Arystofanes - Chmury

Eurypides (ok. 480–406 p.n.e.) – dramaturg grecki, autor tragedii, uznawany za reformatora gatunku. [przypis edytorski]

podanie, krążące w Atenach, że Sokrates pomaga Eurypidesowi w twórczej pracy – krytyczni historycy zaprzeczają w ogóle temu, żeby Eurypides pisał pod wpływem Sokratesa, gdyż – risum teneatis – był o całych 15 lat starszym od Sokratesa; zapewne wtedy, gdy Eurypides miał lat 20, a Sokrates 5, wpływu tego nie było, ale różnica pojęć znikła, gdy pierwszy miał lat 45, a drugi 30. [przypis tłumacza]

ale potępić Sokratesa, uwierzyć, że działał jak sofista, że Arystofanes genialnym wzrokiem (….) dostrzegł trafnie… – Jakob Burckhardt Gr. Kulturgeschichte III, str. 381 nazywa go również sofistą. [przypis tłumacza]

exemplum (łac.) – przykład. [przypis edytorski]

[zapatruje się na chór] jako na coś podrzędnego, „byle było” (…) – klasycznym przykładem takiego „byle było” – jest chór w jego Hippolitosie . Niewiasty opowiadają publiczności, że ich przyjaciółka była przy studni, aby wyprać bieliznę i tam słyszała od innych praczek, że Fedra zachorowała! [przypis tłumacza]

państwo, rząd wydzieliły działaniu muzyki pierwszorzędne, wychowawcze zadanie (…) liczyły na to, że (…) spełni nadzieje wyhodowania pokolenia dzielnego… – Burckhardt III, str. 155–157. [przypis tłumacza]

proojmion (gr.) – wstęp a. modlitewny utwór poetycki. [przypis edytorski]

przez usta Ajschylosa w „Żabach” – Żaby w. 1419. [przypis tłumacza]

w innym miejscu powiada bóg Dionizos – Żaby 1053–1056. [przypis tłumacza]

Sokrates sam wypomina przed sądem nazwisko Arystofanesa (..) (Plato…) – Jakob Burckhardt, Griechische Kulturgeschichte III, str. 288. [przypis tłumacza]

Bakchos (mit. gr.) – bóg wina, znany też jako Dionizos; w mit. rzym.: Bachus ( Bacchus ). [przypis edytorski]

Z tego arcydzieła platońskiego wnosić, że Platon i Sokrates uważali „Chmury” za żart niewinny – A. Couat, Aristophanes et l'ancienne comédie attique , Paris 1899, str. 311, 312. Edward Meyer, IV. str. 440 i nast. uw. [przypis tłumacza]

decorum (łac.) – powaga bądź styl stosowny do tematu. [przypis edytorski]

podanie, które przechował Olympiodoros – Olympiodoros tak pisze: „Kochał (Platon) szczególniej komediopisarza Arystofanesa i mimografa Sofrona, z których brał wzór stwarzania charakterystycznych postaci w dialogach; kochał ich tak bardzo, że po śmierci znaleziono na łożu Platona ich utwory”. [przypis tłumacza]

chram (daw.) – świątynia. [przypis edytorski]

Ksenofont (ok. 430–ok. 355 p.n.e.) – pisarz, historyk i żołnierz grecki. [przypis edytorski]

arkan – sznur z petlą na końcu, podobny do lassa. [przypis edytorski]

wżdy (daw.) – przecież, jednak. [przypis edytorski]

Ksenofont (…) nawet stał w szeregach wroga w krwawej bitwie (…) przeciw własnym rodakom – zupełnie słusznie nazwał go Niebuhr ( Kleine Schriften , I. B. str. 467) „najnędzniejszym wyrodkiem, jakiego kiedykolwiek jakie państwo wydało”, gdyż zdradę popełnił bez powodu. Alkibiadesa tłumaczy po części krzywda, jaka go spotkała ze strony rządu; tego nic! [przypis tłumacza]

Czy mógł się rys, wspólny wszystkim Sokratykom wytworzyć bez wpływu mistrza? – Arystofanes Ptaki w. 1282 powiada wyraźnie, że kto tylko w Atenach był Spartofilem, ten „sokratesował”. [przypis tłumacza]

Alkibiades a. Alcybiades (450–404 p.n.e.) – ateński polityk i wódz, w młodości uczeń Sokratesa; przed wyruszeniem na wyprawę na Sycylię obwiniony o świętokradztwo; po niepowodzeniu wyprawy w obawie przed procesem zbiegł do Sparty, której oddał znaczne usługi w wojnie przeciw Atenom. [przypis edytorski]

łyk (pogardl.) – mieszczanin. [przypis edytorski]

magnetyczne dialogi Sokratesa – o tej demonicznej, magnetyzującej sile Sokratesa, którą Nietzsche nazywa „ fascinierend ”, przytacza Burckhardt w tomie III str. 382. uw. 1 taki np. szczegół, że uczeń Sokratesa Menon przyrównywał działanie wymowy Sokratesa do owego bezwładu skutkiem uderzenia drętwy elektrycznej( Menon ). [przypis tłumacza]

efeb (gr.) – pot. piękny młodzieniec; w staroż. Grecji młodzieniec u progu dorosłości, 18–20 letni, przechodzący obowiązkowe szkolenie wojskowe (efebię), które poprzedzało uzyskanie pełnego obywatelstwa. [przypis edytorski]

causa finalis (łac.) – ostateczna przyczyna. [przypis edytorski]

Ich habe es oft gesagt und werde noch oft wiederholen, die causa finalis der Welt – u. Menschenhändel ist die dramatische Dichtkunst (niem.) – Często mówiłem i równie często będę jeszcze powtarzał, że ostateczna przyczyna świata i ludzkości – to poezja tragiczna. [przypis edytorski]

wypowiedział Fr. Nietzsche. „Olbrzym skrzykuje olbrzyma…” – Fryderyk Nietzsche: Unzeitgemässe Betrachtungen, II Stück: Vom Nutzen und Nachtheil der Historie für dan Leben , Lipsk 1903. [przypis tłumacza]

archont – jeden z 10 wysokich urzędników ateńskich, zajmujących się m. in. sądownictwem. [przypis edytorski]

Mówi o tym wyraźnie w „Osach” – w. 1044–1048. [przypis tłumacza]

Tak samo zapatruje się na tę kwestię B. Heidhues – B. Heidhues, Über die Wolken des Aristophanes , Progr. des kk. Friedrich Wilhelm-Gymnasiums zu Köln 1897. [przypis tłumacza]

volens nolens (łac.) – chcąc nie chcąc. [przypis edytorski]

Syn dowodzi (…), że ma prawo bić ojca, nawet matkę (…) Wtedy nareszcie zrozumiał stary Wykrętowic, jaka ta nauka – czy to nie analogiczne zjawisko nasze warszawskie, uświadamiające wiece pedagogiczne? [przypis tłumacza]