Иван Пташников - Тартак (на белорусском языке)

"Забiла..." - неяк адразу падумала яна i зжахнулася. Тады саскочыла з мяхоў i, спатыкаючыся, пабегла да Алёшавага воза. Ухапiўшыся рукой за ляжэйку, пачула, што яна мяккая ад пылу; пылу набралася на мяхi, на калошы i на босыя кароткiя Алёшавы ногi. Чуваць было пад рукамi: яны мокрыя i слiзкiя...

"Забiла..." - зноў падумала яна i закрычала: - Яну-ук!.. - Клiкала Янука, ён быў блiжэй. Уперадзе нiхто не азваўся. Жык-жык... - скакаў толькi пыл ля дарогi ў ячменi.

Пачуўшы яе ля аглабень, Алёшаў конь сышоў з дарогi i стаў. Яна тады ўхапiлася за лейцы. Там жа, дзе за школай падводы, лагчына...

Алёшаў конь яе не слухаў, ступаў па пяску, напяўшыся, i стрыг вушамi, косячыся на поле ў ячмень...

Яна зноў зiрнула на воз, аглянуўшыся, i паверыла сама сабе, што ўжо няма жывога Сяргеiшынага хлапца. Перад вачыма ўсплыла ўся вёска: доўгая вулiца, поўная народу, i Сяргеiха са сваiмi закручанымi ў белыя палатняныя полачкi блiзнюкамi. Яе гоняць два ўласаўцы, спацелi, пазнiмалi з галоў пiлоткi... Гоняць да Мiронавай хаты, у грумаду...

- Алёша-а!.. - закрычала яна, баючыся, сама не ведаючы чаго.

Алёша ляжаў, як ляжаць нежывыя...

Тады яна схапiла яго за ногi i пачала тармасiць у абедзве рукi.

Алёша кратаўся - увесь... Яна страпянулася была i схавала пад нажутку рукi, а Алёша ўсё тросся на калёсах: iх падкiдала на каменнi.

Алёшаў конь раптам пабег. Сам. Пабегла i яна ля воза, ухапiўшыся за ляжэйку. Займала дыхаць, здавалася - павалiшся ў пясок пад калёсы...

Цiў... Цiў... - цiўкала высака над галавой, пасля змоўкла. Стала цiха i ў канцы вёскi, дзе гарэў торф, i ззаду ля маста, i ў ячменi на Кур'янаўшчыне. Бег конь, бегла i яна ля калёс, учапiўшыся за ляжэйку.

Тут было з горкi, i конь бег, колькi яму хацелася, пасля таркануўся на месцы, аж хамут палез яму на галаву, i пайшоў, чапляючы нагу за нагу: Алёшаў воз быў цяжкi, цяжэйшы, чым у яе, Насты.

Яна азiрнулася i ўбачыла, што Буланчык ступае, як i ступаў, паклаўшы галаву на Алёшавы мяхi.

"Бег ззаду..." - падзiвiлася яна.

Наперадзе ў пыле былi вiдаць калёсы старога Янука.

- Яну-у-ук!.. - закрычала яна на ўсё поле. Тады падумала, што забылася: крычы не крычы, Янук не пачуе: глухi. Але Янук раптам спынiўся i павярнуўся на возе: мусiць, сам хацеў паглядзець, што робiцца ззаду...

Дагнаўшы Януковы калёсы, Алёшаў конь спынiўся, стаяў i дрыжаў. Пасля падструнiўся i застагнаў...

Наста баялася цяпер глядзець на мяхi, дзе ляжаў Алёша. Падбегшы да Янука, яна схапiла яго за рукi i заплакала.

Янук замычаў, адсоўваючыся далей ад яе на возе.

- Забiла... Забiла... Алёшу забiла!.. - закрычала тады яна, аглядаючыся назад.

Янук зiрнуў на воз, дзе ляжаў Алёша, i памалу, як баючыся, ссунуўся з мяхоў. Паказаў Насце: сцiхнi ты!.. Сцягнуў са сваёй доўгай, як слiва, галавы чорную кепку, пажмакаў у руках i паклаў на мех, дзе сядзеў сам. Тады памалу падыбаў да Алёшавага воза. За iм пайшла i Наста.

Калi, падышоўшы да Алёшавага воза, Янук спынiўся, стала цiха, i было чуваць, як ля дарогi ў ячменi шастае конiк.

Наста апусцiла рукi i не дыхала ззаду за плячыма ў старога Янука. Шырокая белая зрэбная кашуля на яго худых плячах была ўся мокрая, пацямнела. Янук стаяў ля калёс i не кратаўся. Пасля зыбнуўся на нагах, падняў руку i пачаў выцiраць з твару пот, як жагнаўся.

Яна тады падышла да самых калёс, стала побач...

Калi цяпер падняла вочы, убачыла, што Алёша ляжыць нiц на мяхах, а пад галавой у яго ахапак зайцавага гароху, укошанага недзе, мусiць, на мяжы ў аселiцы... Гарох яшчэ не высах, цвiце сiненькiм агеньчыкам... Ёй тады сцiснула горла...

Янук зноў затупаў ля воза, пасля павярнуўся i ўтаропiўся на яе. Вочы яго, блакiтныя, што ў дзiцяцi, глыбока запалi, сталi вiльготныя i глядзелi балюча-балюча... Ён паднёс руку да грудзей i схаваў даланёй чорныя гузiкi ў кашулi. Здавалася, што яго раптам моцна ўкалолi. Хацеў нешта сказаць i не мог - дрыжала толькi нiжняя вусна, - тады нагнуўся над калясьмi:

- Ёска... Тваю маць...

Ён пагладзiў Алёшу сваёй доўгай рукой па галаве - рука яго зусiм не слухала, - тады замычаў. Наста нiколi не чула, каб Янук так мычаў: як жывёла, якой нешта балiць. Янук пачаў кратаць Алёшу за плечы. Пасля ўзяў пад грудзi, хочучы, мусiць, падняць на рукi...

- Ёска... Ёска... Тваю маць...

Алёша выслiзнуў у яго з рук i ўпаў на мяхi...

- Гэ-э-эй!.. Чаго астаўбунiлiся? - клiкаў знiзу ад логу Боганчык. Паганяйце... Здурнелi, цi што? Чаго спёрлiся?..

Наста ўбачыла, што Боганчык звярнуў свайго жарабка з дарогi. Крычыць, не злазячы з воза. Далёка ўжо наперадзе, ля самага логу. Вiдаць, паганяў свайго шкадаванага, не глядзеў, калi пачалi страляць.