Андрэй Макаёнак - Зацюканы апостал

Тата. Калі бог не дае, то яго трэба ўзяць самому!

Сын. Я што, горшы за тую Полі!

Тата. Якую Полі?

Дачка. Не ведаеш? У яе трэці тата — француз!

Тата. Ага, ясна. I як далей разгортваліся падзеі?

Дачка. Тады ўсе прагаласавалі, што наш малыш таксама мае права на месца. I ён заняў месца Полі.

Мама. Ну, а далей? Чаму ты пабіўся з Мухамедам?

Сын. Мухамед сказаў, што гэта не па–джэнтльменску, што я — захопнік. А я законна ж?

Тата. Законна! I што далей?

Сын. А Мухамед тады пачаў рычаць і махаць рукамі. I пераманіў усіх хлопцаў на свой бок.

Дачка. I малыш астаўся тады ў гушкалцы адзін.

Сын. А Мухамед узяў камень і…

Мама. Ударыў?! Каменем?

Дачка. Не. Ён паклаў камень пад гушкалку, каб яна не гушкалася. Сюды трошкі гушканецца, а туды — не.

Тата. Ён заціскаў твае інтарэсы. (Маме.) Бачыш, агрэсар усё–такі не сын, а той!

Дачка. А Полі раве як недарэзаная.

Мама. Якая Полі?

Тата, сын, дачка (хорам). У якой трэці тата — француз!

Мама. Так.

Сын. А Мухамед кідае лозунгі: «Прэч з гушкалкі!», «Прэч!» I яшчэ пагражае: «Усё роўна перакулю!» Узяў палку…

Тата. Хто? Мухамед?

Сын. А то хто ж?

Мама. I палку…

Сын. Пачаў падкладваць пад гушкалку…

Тата. А ты што?

Сын. I калі ён нагнуўся, каб перакуліць, я ўзяў і трахнуў яму ў нос.

Мама. А навошта ты трахнуў? Ты што, не мог паскардзіцца на яго?

Сын. Навошта?

Мама. Яго пакаралі б, і вінаватым быў бы ён.

Сын. Вялікая мне радасць — ісці скардзіцца пасля таго, як ён мяне перакуліць.

Мама. Ты першы нанёс удар. (Тату.) Во тваё выхаванне!..

Тата. Але бойка была непазбежная. Пытанне іменна ў тым, хто першы нанясе ўдар. Малыш правёў прэвентыўную аперацыю. А што далей?

Сын. Ён мяне таксама ўдарыў. Потым мы схапіліся, потым пакаціліся, потым ён наступіў на вуха і адарваў. Во! (Паказвае сваю шапку.)

Дачка. А ў Мухамеда — кроў з носа.

Тата. Значыць, ты пацярпеў матэрыяльныя страты!

Мама. Як можна так абыякава, калі тут сапраўднае хуліганства?

Тата. Самаабарона. (Сыну.) I чым усё скончылася?

Дачка. Усе разбегліся. А Полі і цяпер плача.

Мама. Гэта чорт ведае што творыцца. Ты дзе, сын, вырас?

Сын (нібы ўспамінае). Дзе я вырас?.. Вырас я, мама, якраз на мяжы, якраз у свежай баразне паміж мінулым і будучым. Плуг гісторыі хутка заарэ гэтую баразну. Але я, мама, яшчэ не вырас. Я толькі пасеяны. Я яшчэ расту. Я вырасту! Расту ў атмасферы вашых буйных скандалаў і дробных інтарэсаў. (Ён нібы чытае па памяці.) Мінуўшчына, увекавечаная ў кнігах (паказвае на паліцы), уяўляецца мне мешанінаю з гразі і крыві, несправядлівасці і крыўд… Вы прыслухайцеся да гэтых кніг. Колькі енкаў, колькі стогну, колькі жальбы… (Нібы, прыслухоўваецца.) Ці–ш–ш… I кнігі, кожная з іх — гэта абеліск… Абеліскі светлым марам, светламу розуму, светлым надзеям. (Пералічвае кнігі.) Дабраце, спагадзе. Маленькім блізнятам — чысціні і наіўнасці. Які пачэсны могільнік! Так што я не толькі ваша дзіця, я — дзіця гісторыі, дзіця гэтых кніг…

Толькі дачка слухала малога, як зачараваная.

Тата. Ты сам да гэтага дадумаўся?

Сын. Неабавязкова самому. На гэта ёсць аўтары. (Паказвае на кнігі.) I дзіўная рэч: у самых мудрых — самы горкі лёс. Адны жылі ў беднасці і рана гінулі ад сухотаў, другія канчалі дні ў казематах, трэціх забівалі на дуэлях, а некаторым даводзілася яшчэ горш. Джардана Бруна за ерэтычную філасофію спалілі на кастры. А Дэфо — аўтара «Рабінзона Круза» — за сатырычны артыкул на цэлыя суткі прывязалі да слупа на гарадской плошчы. I хто ні ішоў — павінен быў плюнуць яму ў твар. I некаторыя плявалі. Тата, а ты плюнуў бы?

Бацька адвярнуўся, але сын стараецца заглянуць яму ў вочы.

Тата. Я?.. Не пайшоў бы на плошчу. Каб не парушыць загад.

Мама. Ну, вось што — ты зубы не загаворвай. Вось табе наказ: у нашым двары павінен быць мір. А за тваю правіннасць я цябе з дому не выпушчу. Будзеш месяц сядзець дома. Каб ведаў свае граніцы.

Сын. Мама! Ты хочаш мяне замураваць? Гісторыя ўсё–такі паўтараецца. (Хутка знаходзіць на паліцы патрэбную кнігу.) Некалькі вякоў назад адзін грэк — Паўзаній — здрадзіў свайму гораду, Афінам. Яго судзілі. Прыгавор быў кароткі: смерць. Але яму ўдалося ўцячы з–пад варты. Ён схаваўся ў храме. Там яго ніхто не меў права нават крануць. Але афіняне ўсё–такі перахітрылі хітрага здрадніка. Рашылі замураваць яго ў храме. А пачаць, першы камень пакласці павінна была маці таго здрадніка. I пачала. I паклала. Замуравалі. Мама! Ты хочаш паўтарыць подзвіг той грачанкі? Але ж я не здраднік. Я толькі абараняў свой гонар!