Goszczyński Seweryn - Król Zamczyska

poezja rajska – przez poezję rajskąrozumie zapewne Goszczyński opowiadania biblijne o stworzeniu pierwszych ludzi i o raju. [przypis redakcyjny]

wspomnień – w pierwodruku stale: spomnienie, spominać. [przypis redakcyjny]

od – w pierwodruku: do. [przypis redakcyjny]

Podniosłali się (daw.) – tu: czy to podniosła się; gdy się podniosła. [przypis edytorski]

olbrzyma mojej przeszłości – olbrzyma, wyobrażającego przeszłość mojego narodu. [przypis redakcyjny]

przypomniał się światu, że żyje – w pierwodruku: że jeszcze żyje. [przypis redakcyjny]

inną razą – dziś popr.: innym razem. [przypis edytorski]

gumno – część gospodarstwa wiejskiego przeznaczona na młócenie zboża lub na budynki gospodarcze. [przypis edytorski]

zamek odrzykoński – założony był jeszcze za Kazimierza Wielkiego, jeżeli nie wcześniej. Z powodu skalistego gruntu nazywał się Kamieńcem, a także z niemiecka Erembergiem (Herrenberg). Najdawniejsi znani dziedzice zamku, Morkorzewscy, od nazwy zamku Kamieńca zaczęli zwać się Kamienieckimi. Potem posiadaczami jego byli Stadniccy, Bonarowie, Firlejowie, Skotniccy i inni. Miewał on niekiedy po dwu właścicieli. Jeden z Firlejów (Mikołaj) posiadł znów cały zamek, a ten po jego śmierci bezpotomnej przeszedł po kądzieli do Jabłonowskich. W r. 1657 Jerzy Rakoczy, w zmowie z Karolem Gustawem wtargnąwszy do Polski, obległ zamek odrzykoński. Załoga długo się broniła, a gdy jej zabrakło żywności, tajemnymi przejściami podziemnymi przeszła do pobliskiego Krosna. Rakoczy zajął opuszczony zamek i zburzył go. Odbudowano go potem, ale już nigdy nie wrócił do dawnej świetności. W XVIII wieku uległ zupełnemu zaniedbaniu. Już wtedy zaczęto rozbierać jego mury na różne okoliczne budowy, o czym wspomina niżej Goszczyński. [przypis redakcyjny]

Hrabia Jabłonowski – rodzina Jabłonowskich, o której tu mowa, nosiła tytuł nie hrabiowski, ale książęcy, który otrzymała w XVIII w. od cesarza Karola VII. [przypis redakcyjny]

przed laty kilką – kilka lat temu. [przypis edytorski]

powziąć – w pierwodruku: powziąść. [przypis redakcyjny]

znaleźć kogoś dobrze – (kalka składniowa z fr.) odnieść pozytywne wrażenie ze spotkania z kimś; polubić kogoś. [przypis edytorski]

warować – tu: zabezpieczać. [przypis edytorski]

mierny – tu: średni. [przypis edytorski]

bark szerokich – tu: dobrze zbudowany; szeroki w ramionach. [przypis edytorski]

mimowiestny (daw.) – nieświadomy. [przypis edytorski]

przytomny – tu: obecny. [przypis edytorski]

nasuniony (daw.) – nasunięty. [przypis edytorski]

wyłączniej – tu: przeważnie, najczęściej. [przypis edytorski]

cyrkularny – związany z cyrkułem, tj. małą jednostką administracyjną; lokalny. [przypis edytorski]

cyrkuł (daw.) – okręg; mała jednostka administracyjna w zaborze rosyjskim; odpowiednik dzisiejszej dzielnicy lub gminy. [przypis edytorski]

wydrzeźniać – przedrzeźniać. [przypis edytorski]

bardzo a bardzo wiele – w pierwodr.: bardzo, o bardzo wiele. [przypis redakcyjny]

pojrzeć (daw.) – spojrzeć. [przypis edytorski]

prosiemy (dial.) – tak w pierwodruku. [przypis redakcyjny]

Wariatowi i Poecie – tak jest w wydaniu z r. 1870; w pierwodruku czytamy: Waryatowi poecie. [przypis redakcyjny]

jak żeby – jak gdyby. [przypis edytorski]

niebawnie – niebawem. [przypis edytorski]

od jakiegoś czasu – trzeba się domyślać: od upadku powstania listopadowego. Podana tu rozmowa odbywa się w parę lat potem. [przypis redakcyjny]

mogiła – tu: kopiec, pagórek. [przypis edytorski]

jak żeby – jak gdyby. [przypis edytorski]

przegrywek (daw.) – refren; przygrywka. [przypis edytorski]

nadziemską – w pierwodruku: nieziemską. [przypis redakcyjny]

ku niemu; (…) jego odwiedzin – forma grzecznościowa; dziś: ku panu, pana odwiedzin itp. [przypis edytorski]

Wieża Sennaru – wieża Babel, która podług Biblii ( Genesis 10,11) zbudowana była w ziemi Sennaar nad Eufratem. [przypis redakcyjny]

z widocznym umysłem – tu: rozmyślnie, wyraźnie celowo. [przypis edytorski]

poznałem go – forma grzecznościowa: poznałem pana. [przypis edytorski]

przed laty kilką – kilka lat temu. [przypis edytorski]

jak żeby – jak gdyby. [przypis edytorski]

naklektać – tu: naopowiadać, nagadać. [przypis edytorski]

panował nad nim – w pierwodruku: panował mu. [przypis redakcyjny]

szczerota – szczerość. [przypis edytorski]

żebym – tu: gdybym. [przypis edytorski]

jak żeby – jak gdyby. [przypis edytorski]

rzęsny (daw.) – tu: obfity, rzęsisty. [przypis edytorski]

pojrzeć (daw.) – spojrzeć. [przypis edytorski]

mimowiestny (daw.) – nieświadomy. [przypis edytorski]

zamek, jaki był przed wiekami – patrz objaśn. do tego ustępu we Wstępie , III: Wpływ poezji mickiewiczowskiej . [przypis redakcyjny]

wiedzieć (reg.) – tu: znać. [przypis edytorski]

okropna przeszłość miejsca zawisła przed myślą – podany tu obraz miejsca tortur i cmentarzyska więziennego powstał prawdopodobnie pod wpływem pokrewnego obrazu w Nieboskiej Komedii Krasińskiego (Orcio i Mąż w więzieniu podziemnym). [przypis redakcyjny]