Arthur Doyle - La musgrava rito

— Mi ne opinias ke ne malfacile determini tion, — mi diris; — laŭ via permeso ni veturiĝos per la unua vagonaro al Susekso kaj esploros iomete pli profunde la aferon tie.

Saman posttagmezon ni ambaŭ estis ĉe Hurlstono. Eble vi jam vidis bildojn kaj legis priskribojn pri la fama malnova domo, do mi limigas mian raporton al tio, ke la domo estas L-forma – la longa brako estante la pli moderna, kaj la pli mallonga la antikva nukleo de kiu la alia kreskiĝis. Super la malalta peze linteligita pordo centre de la malnova parto oni ĉizis la daton 1607, sed spertuloj interkonsentas ke la traboj kaj lignaĵoj estas vere pli aĝaj. La grandegaj dikaj muroj kaj la etaj fenestroj igis la familion konstrui la novan alon, kaj la malnovan oni nun uzas kiel staplon kaj kelon, se iam uzata. Belega parko kun fajnaj malnovaj arboj ĉirkaŭas la domon, kaj la lago, menciita de mia kliento, estas apud la avenuo preskaŭ du cent metrojn for de la domo.

Mi jam firme konvinkiĝis, Vatsono, ke ne estas tri apartaj misteroj, sed nur unu, kaj ke se mi povus kompreni la Musgravan riton, mi povus teni per mia mano la ŝlosilon, kiu gvidos min al la solvo pri kaj ĉefservisto Bruntono kaj domservistino Hovelso. Al tiu do mi turnis ĉiujn miajn penadojn. Kial ĉi tiu servisto deziras majstri la malnovan formulon? Evidente ĉar li vidis en ĝi ian, kia eskapis ĉiujn generaciojn de la komparaj bienuloj, kaj de kia li esperis ian personan avantaĝon. Kion do ĝi estas, kaj kiel ĝi influis lian sorton?

Kiam mi legis la riton, al mi estis memklara, ke la mezuroj devas aludi iun lokon, kiun la cetero de la dokumento aludas, kaj se mi povas trovi tiun lokon, ni povas preskaŭ trovi tian, kian sekreton la praMusgravoj opiniis necese ke oni balzamu per tia kurioza maniero. Estas du komencpunktoj donitaj – kverko kaj ulmo. Rilate al la kverko ne estas iu ajn dubo. Ĝuste antaŭ la domo maldekstre de la alirvojo staris patriarko inter kverkarboj, unu el la plej grandiozaj arboj, kiun mi iam vidis.

— Ĉu tio ekzistis kiam oni verkis vian riton? — mi diris dum ni pretere veturiĝis.

— Eble ĝi estis ĉi tie dum la Normano Konkerado, — li respondis. — Ĝi ĉirkaŭmezuras ok metrojn.

Tie estis demonstrata unu el miaj fiksitaj punktoj.

— Ĉu vi havas iun malnovan ulmon? — mi demandis.

— Tie for antaŭe estis iu tre malnova, sed ĝi fulmfrapiĝis antaŭ dek jaroj, kaj oni dehakis la stumpon.

— Ĉu oni povas vidi, kie ĝi staris?

— Ho, jes.

— Ekzistas neniu alia ulmo?

— Neniu malnova, sed abunda da fagoj.

— Mi ŝatas vidi, kie ĝi staris.

Ni jam veturiĝis per ĉaro, kaj sen eniri en la domo, mia kliento tuj kondukis min fore al la cikatro en la gazono, kie staris la ulmo. Estis preskaŭ meze inter la kverkarbo kaj la domo. Mia esploro ŝajnis progresi.

— Mi supozas ke ne eblas scii, kiomalta estis la ulmo, — mi demandis.

— Mi povas tuj sciigi vin. Ĝi altmezuris dudek du metrojn.

— Kiel vi scias tion? — mi surprizite demandis.

— Kiam mia malnova repetitoro proponis trigonometrian ekzercon, ĝi estis ĉiam en la formo de alteca mezurado. Kiam mi estis knabo, mi mezuris ĉiujn surbienajn arbojn kaj konstruaĵojn.

— Tio estis ne atendita bonŝanco. Miaj informoj kolektiĝis pli rapide ol mi povis ĝuste esperi.

— Diru al mi, — mi demandis, — ĉu via ĉefservisto iam faris tian demandon?

Reĝinaldo Musgravo mirege rigardis min. ‘Nun ke vi memorigis min,’ li respondis, ‘Bruntono demandis al mi pri la alteco de la arbo antaŭ ĉirkaŭ tri monatoj rilate al iu disputeto inter li kaj la grumo.’

— Tio ja estis bonega novaĵo, Vatsono, ĉar montris al mi ke mi spuras la ĝustan vojon. Mi suprenrigardis la sunon. Ĝi estis malalte en la ĉielo, kaj mi kalkulis ke post malpli ol unu horo ĝi estos ĝuste super la plej altaj branĉoj de la malnova kverko. Plenumiĝis do unu kondiĉo de la rito. Kaj la ombro de la ulmo devis signifi la foran finon de la ombro, alie la trunkon oni elektus kiel gvidilon. Mi devis, do, trovi la lokon, kie la fora fino de la ombro falos, kiam la suno estos ĝuste super la kverko.

— Tio devis esti malfacile, Holmso, kiam la ulmo ne plu ekzistas.

Nu, almenaŭ mi sciis ke se Bruntono povas trovi tion, mi povas ankaŭ. Krome ne estas malfacile. Mi iris kun Musgravo al lia studejo kaj ĉizis ĉi tiun kejlon, kiun mi ligis al ĉi tiu longa ŝnuro kiun mi nodis je ĉiu metro. Tiam mi prenis fiŝkanon, kiu longas ĝuste du metrojn, kaj reiris kun mia kliento al la antaŭa loko de la ulmo. La suno ĝuste atingis la supron de la kverko. Mi starigis la fiŝkanon, markis la direkton de la ombro, kaj mezuris. Estis tri metrojn longa.

Kompreneble oni nun simple kalkulas. Se la kano du metrojn longa faras ombron tri metrojn longa, arbo dudek du metrojn alta faros ombron tridek tri metrojn longa, kaj la direkto de la unua estas la direkto de la alia. Mi mezuris la distancon, kiu venigis min preskaŭ al la muro de la domo, kaj mi metis mian kejlon en tiu loko. Vi povas imagi mian ĝojegon, Vatsono, kiam ene de kvin centimetroj de mia kejlo estis konusa marko en la grundo. Mi sciis ke ĝi estas la marko farita de Bruntono por lia mezurado, kaj mi ankoraŭ prave spuris.

De tiu komenco mi klopodis paŝi, trovinte la ĉefpunktojn per poŝkompaso. Po dek paŝoj ĉiupiede venigis min paralele kun la muro de la domo, kaj denove mi markis la lokon per kejlo. Tiam mi zorge paŝis kvin orienten kaj du suden. Venigis min al sojlo mem de la malnova pordo. Du paŝoj okcidenten signifas ke mi devis iri du paŝojn laŭ ŝtonpavimita koridoro, kaj tiu estis la loko indikita de la rito.

Neniam mi sentis tian desaponton, Vatsono. Dummomente ŝajnis al mi, ke devas esti ia radikala eraro en mia kalkulado. La malleviĝanta suno brilis sur la koridoran plankon, kaj mi povis vidi ke la malnovaj, perpiede eroditaj pavimŝtonoj estis firme kuncementitaj, kaj certe ne jam moviĝis dum multaj jaroj. Bruntono ne jam aferis ĉi tie. Mi frapis la plankon, sed ĉie sonis same, kaj ne estis iu ajn fendosigno. Sed feliĉe, Musgravo, kiu komencis valortaksi la signifon de mia esploro, kaj kiu estis nun tiel ekscitita kiel mi, elpoŝigis sian manuskripton por kontroli mian kalkuladon.

— Mi jam opiniis ke tio signifas ke ni devas fosi suben, sed nun, kompreneble, mi konstatis tuj, ke mi eraras. "Estas kelo sube, ĉu?" — mi kriis.

— Jes, kaj tiel malnova kiel la domo. Jen la pordo suben.

Ni malsupreniris per serpenta ŝtona ŝtuparo, kaj mia kunulo per alumeto lumigis grandan lampon starantan sur barelo en angulo. Tuj estis evidenta ke ni venas fine al la ĝusta loko, kaj ke ni ne estas la nuraj lastatempaj vizitantoj.

Oni uzis ĝin kiel lignostaplo, sed la ŝtipoj, kiujn evidente oni jam disĵetis sur la planko, amasiĝis flanken, por malplenigi la plankan centron. En ĉi tiu spaco kuŝis granda kaj peza pavimŝtono kun rusta fera ringo centre. Al la ringo oni ligis ŝafistan skarpon.

— Je Jovo! — kriis mia kliento. — Tiu estas la skarpo de Bruntono, pri tio mi povas ĵuri. Kion faris la kanajlo ĉi tie?

Laŭ mia propono oni venigis kelkajn graflandajn policanojn, kaj tiam mi penis levi la ŝtonon per la skarpo. Mi nur povas movi ĝin iomete, kaj estis nur per helpo de la konstabloj ke mi fine sukcesis porti ĝin flanken. Nigra kavo faŭkis sube en kiun ni ĉiuj strabe rigardis, dum Musgravo, genuiĝante surflanke, puŝis suben la lanternon.

Malgranda kamero ĉirkaŭ du metrojn profunda kaj unu metron kvadrata malfermiĝis antaŭ ni. Ĉe unu flanko estis dikmalalta latunbindita ligna monkesto, kies kovrilo estis supre ĉarnirita, kun ĉi tiu kurioza malmoderna ŝlosilo elstaranta el la seruro. Ĝi estis tegita ekstere per dika polvtavolo, kaj la lignon tramordis humideco kaj vermoj, tiel ke livida fungo estis interne. Kelkaj metalaj diskoj, malnovaj moneroj verŝajne tia, kian mi tenas ĉi tie, disĵetiĝis sur la fundo de la kesto, sed ĝi enhavis neniun alian.