Albert Baantjer - De Cock en een variant op moord

De Cock keek hem vragend aan. 'Is het zo laat geworden?' Vledder zuchtte.

'Pas laat in de middag heb ik een paar uur kunnen slapen. Die opgraving nam nogal wat tijd in beslag. Het leek wel of er archeologen bezig waren.' 'En?'

'Ze lagen broederlijk naast elkaar… de heer Vreedenbergh en Archibald Benschop. Zwarte Archie was met een nekschot afgemaakt.'

'En Vreedenbergh?'

Vledder spreidde zijn beide handen.

'Een natuurlijke dood. Er moet uiteraard nog een gerechtelijke sectie worden verricht, maar de lijkschouwer uit Haarlem was er vrijwel van overtuigd, dat Vreedenbergh aan een hartverlamming was overleden.' Hij keek naar De Cock. 'Hoe is het met Mooie Karel?'

De grijze speurder liet zijn hoofd hangen.

'Die is vroeg in de morgen in het ziekenhuis overleden.'

'Heb je nog met hem gesproken?'

De Cock knikte traag.

'Hij had mij in de ziekenwagen zien zitten. Kort voor hij stierf vroeg hij aan de behandelende arts of hij nog even met mij mocht praten. Ongevraagd vertelde hij mij, dat hij Zwarte Archie had neergeschoten en samen met de heer Vreedenbergh had begraven. Ook bekende hij de wurgmoord op Marlies van Haesbergen. Toen ik de moord op Dr. Haanstra ter sprake bracht, wilde hij daar niets van weten. 'Dat,' zei hij, 'is het werk van mijn broer'.' Vledder slikte.

'Broer?' herhaalde hij onthutst.

De Cock reageerde niet direct, maar wees naar de fauteuil tegenover hem. 'Laten we gaan zitten,' sprak hij vermoeid. 'Ik heb ook maar een paar uur geslapen.' Hij liet zich met een plof zakken, pakte van het bijzettafeltje naast zijn fauteuil een bolrond glas en hief het omhoog. 'Cognac en een verfrissende douche doen wonderen.'

Vledder schudde verbijsterd zijn hoofd. 'Broers,' herhaalde hij ongelovig. De Cock zuchtte.

'Inderdaad… Johan de butler en Mooie Karel waren broers. Ik wist dat pas gisterenmiddag, toen ik de lijst van familiebetrekkingen nakeek, die jij in het Bevolkingsregister had opgemaakt. Ik las tot mijn verbazing, dat Mathilde Koperman onder andere getrouwd was geweest met ene Cornelis de Mindere en dat uit deze verbintenis een zoon was geboren… Johan de Mindere.' Vledder trok een droevig gezicht. 'Het zegt mij niets.' De Cock knikte overtuigend.

'Het zei mij heel veel. Toen commissaris Buitendam mij vertelde van de aanklacht terzake huisvredebreuk, die Mr. Meturovski tegen ons had ingediend, sprak hij van een getuige Johan de Mindere… als de man, die ons beiden in Bergen in de woning van de heer Vreedenbergh had aangetroffen.' 'Johan de butler.'

De Cock streek met zijn hand door zijn grijze haren. 'Vanaf het moment dat ik wist, dat Mooie Karel niet in de bajes had gezeten, maar in Zuid-Ierland was geweest, intrigeerde het mij wie hem die baan als huisbewaarder op Thundering Heights had bezorgd. Dat was belangrijk. Begrijp je? Die man of vrouw vormde de verbinding tussen de heer Vreedenbergh, Mooie Karel, Zwarte Archie en de gijzelingsplannen. De spil, waarom veel… zo niet alles draaide.'

Mevrouw De Cock kwam uit de keuken met een schaal vol lekkernijen. 'Weetje wat ik niet snap,' sprak ze liefjes. 'Waarom gingen die kerels in de Kennemerduinen die lijken weer opgraven… die lagen daar toch goed?' De Cock keek haar bestraffend aan. 'Lijken begraaf je niet in de duinen, maar op een kerkhof.'

Mevrouw De Cock negeerde de opmerking. Ze keek Vledder aan. 'Wat wilden ze met die dode mensen doen?' De jonge rechercheur lachte.

'Die lijken interesseerden hen niet in het minst. Het was een soort schatgraverij.'

'Wat voor een schat?'

Vledder wees naar De Cock.

'Het was een idee van uw man. Een stunt. Hij kreeg Mr. Schaaps, onze Officier van Justitie, zover dat gisterenavond na het nieuws een opsporingsbericht werd uitgezonden. Daarbij werd het paspoort van de heer Vreedenbergh getoond met zijn foto en een vreemd hemd met zakken, waarin, zo werd gesuggereerd, de heer Vreedenbergh bij zijn verdwijning in bankbiljetten van duizend bijna een miljoen dollar had geborgen.' Mevrouw De Cock keek op haar man neer. 'En naar dat miljoen gingen die kerels zoeken?' 'Ja.'

'En het was niet waar?' Haar man glimlachte.

'Het had een schijn van waarheid. Zonder meer. Het hemd was echt en de heer Vreedenbergh gebruikte dat hemd met ingenaaide zakken inderdaad om er bankbiljetten van duizend dollar mee te vervoeren, wanneer hij naar het Midden-Oosten toog om voor zijn baggeronderneming orders te vergaren.'

'Maar het was een truc… een leugen… een misleidende vervalsing.'

De Cock boog schuldig zijn hoofd. 'Dat was het,' bekende hij. Zijn vrouw keek hem afkeurend aan: 'Jurrian de Cock, je bent een… eh…'

'.. trawant van de duivel,' vulde Vledder aan. De grijze speurder reageerde wat verward. 'Heb jij dat opsporingsbericht dan niet gezien?' Mevrouw De Cock maakte een verontschuldigend gebaartje. 'Ik heb om tien uur niet naar het nieuws gekeken. Ik keek op het andere net naar de Evangelische Omroep. Daar was een dominee…'

De Cock kneep zijn ogen even dicht. '.. die jou stichtte en sterkte tegen de invloeden van een helse echtgenoot.'

Vledder lachte hartelijk. Hij nam een slok uit het glas dat De Cock voor hem had ingeschonken. Toen hij het glas naast zich neerzette, versomberde zijn gezicht.

'Ik heb in de Kennemerduinen de ontknoping meegemaakt, maar ik begrijp er nog steeds niets van. Ik zie geen enkele samenhang.' De Cock leunde achterover.

'Ik moet je eerlijk bekennen, dat ik aanvankelijk ook in het duister tastte. Het leek zo chaotisch… een spel zonder regels. Ik begreep, dat ik vooral niet op drift mocht raken. Daarom hield ik mij aan één ding vast… Marlies van Haesbergen sprak de waarheid… ze had een dode heer Vreedenbergh gezien.' 'Dat was voldoende?' De Cock glimlachte.

'Zeker niet. Maar vanuit mijn stellingname doemde een belangrijke vraag op… waarom probeerde men zo hardnekkig een dode heer Vreedenbergh te laten leven op de Bahama's. Ik kreeg enige inzichten in het beantwoorden van die vraag, toen ik vernam dat Xaveria van Breevoorde zijn gehele vermogen erfde.' 'Dat volg ik niet.' De Cock zuchtte diep.

'Bijna het gehele vermogen van de heer Vreedenbergh was geïnvesteerd in zijn eigen baggeronderneming. Wanneer de heer Vreedenbergh officieel zou komen te overlijden, dan diende de onderneming al dat geld liquide te maken en aan de erfgename… Xaveria van Breevoorde… uit te betalen.' De blik van Vledder verhelderde.

'Zolang de heer Vreedenbergh niet officieel was gestorven, bleef zijn vermogen in de onderneming.'

De Cock boog zich naar voren.

'En wie had daar belang bij?'

'Van der Grauw en Middelkoop.'

'Precies.'

De jonge rechercheur beet peinzend op zijn onderlip. 'Ik ben er nog lang niet. Hoe… eh, hoe passen die gijzelingsplannen daarin?'

Voor hij antwoordde, pakte De Cock naast zich de fles heerlijke cognac Napoléon en schonk nog eens in.

'Onze levensloop,' begon hij docerend, 'wordt vaak beïnvloed door onberedeneerde gevoelens van sympathie en antipathie. Men kan in een lang, oplettend leven, nog zoveel mensenkennis opdoen, toch blijven die gevoelens onberekenbaar. Hoe is het anders te verklaren, dat de heer Vreedenbergh gevoelens van sympathie koesterde voor Gerard van der Grauw? De heer Vreedenbergh ontmoette Van der Grauw ruim drie jaar geleden in een eersteklascoupé van de Lorelei-express, rijdende van Düsseldorf naar Amsterdam. Van der Grauw had toen al een paar veroordelingen terzake fraude en zwendel achter de rug. Waarom de heer Vreedenbergh na die korte ontmoeting besloot om Van der Grauw in zijn onderneming op te nemen, zal wel eeuwig een raadsel blijven. Misschien, dat de heer Vreedenbergh, die in Düsseldorf dagen van moeizame besprekingen achter de rug had, in de vlot babbelende Van der Grauw een ideale partner zag? We zullen het nooit weten. Van der Grauw ontdekte al gauw, dat de ruggengraat van de baggeronderneming werd gevormd door de kennis, het zakelijk inzicht en het aanzienlijke vermogen van de heer Vreedenbergh. En dat vermogen lokte. Om de heer Vreedenbergh te isoleren… de eerste actie van elke zwendelaar… bracht hij hem in contact met Xaveria van Breevoorde, een jonge vrouw, die hem bij vorige zwendelpraktijken vaak als hostess voor toekomstige slachtoffers terzijde had gestaan.