Krasicki Ignacy - Wziętość

Był niejakiś pan Łukasz, co chciał wiele dostać.
Cóż on czynił? Najsamprzód zmyślił sobie postać;
Chciał oszukać, oszukał, bo to nie są cuda,
I niezgrabne szalbierstwo częstokroć się uda,
A dopieroż gdy sztuczne 1 1 sztuczne – przebiegłe, umiejętne. [przypis redakcyjny] . Patrzał Łukasz pilnie,
Jak to się drudzy wznoszą – i zgadł nieomylnie.
Zgadł sekret. A ten jaki? – Do możniejszych przystać,
Strzec się słabych, śmiać z cnoty, a z głupstwa korzystać.
Przykład wszystkim widoczny rzecz wyłuszczy z prosta.
Gdy widzisz, senatorem że został starosta 2 2 senatorem że został starosta – starostowie nie mieli prawa zasiadania w senacie, aby więc zostać senatorem, starosta musiał otrzymać któryś z wyższych urzędów: kasztelana, wojewody, ministra. [przypis redakcyjny] ,
Patrz, jak się zsenatorzył. Był filut, jest możny,
Wczoraj ledwo mościom pan 3 3 Wczoraj ledwo mościom pan – tytuł grzecznościowy „mości pan” obowiązywał w stosunku do każdego szlachcica, natomiast każdy sprawowany urząd dawał prawo do tytułu „jaśnie wielmożny”. [przypis redakcyjny] , dziś jaśnie wielmożny.
To gra, los działa szczęście, lecz mu dopomaga
Czoło bezwstydne, podłość, w niecnocie odwaga.
Mały złodziej wart chłosty, lecz ten, co kraj zdradza,
Lubo tyle za sobą hańb, sromot sprowadza,
Iż owe sławne sosny z nadbrzezia Pilicy 4 4 sosny z nadbrzezia Pilicy – sławne masztowe sosny z lasów nadpilickich. [przypis redakcyjny]
Jeszcze małe do składu 5 5 skład – budowa. [przypis redakcyjny] jego szubienicy,
Przecież filut wisielec, na co patrzyć zgroza,
Wstęgi nosi na szyi, co warta powroza.
Nie dopiero 6 6 Nie dopiero – nie od dziś. [przypis redakcyjny] występek z cnotą walkę wszczyna:
Z Cyceronem w senacie siedział Katylina 7 7 Z Cyceronem… – Marcus Tullius Cicero (106–43 p. n. e.), słynny mówca i mąż stanu rzymski, gorący obrońca republiki, zdemaskował spisek Katyliny (por. satyra Złość ukryta i jawna ), a oskarżając go w senacie, wygłosił słynne cztery mowy, zwane katylinarkami. [przypis redakcyjny] .
Wzdrygał się świat na sprośność, była sprośność przecie 8 8 W pierwotnej redakcji satyry po w. 23 znajdował się pięćdziesięciowierszowy, całkiem odmienny wariant utworu, którego autor nie włączył do ostatecznej redakcji. [przypis redakcyjny] ,
Alboż to w jednym zbrodnie rodzaju na świecie?
Ów celnik, co wytartym odziany kontuszem,
Zaczął sławne rzemiosło z świętym Mateuszem 9 9 z świętym Mateuszem – apostoł Mateusz był z zawodu celnikiem (poborcą ceł). [przypis redakcyjny] ,
Przeszedł i apostoła: ten wrócił, co zyskał,
Nasz wziął, schował, zarobił i jeszcze uciskał:
Zgoła stał się najpierwszym w rachmistrzowskiej sztuce,
A coraz postępując w tak wielkiej nauce,
Doszedł tego, iż dziesięć od sta znaczna strata!
Kradzieżą oczywistą wzniosła się intrata 10 10 intrata – zysk, majątek. [przypis edytorski] .
Kraj zdarł, kradł go bez wstrętu, a wyszedł jak święty.
O kunszcie krasomówski 11 11 kunszt krasomówski – sztuka pięknego i umiejętnego przemawiania. [przypis edytorski] w skutkach niepojęty!
Kunszcie, co możesz bielić to, co było czarnym,
Nieprzepłacony w twoim zapędzie niemarnym 12 12 niemarny – nieidący na marne, skuteczny. [przypis redakcyjny] ,
Sprawiłeś (a kunszt lepszy jeszcze dopomagał),
Iż ten, co niegdyś chlebem żebraczym się wzmagał,
A w usłudze krajowej zyskał milijona,
Samym tylko nazwiskiem różny od Katona 13 13 od Katona – Marcus Portius Cato (234–149 r. p.n.e.), polityk rzymski, obrońca interesów arystokracji; jako nieubłagany wróg wpływów greckich, którym przeciwstawiał surowy obyczaj starorzymski, stał się w tradycji symbolem cnót obywatelskich; „w zepsutych czasach, dawnej rzymskiej wstrzemięźliwości przykład”. (I. Krasicki, Zbiór potrzebnych wiadomości ). [przypis redakcyjny] .Dobry folwark na zyski skarb publicznej rzeczy 14 14 publicznej rzeczy – rzeczypospolitej. [przypis redakcyjny] .
Obroną się wojsk swoich kraj każdy bezpieczy 15 15 bezpieczy – zabezpiecza. [przypis edytorski]