неизвестен Автор - Беларускiя народныя казкi (на белорусском языке)

Дзiк пачуў гэта ды хутчэй у мох па самыя вушы зашыўся. А воўк бачыць, што не пасьпее схавацца, - стаў на заднiя лапы i стаiць. "Хавайся за мяне, - кажа ён пералалоханаму зайцу. - Яны падумаюць, што я - пень, i абмiнуць нас".

Прыходзiць сабака iз сваiм войскам, бачыць - нiдзе нiкога няма.

Тут якраз барану рогi засьвярбелi. Глядзiць ён - побач нейкi пень стаiць. Разагнаўся баран ды - трах! - рагамi ў пень. У ваўка ад гэтага i галава раскалолася. Павалiўся ён дагары ды ногi выцягнуў. Заяц выскачыў з-пад ваўка, але сабака згледзеў яго i адразу злавiў.

Дзiку ў гэты час, як на бяду, села муха на вуха. Паварушыў ён вухам, каб сагнаць яе, а кот падумаў, што там мыш. Кiнуўся туды ды давай мох разграбаць. Так i дзярэ дзiка вострымi кiпцюрамi! Цярпеў, цярпеў, дзiк, а потым усхапiўся ды наўцёкi...

Певень напужаўся дзiка, залопаў крыльлямi, узьляцеў на елку i нарабiў крыку:

- Куды, куды?

Мядзьведзь падумаў, што гэты самы грозны ваяка да яго дабiраецца, i залез iз страху аж на верхнi сук. Сук ня вытрымаў, зламаўся, мядзьведзь грукнуўся вобземлю i забiўся.

З таго часу больш i не сябруюць сабака з ваўком.

КОТ МАКСIМ

Жылi дзед i баба. Мелi яны сына i ката. Сына звалi Марцiнам, а ката Максiмам.

Памерлi дзед i баба. Застаўся Марцiн з катом Максiмам.

Марцiн гультай быў вялiкi, усё на печы ляжаў, а кот яду яму насiў: то птушку дзе зловiць, то каўбасу цi сала ў суседзяў украдзе...

Вось так жылi яны, жылi - згарэла хата, адна глiняная печ засталася.

- Што рабiць будзем? - пытаецца кот у гаспадара. - Трэба хату будаваць.

- Ат, - кажа Марцiн, - навошта нам хата? Хопiць i печы.

Пажылi яны з год на печы, а тут i печ развалiлася.

- Што рабiць будзем? - зноў пытаецца кот у гаспадара.

- Ты, - кажа Марцiн, - як сабе хочаш, а я надумаўся жанiцца: вазьму багатую жонку, яна мне пабудуе хату.

- Хто за такога гультая пойдзе замуж? - сьмяецца кот. - Ты-ж толькi любiш ляжаць на печы, у цябе i выгляд нечалавечы.

- Пойдзе! - кажа Марцiн. - Няма чаго сьмяяцца! Сама царэўна пойдзе. Iдзi, Марцiн, да цара. Скажы яму - так i так: пан Марцiн, па прозьвiшчу Глiнскi-Папялiнскi, сватаецца да тваёй дачкi. Ну i зрабi ўсё, як трэба: нагавары яму, што багацейшага за мяне пана ўва ўсiм царстве не знайсьцi...

- Цяжкую ты загадаў мне службу, пан Марцiн Глiнскi-Папялiнскi, - кажа кот.

- Нiчога, iдзi, а то папругi дастанеш! - пагразiў яму гаспадар.

- Ну што-ж, паспрабую шчасьця.

Нанасiў кот гультаю Марцiну яды ў запас, каб той з голаду не памёр, а сам выправiўся ў далёкую дарогу.

Iдзе ён, iдзе, прыходзiць у лес. Бяжыць насустрач заяц.

- Куды, кот, iдзеш? - пытаецца ён.

- Да цара.

- Чаго?

Кот падумаў i кажа:

- На суд...

- На якi суд?

- Праўды хачу дайсьцi.

- Якой праўды?

- А вось якой. Дзе што котка ўкрадзе або нашкодзiць - усё на ката звальваюць. Кот, кажуць, сьмятану зьлiзаў, кот сала ўкраў... А ката там i блiзка ня было. Не магу я пярпець такога паклёпу на сябе.

- Пайду хiба i я з табою! - кажа заяц.

- Чаго?

- Таксама на суд. Дзе што зайчыха зробiць - усё на зайца кажуць. Хто ў садзе прышчэпы папсаваў? Заяц! Каго сабакi ганяюць? Зайца! А там зусiм i ня заяц быў, а зайчыха. Не магу я такой няславы цярпець. Пайду да цара на суд.

- Дык што-ж ты - адзiн пойдзеш? -кажа кот. - Хто табе аднаму на судзе паверыць. Там трэба сьветкi мець.

- А ты чаму адзiн iдзеш?

- Ну, у мяне iншая справа. Там у мяне дзядзькi, бацькi, дзяды, браты жывуць. Усе па слову скажуць, мне i павераць. Вось каб ты набраў сотнi тры сьветак, тады можна сьмела iсьцi.

Як пакоцiцца заяц, як наробiць крыку на ўвесь лес:

- Дзядзькi, бацькi, дзяды, браты, бяжыце сюды!

Тут, як бачыш, з усiх бакоў пасыпалiся зайцы.

Назьбягалася iх цэлая чарада.

Прывёў кот Максiм зайцоў да царскiх палацаў. Бачыць - на дварэ вялiкi хлеў стаiць. Ён i кажа зайцам:

- Пачакайце вы ў гэтым хляве. Скончыцца мой суд, тады я вашу скаргу падам цару.

Зайцы паскакалi ў хлеў, а кот - бразь! - ды i зачынiў iх там на засаўку.

Iдзе ён да царскiх палацаў, падскокваючы, у лапкi плешчучы.

Узыходзiць на ганак, стукае ў дзьверы:

- Адчынiце!

Адчынiў яму салдат-вартавы.

- Чаго трэба? - пытаецца.

- Пакажы, дзе цар жыве.

Салдат паказаў.

Увайшоў кот Максiм у вялiкi пакой, а там цар сядзiць.

- Добры дзень, ваша вялiчаства-вымператарства!

- Добры дзень, каток! - адказвае цар. - Што скажаш?

- Ды вось прыслаў табе мой гаспадар пан Марцiн Глiнскi-Папялiнскi гасьцiнчыка.

- Дзе-ж той гасьцiнчык?

- У хляве.

Прыйшоў цар у хлеў, паглядзеў, а там поўна зайцоў, як зачынiць.

- Мусiць, дужа багаты твой гаспадар, калi гэтулькi зайцоў прыслаў? дзiвiцца цар. - Мусiць, у яго яшчэ больш ёсьць.