Грэм Грын - Стамбульскі экспрэс

Незнаёмы спыніўся і спытаў абыякава:

— Дзе яна?

Глянуўшы цераз плячо Майета, незнаёмы ўбачыў дзяўчыну. Яго абыякавасць раззлавала Майета.

— Яна сапраўды вельмі хворая, — настойліва папярэдзіў ён.

— Добра, я зараз пагляджу яе.

Здавалася, што ён рыхтуецца да нейкага цяжкага выпрабавання. Аднак яго нерашучасць прайшла, калі ён схіліўся над дзяўчынай. Ён абыходзіўся з ёй мякка, асцярожна — гэта была безаблічная мяккасць, уласцівая спрактыкаваным урачам. Паслухаў яе сэрца, потым прыўзняў ёй павекі. Дзяўчына ўжо апрытомнела, але ў яе свядомасці ўсё пераблыталася. Ёй здавалася, што гэта яна схілілася над незнаёмым з доўгімі, няроўна падстрыжанымі вусамі. Яна адчула раптоўны жаль да яго, заўважыўшы трывогу на яго твары. Але ён быў спрактыкаваны ўрач, яе хваляванне прайшло, калі яна злавіла яго мяккі погляд. Дакрануўшыся рукой да яго твару, яна падумала: «ён, відаць, хворы» — і на імгненне забылася на тое, як дзіўна падаюць цені, нібыта лямпачка знаходзіцца на падлозе.

— Хто вы? — спытала дзяўчына, намагаючыся прыпомніць, як так здарылася, што ёй давялося дапамагаць яму. «Ніколі не бачыла, каб каму-небудзь так патрэбна была мая дапамога», — падумала яна.

— Доктар.

Корал разгублена глянула на яго і тут усё адразу зразумела: гэта яна ляжыць на падлозе, на калідоры, а незнаёмы схіліўся над ёю.

— Я самлела? Мне было так холадна.

Яна ясна адчула, як павольна і цяжка рухаецца цягнік. Праз вокны промні святла слізгалі па твары доктара і асвятлялі за ім маладога жыда. «Майет. Мяў». І задаволеная, раптам усміхнулася сабе. Здавалася, што на імгненне ўсю адказнасць за тое, што здарылася, яна пераклала на плечы другога. Цягнік здрыгануўся і спыніўся, і Майета адкінула ўбок, да сценкі. Доктар не рушыў з месца — яго толькі пагойдвала ў такт з рухам экспрэса. Ён углядаўся ў твар дзяўчыны, пальцам правяраючы пульс, і сачыў за ёй з трывогай, ледзь стрымліваючы свае пачуцці, але яна разумела, што яго пачуцці не датычацца яе, і ён да яе ставіцца абыякава. У думках яна выказала гэта наступнымі словамі: «Калі б у мяне былі нават такія ножкі, як у Містангет, ён і на іх не звярнуў бы аніякай увагі».

— Што са мною? — спытала яна, але гучныя галасы, якія даносіліся з платформы, і тупат людзей у блакітнай форме не дазволілі ёй пачуць поўнасцю яго адказу, акрамя апошніх слоў: «…гэта быў проста мой чалавечы і ўрачэбны абавязак».

— Падрыхтуйце пашпарты і багаж, — загадаў голас з акцэнтам.

Майет узяў у яе сумачку, сказаўшы:

— Я дагледжу вашы рэчы.

Яна аддала сваю сумачку і з дапамогай доктара села на адкідное месца каля сценкі.

— Ваш пашпарт?

Доктар адказаў павольна, падбіраючы словы, і яна ўпершыню звярнула ўвагу на яго акцэнт.

— Мой багаж у першым класе. Я не магу пакінуць гэту даму. Я доктар.

— У вас ангельскі пашпарт?

— Так.

— Добра.

Да іх падышоў яшчэ адзін мытнік:

— Багаж?

— Прад'яўляць мытні няма чаго.

Мытнік пайшоў далей. Корал Маскер усміхнулася:

— Гэта і ёсць граніца? Ну, у такім разе тут можна правезці кантрабандай усё, што хочаш. Багаж зусім не правяраюць.

— Усё, што хочаш, — сказаў доктар, — але толькі з ангельскім пашпартам.

Ён сачыў за мытнікам, пакуль той не знік, і не вымавіў болей ні слова, пакуль не вярнуўся Майет.

— Бадай што, зараз я магу пайсці ў сваё купэ, — сказала яна.

— Вы ў спальным вагоне?

— Не.

— Вам выходзіць у Кёльне?

— Я еду да канца.

Ён параіў ёй тое самае, што і памочнік капітана:

— Вам трэба было б ехаць у спальным вагоне.

Марнасць гэтай парады ўзлавала яе і прымусіла на хвілінку забыцца на павагу да яго ўзросту і на ўдзячнасць за тое, што ён зрабіў для яе.

— Хіба ж я магу дазволіць сабе ехаць у спальным вагоне? Я артыстка кардэбалета.

Ён глянуў на яе вачыма, поўнымі маўклівага спачування.

— Вядома ж, такіх грошай у вас няма.

— Што мне рабіць? Я хворая?

— Хіба я магу даваць вам парады? Калі б у вас былі грошы, я мусіў бы сказаць вам: вазьміце адпачынак на шэсць месяцаў, едзьце ў Паўночную Афрыку. Вы страцілі прытомнасць, бо вельмі стаміліся і замерзлі. Вядома, я ўсё гэта магу вам параіць, але ж якая ад гэтага карысць? У вас хворае сэрца. Шмат гадоў вы яго перанапружвалі.

Крыху спалоханая, яна разгублена спытала ў яго:

— Дык што ж мне рабіць?

Яму засталося толькі бездапаможна развесці рукамі:

— Нічога. Жывіце, як жылі. Старайцеся як мага болей адпачываць. Апранайцеся цёпла. Вы занадта лёгка апрануты.

Прагучаў свісток, і цягнік, уздрыгнуўшы, пачаў рухацца. Лямпы станцыі паплылі міма і зніклі ў цемры. Перад тым як пайсці, доктар звярнуўся да яе: