неизвестен Автор - Беларускiя народныя казкi (на белорусском языке)

- Ён, панок-царок, такi багаты, што дай ты рады. Усяго ў яго многа, няма толькi гаспадынi ў пакоях. Прыслаў мяне тваю дачку сватаць.

Павёў цар ката ў палацы, накармiў, напаiў, ды яшчэ i на дарогу ў торбу даў. А пра дачку змаўчаў.

Вярнуўся кот Максiм дахаты. А яго гаспадар ледзьве дыхае: усе катовы запасы даўно паеў.

Разьвязаў кот торбу, дастаў адтуль усё, што з дарогi засталося, i пачаў кармiць гаспадара.

Акрыяў сяк-так пан Глiнскi-Папялiнскi ды пытаецца ў ката:

- Ну, што табе цар сказаў?

- Нiчога цiкавага, - кажа кот.

- Дык iдзi яшчэ раз да цара. Толькi нанасi мне больш яды ў запас.

Нанасiў кот яму яды, а сам зноў пайшоў да цара.

Прыходзiць у лес, а тут насустрач яму воўк:

- Куды iдзеш, кот?

- Да цара.

- Чаго?

- На суд.

I расказаў ваўку, на якi суд ён iдзе. Воўк кажа:

- Дык i я пайду з табою! Мяне таксама часта дарэмна лаяць.

- Аднаму табе суд не паверыць, - кажа кот.

- А ты чаму адзiн iдзеш?

- Што ты параўняўся зы мною. Мяне ўся царская радня ведае, а ад цябе навет сабакi ўцякаюць, калi дзе ўбачаць. У мяне там дзядзькi, бацькi, дзяды, браты...

- Дык што-ж мне рабiць?

Зьбяры сотнi тры сьветак, тады павераць.

Падскочыў воўк, аб зямлю стукнуў ды завыў на ўвесь лес:

- Дзядзькi, бацькi, дзяды, браты, бяжыце сюды!

Назьбiралася ваўкоў з усяго лесу.

Павёў iх кот Максiм да цара.

Прыходзяць на царскi двор. Нецярплiвыя ваўкi кажуць:

- Мы першыя пойдзем на суд.

- Не, - кажа кот, - мая скарга там даўно ляжыць. Як скончыцца мой суд, тады я падам вашу скаргу i вас паклiчу. А пакуль што пачакайце ў гэтым хляве.

Ваўкi падагнулi хвасты ды пацягнулiся ў хлеў. Як толькi зайшлi ўсе, кот бразь! - i зачынiў iх там. А сам падаўся ў палацы, у лапкi плешчучы.

Узыходзiць на ганак: стук, стук! Знаёмы салдат адчынiў яму. Кот проста да царскiх пакояў шыбае. Увайшоў да цара, добры дзень даў.

- Што скажаш, каток? - пытаецца цар.

- Так i так, - кажа кот Максiм, - прыслаў табе мой гаспадар пан Марцiн Глiнскi-Папялiнскi новы гасьцiнчык.

- Добра, - кажа цар.

Прыйшоў у хлеў, глядзiць, а там ваўкоў лiкам-нялiчана: i ў загарадках поўна набiта i яшчэ пад страхою, на вышках, процьма.

Загадаў цар ваўкоў пабiць, усiм слугам футры пашыць, а кату кажа:

- Перадай пану Глiнскаму-Папялiнскаму: няхай сам да мяне ў госьцi прыедзе.

Прыбег кот дахаты ўночы, задыхаўшыся. Пачаў тармасiць гаспадара. Ледзьве дабудзiўся.

- Уставай, - кажа, - я ад цара прыйшоў.

Раскатурхаўся сяк-так Глiнскi-Папялiнскi, пытаецца:

- Што цар сказаў?

- Сказаў, каб ты сам да яго ў госьцi ехаў.

Пачухаў Глiнскi-Папялiнскi патылiцу:

- У чым-жа я паеду? Я-ж голы, як бiзун.

- Нiчога, - кажа кот, - што-небудзь прыдумаем.

Сабралiся яны i бягом пабеглi да цара.

Бягуць, бачаць - недалёка ля гасьцiнца цэлае войска салдат сьпiць. Кот спынiў гаспадара.

- Пачакай, - кажа, - тут.

А сам крадкам пайшоў да войска. Назьнiмаў у сонных салдат шапак i напакаваў iмi два мяхi. Адзiн мех на плечы ўськiнуў, другi гаспадару даў. I пайшлi сабе далей.

Падыходзяць да рэчкi. Кату пiць захацелася. Паставiў ён мех ля мосту, гаспадара за каравульнага пакiнуў, а сам палез у рэчку ваду пiць. Напiўся вады, бачыць - паўзе рак у нару. Кот схапiў яго за вус i выкiнуў на бераг.

Рак пачаў прасiцца:

- Пусьцi мяне ў ваду. Можа, я табе таксама якую-небудзь службу саслужу.

Кот падумаў i кажа:

- Якую-ж ты мне можаш саслужыць службу?

- У вадзе, - кажа рак, - любую. Загадай, што хочаш, усё зраблю.

- Падкапай да ранiцы маставыя слупы, - загадаў кот.

- Добра, - кажа рак. - Гэта я магу.

Пусьцiў кот рака, i той адразу-ж ухапiўся за работу.

- А ты, - кажа кот Марцiну, - як толькi абвалiцца мост, раськiдай шапкi па вадзе i чакай мяне тут.

Сказаў кот гэтак, пераскочыў цераз мост ды пабег да цара ў палацы.

Прыбягае, дакладвае цару:

- Так i так, ваша вялiчаства-вымператарства... Ехаў да цябе ў госьцi мой гаспадар, пан Глiнскi-Папялiнскi, ды бяда здарылася: мост зламаўся, уся яго пяхота i коньнiца патапiлася, адзiн ён застаўся голы, бо абмундзiраваньне з вадою сплыло...

Тут цар сеў у карэту, ката з сабою пасадзiў, прыехаў да маста. Глядзiць, i праўда: толькi шапкi ад войска па вадзе плаваюць.

Паспачуваў цар пану Глiнскаму-Папялiнскаму ды загадаў лепшым сваiм краўцом i шаўцом пашыць яму новае абмундзiраваньне.

Як бачыш пашылi краўцы i шаўцы новае абмундзiраваньне. Адзеўся Глiнскi-Папялiнскi, прыхарашыўся i паехаў з царом у палацы.

Пагаманiў зь iм цар, пачаставаў, а потым i кажа:

- А цяпер хацеў-бы я паглядзець твой маёнтак: калi ты i праўда такi багаты, дык аддам за цябе дачку.