Михась Лыньков - Мiколка-паравоз (на белорусском языке)

Такая слаўная стрэльба была ў дзеда. I не дзiва, што Мiколка, седзячы зiмой у халодным вагоне, так нецярплiва чакаў вясны. I цёпла тады. I качкi тады лятаюць. I ўсякая жыўнасць у балоце варушыцца.

Вось слаўная пара настане!

Гiсторыя з дзедавай "арудзiяй"

Прыйшла ўрэшце вясна. Пачарнелi чыгуначныя пуцi i курылiся парнасцю пад сонцам. А вечарамi храбусцелi льдзiнкi ў лужынах i востра пахла зямлёй, мазутам i каменным вугалем. Гучна гудзелi паравозы, i лiхтары гарэлi ў iх па-новаму, па-веснавому. I самi паравозы рабiлiся куды прыгажэйшымi. Не было тых iржавых лядовых сасулек, што вiселi зiмой пад дышламi, пад цылiндрамi, не было намёрзлага бруду, копацi. Паравозныя бакi льснiлiся на сонцы i дрыжалi, гатовыя ўздыхнуць на ўсю моц сталёвых цылiндраў i панесцiся ўдалячынь хутчэй ветру i птушкi.

А ў небе курлыкалi журавы i паблiсквалi на сонцы, нiбы нехта сарваў з тэлеграфнага слупа нiзку фарфоравых iзалятараў i кiнуў iх высока-высока ў блакiтныя безданi неба.

Хораша вясной! I дыхаць лягчэй, i на нагах неяк цвярдзей становiшся. I цяплей куды робiцца. I не трэба дзень пры днi сядзець у цесным вагоне i дыхаць цяжкiм смуродам ад каменнага вугалю ў жалезнай пячурцы. I дзеду вальней. Выйдзе з вагона, усядзецца на штабель шпал, размiнае пад сонцам старыя косцi i турэцкую вайну ўспамiнае. А калi дзед прымецца за турак, то звычайна каля яго i Мiколка ацiраецца.

- Ну дык што ж, дзед, час ужо нам з табою на паляванне рушыць!

- А што ты думаеш! Вось абсохне зямля, тады i пойдзем...

Прыйшоў i доўгачаканы дзень. Дзед урачыста зняў са сцяны стрэльбу, узброiўся абцугамi i доўга раскручваў дрот, не падпускаючы нi на крок Мiколку.

- Яшчэ, чаго добрага, пекане, дык лепш адыдзiся!

Але стрэльба трымала сябе спакойна. Развязаўшы дрот i дастаўшы капшук з порахам i пiстонамi, дзед з Мiколкам рушылi ў паход. Гукнулi з сабой i невялiчкага сабачку Жэўжыка. Жэўжык быў рад такому выпадку i, наставiўшы хвост пiсталетам, важнецка бег перад паляўнiчымi, старанна абнюхваючы кожны слупок, кожны пянчук. Дзед не хвалiў такiх паводзiн i штохвiлiны падганяў "ганчака":

- Пайшоў, пайшоў! Зайцаў ганяй, шкнарадзь!

Але вiдаць было, што асаблiвага спрыту ў паляўнiчых справах Жэўжык не меў i толькi кiдаўся ў розныя бакi, ганяючыся за першай папаўшайся птушкай. Хутка i зусiм знiк, сiгаючы па балоце за нейкай птахай. Доўга хадзiлi нашы паляўнiчыя, ногi намачылi, але нiякай здабычы не траплялася. Нi заяц не набягаў, нi дробная птушка не пралятала паблiзу. Толькi i заўважылi каршука, якi лятаў кругамi над ляском, апускаючыся нiжэй i нiжэй. I ён хутка сеў на высокую алешыну ў балоце.

- Знаеш што, дзед? Давай каршука падстрэлiм!

- А што ты думаеш? Пеканём!

Дзед зняў стрэльбу з пляча, доўга прыладжваў пiстон, той усё саскокваў, пакуль дзед не прымацаваў яго кавалачкам хлеба. I ўжо дзед стрэльбу да пляча прыставiў i жмурыцца пачаў левым вокам, як Мiколка, падштурхнуўшы яго пад локаць, дыскусiю распачаў:

- Не павiнен ты, дзед, першы страляць!

- Як гэта так?

- А так... Ты вунь колькi настраляўся за сваё жыццё: i з стрэльбы страляў, i з гармат смалiў... Сам жа казаў, колькi ты дывiзiй турэцкiх палажыў... Давай-ка стрэльбу сюды, я першы стрэлю...

Дзед падумаў з хвiлiну, патылiцу пачухаў:

- Наконт турак ты гэта правiльна... Ну што ж, страляй... Толькi глядзi, станавiся моцна, а то павалiцца можаш ад аддачы.

- Нiчога, вытрымаю...

Мiколка ўпёрся нагой у купiну, стрэльбу падняў. Цяжкая яна тым часам. Доўга цэлiўся ў каршука, аж руля захадзiла ходырам, да таго рукi дрыжалi.

- А ты не хвалюйся! Вытрымку дай! - раiў дзед, стоячы збоку.

Прыжмурыў вока Мiколка, на курок нацiснуў. I што адбылося тут, дык i сам дзед спачатку нiчога не зразумеў, бо стрэльба бахнула, як батарэя гармат. Воблака шызага дыму паплыло па алешнiку, мякка ахiнаючы кусты i дрэвы. У двух кроках ад сябе нiчога нельга было ўбачыць.

- Дзе ты, Мiколка? - запытаўся, ачухаўшыся, дзед.

Нiхто не адказаў, i дзед яшчэ раз запытаўся. Iзноў маўчанне. Тады дзед спалохаўся не на жарты i пачаў на ўвесь голас клiкаць унука. Урэшце, як з-пад зямлi, раздаўся цiхi, прыглушаны голас:

- Я тут, дзеду, а што з каршуком?

- А лiха з iм, з каршуком. Скажы лепей, што з табой?

Тут разышоўся дым, i дзед убачыў Мiколку. Той ляжаў на зямлi, перакiнуўшы праз купiну ногi, i цёр то плячо, то шчаку. На шчацэ была кроў. Дзед зусiм перапалохаўся.

- Цi жыў ты хаця?

- Жыў! А ты, дзеду?

- Як бачыш, варушуся...

З дзедавай дапамогай Мiколка ўстаў на ногi. I тут толькi яны заўважылi, што ад слаўнай дзедавай стрэльбы засталiся адны толькi ўспамiны. I каб сказаць прыемныя - дык не: адна толькi пашчапаная ложа ды перагнуты курок. Нi рулi, нi шомпала нiдзе паблiзу не аказалася, колькi нi шукаў iх збянтэжаны дзед, адразу застаўшыся без такой слаўнай "арудзii", як часам называў ён сваю стрэльбу.