуць, не глянуць, i траслiся ногi. Ён убачыў, што стаiць ля самай iмшары, уехаўшы ў мох аж па каленi. Пад нагамi была вада: рабiлася холадна ў пальцы, зверху праз боты.

Боганчык стаў церцi рукамi вочы - згледзеў, што чорныя пальцы: умазаў, калi бег праз гарэлы соснiк на пасецы i адхiнаў лапкi. Учарэпiўся быў за падол у рубашцы i, выцягнуўшы яе з-пад дзягi, стаў абцiраць рукi. Рубашка была мокрая, хоць круцi...

Пачуў яшчэ, што капае пот з барады на рукi, цёплы, як летняя вада; капае з броў на штаны - на каленi; цячэ з валасоў ля вушэй за карак. Ён павёў даланёй па барадзе - на руцэ была чорная вада...

Яму тады захацелася пiць.

Калi ўперадзе ў iмшары рванула мiна, трэснуўшы i зазвiнеўшы блiзка, нават быў вiдаць дым, Боганчык адразу падскочыў спопаразку i кiнуўся бегчы ў рэдкi соснiк, дзе свiцiлася поле... Падумаў, што страляюць па iм: згледзелi. Падумаў яшчэ, што па iм, мусiць, i стралялi, калi ён бег расцяробам, - з гары добра вiдаць...

Боганчык пачуў, што зусiм не можа бегчы, задыхаецца, схапiла хлiпаўка, вострая, як колькi; совае ў грудзi, не дыхнеш. Ён зноў стаў.

Цяпер затрашчала ззаду, якраз дзе быў расцяроб. Угару там падняўся пыл; засмярдзела гарэлая сажа, як з комiна... Стала блага...

Ён пабег тады на гару - падымаўся, спатыкаючыся, - якраз туды, дзе свiцiўся стары рэдкi соснiк, - далей ад расцяробу.

Калi пачалi рвацца мiны спераду па ўсiм соснiку i загарэўся верас закруцiўся ля зямлi белы дым i было вiдаць полымя, - Боганчык падумаў, што страляюць не па iм: каму ён трэба. Немцы недзе адышлi з Тартака на шашу i цяпер адтуль страляюць у лес з мiнамётаў, пускаючы мiны ў той бок, дзе былi партызаны, - у белы свет, як у капейку...

Пасля Боганчык падумаў, што невядома: можа, сюды, пад Краснае, iдуць краем лесу партызаны - чаго iм лезцi на Пунiшча ў балота... Пойдуць берагам Дзвiнасы пад самым носам у немцаў у пушчу, не збаяцца, калi не збаялiся сесцi ля самага Краснага ў засаду.

Мiны рвалiся цяпер, здавалася, па ўсiм лесе, i Боганчык падумаў яшчэ, што немцы не сунуцца зноў адразу дарогай, хоць партызаны даўно, можа, сышлi, - будуць абстрэльваць увесь лес з мiнамётаў: i iмшары, i пасеку на самай гары, i стары соснiк пад логам ля Дзвiнасы.

Ззаду за расцяробам, недзе, мусiць, на дарозе за мастом, зноў засакатаў кулямёт: а-а-а-у-у-у... - нямецкi, стралялi разрыўнымi кулямi - i пачулiся стрэлы з вiнтовак: пах! пах! Немцы будуць яшчэ лупiць i з кулямётаў па лесе ля дарогi - удоўж i ўпоперак...

Пасля на шашы зараўлi машыны, як iшлi ўсё роўна пад гару. Боганчык пачуў, што там забразгала жалеза, як у кузнi...

"Танкi..." - падумаў ён.

Яго тады ўсяго страсанула: ён даўна не чуў, як бразгалi танкi.

"Магiла ў лесе... Пойдуць немцы. Абстраляюць i пойдуць..."

Калi Боганчык спатыкнуўся i пасля стаяў, каб прыслухацца, чуў, як стукае сэрца i турчаць недзе збоку на iмшары жабы. Тады зноў лязгала жалеза: мiны рвалiся ззаду - мусiць, на дарозе ля мастка. Ён зноў бег - трушком: не давалi колькi; бег з гары ў лагчыну, дзе свiцiлася поле. Пад нагамi шуршаў сухi сiвы мох - нават не адсырэў за ноч, у лесе, мусiць, не было расы, трашчала сучча, i грукала зямля, усё роўна як дзе глыбака была пустая. Пасля ён падумаў, што гэта зноў у яго стукае ў галаве.