Во многих дарственных монастырю Сен-Жан д’Анжели повторяется следующая вступительная формула (иногда с незначительными вариациями): «Dum unusquisque in hoc saeculo proprio vacat arbitrio, oportet ut de rebus sibi acquisitis taliter agat qualiter in futuro vitam aeternam mereatur praecipere» (см.: Cart. Angély I. № 65, 67, 68, 70, 111, 172, 180 и т. д.).
«Appropinquante et enim mundi termino et ruinis crebrescentibus, jam certa signa manifestantur quod, si aliquid de rebus nostris ad loca sanctorum condonaverimus, retributorem Deum in judicio non diffidimus haberi, qui dixit: Date helemosinam, et ecce omnia munda sunt vobis…» Quamobrem nos enim, in Christi nomine…» (Mortet I. P. 178–179).
Mortet I. № 11. P. 51–52.
«In Colonia burgensis quidam erat, homo dives ac potens, Karolus nomine <���…> Hic cum audisset, quia Apostoli iudicaturi essent orbem, cogitavit intra se dicens: Peccatum grave est, et lapides anchorarei valde sunt ponderosi. Emam igitur lapides tales ad futuram fabricam sanctorum Apostolorum, ut cum in die iudicii opera mea bona, nec non et mala posita fuerint in statera, Apostoli qui iudices erunt, lapides istos lanci opera mea bona continenti immitent, et mox praeponderabunt. Emit ergo navim plenam lapidibus, quos per currus portari, et iuxta Apostolorum ecclesiam deponi fecit <���…> Non multo post cum ecclesia extenderetur, occasione ut puto eorundem lapidum, in fundamento positi sunt» ( Caesarii Heisterbachensis monachi Dialogus miraculorum / Ed. Joseph Strange. Coloniae, Bonnae, Bruxellis, 1851. Vol. 2. P. 135).
См. об этом подробнее: Гуревич А.Я. Дух и материя. Об амбивалентности повседневной средневековой религиозности // Гуревич А.Я. История – нескончаемый спор. М., 2005. С. 227–235.
«…vir bonae memoriae Guillelmus vocabatur Nobilis, cui voto extitit ut ruinas monasterii extrueret non modico expensu» (Crozet. № 88. P. 24); «Quod ego, Vuillelmus De Partellam… eclesiam Santi Pardulphi de Ciriaco… redetui, pretio centum solidorum <���…>. Dono etiam quatuor libras ad boves emendos et centum solidos ad caput ecclesiae faciendum» (Cart. Angély I. № 56. P. 83–85).
«… capellam in honore sancte Mariae <���…> cum duabus rochis capiti ejusdem capelle contiguis» (Crozet. P. 30).
Holt E. Op. cit. P. 7. Тут же Бернард обвиняет монахов в стяжательстве, то есть в том, что они подталкивают мирян к дарению средств вместо побуждения их к молитвам (упуская, впрочем, тот очевидный факт, что одними молитвами храм выстроить невозможно).
Rosenwein B. To Be the Neighbor of Saint Peter: the Social Meaning of Cluny’s Property, 909–1049. Lnd., 1989. P. 35–48.
Gicquel B. La légende de Compostelle. Traduction française intégrale et commentaires du Codex Calixtinus (vers 1160). P., 2003.
C м. например: Lambert E. Histoire de pèlerinage // Idem. Études méidiévales. T. 1. P., 1956. P. 121–224.
См.: Галкова И.Г. Остановка в пути: романские церкви на паломнических дорогах в Сантьяго-да-Компостела // Homo viator. Путешествие как историко-культурный феномен. М., 2010. С. 66–71.
Cart. Angély II. P. XXVII–XXIX.
Cart. Angély II. P. XXXIV.
Ibid. P. XXXV.
Coste-Messelière R. de la. Chemins médiévaux en Poitou // Bulletin philologique et historique du Comité des travaux historiques et scientifiques. P., 1960. P. 207–233.
См. об этом: Kingsley Porter A. Romanesque sculpture of the Pilgrimage Roads. Boston, 1923.
В обоих случаях эти правила оговорены в уставе ордена, см.: Mortet I. № 136. P. 358 (картезианцы); Mortet II. № 8. P. 30–38 (цистерцианцы).
Evans J. Art in Mediaeval France. 987–1498. Lnd., 1948. P. 123–126.
Evans J. Op. cit. P. 126.
Romanesque (Auvergne and the major pilgrimage churches) // The dictionary of art / Ed. Jane Turner. N.Y., 1996. Vol. 26. P. 585.
Base de données internationale du patrimoine du génie civil (http://fr.structurae.de/structures/data/index.cfm?id=s0011818).
Actes du Colloque international organisé par le Centre d’ Études Supérieures de Civilisation Médiévale. Poitiers, 26–29 septembre 1990 // Cahiers de civilisation médiévale. Poitiers, 1991. An. 34.
Галкова И.Г. Портал церкви Сен-Пьер в Муассаке: визуальная проповедь // Язык искусства как система символов. Распознавание и интерпретация. М., 2010. С. 46–67.
Bonne J. – Cl. Organisation architectonique et composition plastique des tympans romans: les modèles de Conques et d’Autun // Artistes, artisans et production artistique au Moyen âge / Éd. Xavier Barral I Altet. Vol. II. P., 1987.
«…lapis medius portalis, inter ceteros lapides harum precium, reputantur pulcherrima magnitudine et subtilii artificio fuisse constructi, et cum magnis sumptibus asportari et labore: ymo pocius extimatur miraculose ibidem fuisse [constructi], quod opera hominis (Aymery de Peirac. Chronique. Цит. по: Rupin E. L’abbaye et les cloîtres de Moissac. P., 1897. P. 66).
См., например: Crozet R. L’art roman en Poitou. P., 1948. P. 107–109; Idem. L’ art roman en Saintonge. P., 1971; Tcherikover A. High Romanesque Sculpture in the Duchy of Aquitaine, С. 1090–1140. Oxford, 1997; Camus M. – Th. Sculpture romane du Poitou. Les grands chantiers du XIe siècle. P., 1992.
Camus M. – Th. Op. cit.
Crozet R. L’art roman en Poitou. P., 1948. P. 168. Rupprecht B. Romanische Skulptur in Frankreich. München, 1975. S. 52; Seidel L. Songs of Glory… P. 18.
См. об этом: Crozet R. Les établissements clunisiens en Saintonge // Annales du Midi. Toulouse, 1963. T. 75. № 64. P. 575–581.
Blomme Y. Anjou gothique. P., 1998.
Le Roux . Op. cit. P. 135, note 80.
Читать дальше
Конец ознакомительного отрывка
Купить книгу