Василий Хомченко - Крэсла з гербам i розныя крымiнальныя гiсторыi (на белорусском языке)

Пра забойства, учыненае Волкавым, якое i расследавалася цяпер, мне коратка расказаў следчы перад заходам у яго кабiнет. Сутнасць справы такая. Волкаў у складзе канвою ахоўваў у судзе аднаго падсуднага. У час судовага следства нечакана для ўсiх Волкаў выхапiў з кабуры пiсталет i стрэлiў у падсуднага, якi сядзеў у загародцы цiха i смiрна. Начальнiк канвою з другiм канвойным адразу ж схапiлi Волкава i абяззброiлi.

I вось Волкаў у кабiнеце следчага.

- Ну што, - спытаў я Волкава, - як сябе адчуваеш?

Волкаў зiрнуў на мяне абыякава i нават неяк няўцямна, адказаў коратка:

- Адчуваю вось.

Я спытаў, адкуль ён родам, дзе працаваў да службы, ён адказаў, што нiдзе не працаваў, а вучыўся ў школе. Пра сутнасць справы я нiчога не спытаў i выйшаў.

У абедзенны перапынак я пацiкавiўся ў следчага, цi дойдзе справа да суда.

- Думаю, не дойдзе, я буду супраць, каб яго судзiлi.

Можа паказацца незразумелым: Волкаў застрэлiў чалавека, i яго, забойцу, трэба вызвалiць, быццам бы нiякай логiкi.

Што ж, паспрабуем узнавiць тую падзею, якая адбылася два днi назад у абласным судзе.

Дык вось, быў суд, i радавы Волкаў у зале суда ахоўваў падсуднага. Падсудны, яшчэ малады чалавек, яму i трыццацi не было, нiкчэмны апушчанiк, п'янiца, да арышту жыў удваiх з малой сястрой. Мацi iх памерла, бацька сям'ю пакiнуў даўно, i брат, як старэйшы, быў для сястры за бацьку.

Сястрычцы споўнiлася толькi дзевяць гадоў. Я яе бачыў у следчага худзенькая, забiтая i замучаная братам. Пенсiю, што належала ёй за мацi, брат прапiваў, i таму яна хадзiла часта галодная i ў абносках. Але гэта была яшчэ не ўся яе бяда. Брат яе гвалцiў, жорстка i дзiка. Гвалцiў кожны дзень, прымушаў малую рабiць яму тое, на што i не кожная дарослая жанчына згодзiцца. Бедная дзяўчынка цярпела, пакутавала i маўчала, нiкому не скардзiлася, бо брат прыгразiў зарэзаць, калi яна каму раскажа пра гэта.

Паказаннi падсуднага ў судзе былi кароткiя, без падрабязнасцей, адказваў толькi на пытаннi - так цi не так. Так, бiў яе, адымаў пенсiю, бо пiць трэба было. Так, гвалцiў, але калi быў п'яны. Так, малая хварэла, скардзiлася на болi ў жываце. Аднойчы па п'янцы стукнуў яе аб сцяну, i дзяўчынка страцiла прытомнасць.

I вось стала расказваць пра гэта сястрычка. Малая, а ўжо сутулая, з тонкiмi ножкамi, бледная, яна старалася i яшчэ больш сутулiцца, нiбы хацела зусiм стаць нечым малым, незаўважным. Вось так яна, вiдаць, скурчвалася кожны раз, калi брат прыходзiў дамоў.

- Ён i душыў мяне, - сказала яна.

- Як душыў, за што? - спытаў суддзя.

Дзяўчынка, гледзячы долу, памаўчала, а потым сказала, што яна пра гэта следчаму расказала i той усё запiсаў. Яна саромелася.

- А вы i суду раскажыце.

- Ну ён стаў мне... у рот пiхаць... А я адварочвалася, тады ён схапiў мяне за горла i душыць пачаў. I задушыў, бо я нiчога ўжо не помнiла.

Цiха было ў судзе, вельмi цiха. Суддзi, пракурор, адвакат, настаўнiца дзяўчынкi, канвойныя слухалi гэты аповяд малой з тварамi акамянелымi.

Слухаў, усё чуў i Волкаў.

На Волкава нiхто ўвагi не звяртаў. А ён стаяў збялелы, з заплюшчанымi вачамi. Ён у гэты момант успомнiў сваю, у такiм жа ўзросце, сястрычку i з такiм жа iмем, такую ж бялявую. Уяўлялася сястрычка, а ў судзе чулася:

- Ага, ён падняў мяне з ложка i аб сцяну ўдарыў. Я забылася. I ў мяне ў галаве доўга балела.

I Волкаву здаўся гэты слабы галасок голасам сястрычкi, i яму здавалася, што гэта яе б'юць аб сцяну. Рэальнасць i ўяўленне змяшалiся, i дзе родная сястрычка, дзе гэтая няшчасная дзяўчынка - на момант злучылася ў адно.

- Прасiла, малiла, не бi мяне, не муч, мне балiць. А ён мяне - па галаве, па галаве... - гучаў слабы галасок ужо нiбы яго, Волкава, сястрычкi.

У Волкава закружылася галава, i ён ухапiўся за загародку, за якой сядзеў падсудны, заплюшчыў вочы. Падсудны зiрнуў на яго i чамусьцi ўхмыльнуўся. Гэта ўхмылка i вырашыла яго лёс. Волкаў дрыжачай рукой расшпiлiў кабуру, выхапiў пiсталет i стрэлiў у тую ўхмылку. Апомнiўся ён, калi абяззброены сядзеў у камеры для падсудных, куды яго пасадзiў начальнiк канвою.

Суду засталося толькi вынесцi вызначэнне аб спыненнi справы ў сувязi са смерцю падсуднага.

Калi следства ў адносiнах Волкава было скончана, я спытаў у следчага:

- А як Волкаў характарызуецца начальствам, саслужыўцамi?

- Лялькi купляў.

- Не разумею, для чаго?

- Кожны раз, калi быў у гарадскiм звальненнi, купляў якую-небудзь ляльку i пасылаў дамоў сястрычцы. I яшчэ птушак кармiў: насыпаў на падаконнiк казармы крошкi хлеба сiнiцам.

- Усё, - сказаў я, - больш мне нiчога i не трэба ведаць пра чалавека.