Stefan Żeromski - Dzieje grzechu

Choix des monuments primitifs de l'Eglise (fr.) – wybór pamiątek (pomników) początków Kościoła. [przypis edytorski]

De la conduite prescrite aux viérges (fr.) – o przepisowym prowadzeniu się dziewic. [przypis edytorski]

ma foi (fr.) – doprawdy, dalibóg, słowo daję. [przypis edytorski]

mię – daw. forma zaimka, co do zasady występująca w pozycji nieakcentowanej w zdaniu; w pozycji akcentowanej zastępowana formą mnie, analogicznie do form cię/ciebie. [przypis edytorski]

prostracja – wycieńczenie psychiczne. [przypis edytorski]

mówił (…) słowy (daw.) – dziś popr. forma N.lm: słowami. [przypis edytorski]

Panthèon littéraire (fr.) – panteon literacki, tj. zbiór najważniejszych dzieł (tu: ulubionych). [przypis edytorski]

szeptają – dziś popr. forma: szepczą. [przypis edytorski]

zwojami, skręty, kłęby pędzącą – dziś popr. forma N.lm: (…) skrętami, kłębami (…). [przypis edytorski]

ongi – dawniej, niegdyś. [przypis edytorski]

wart (neol.) – wartki nurt. [przypis edytorski]

Skała Tarpejska – nazwa zbocza w płd. części rzymskiego Kapitolu, skąd w starożytności strącano w przepaść przestępców winnych krzywoprzysięstwa, złożenia fałszywego świadectwa, cudzołóstwa i zdrady stanu, a także niewolników, którzy dopuścili się kradzieży; nazwa od imienia zdrajczyni Tarpei, która zakochawszy się w wodzu Sabinów, wydała Kapitol w ręce najeźdźców, zwiedziona obietnicą małżeństwa. [przypis edytorski]

pincetem – dziś popr. r.m.: pincetą. [przypis edytorski]

cubiculum (łac.) – pokój sypialny. [przypis edytorski]

sapristi (fr.) – dobre nieba, do licha itp. (emocjonalny wykrzyknik). [przypis edytorski]

nie mam fenia – nie mam ani feniga; nie mam grosza. [przypis edytorski]

a friend in need is a friend indeed (ang.) – przyjaciel w potrzebie jest prawdziwym przyjacielem; prawdziwych przyjaciół poznaje się w biedzie. [przypis edytorski]

co nie jest rzecz łatwa – dziś popr.: co nie jest rzeczą łatwą. [przypis edytorski]

niepowściągniony – dziś: niepowściągnięty. [przypis edytorski]

merum nomen sine re (łac.) – słowo jedynie bez odpowiednika w rzeczywistości (dosł. czyste słowo bez rzeczy); czcze słowo bez pokrycia. [przypis edytorski]

markiz de Sade właśc. Donatien Alphonse François de Sade (1740–1814) – francuski arystokrata, filozof i pisarz, a także polityk doby rewolucji; jego nazwisko jest właściwie jednoznacznie kojarzone z nurtem libertynizmu oraz eksplorowaniem tych sfer seksualności, gdzie fantazje erotyczne stykają się z przemocą i występkiem; od jego nazwiska utworzono termin sadyzm. [przypis edytorski]

pan de Harcanville – pseudonim Pierre'a François Hughesa. [przypis edytorski]

Histoires secrètes des dames romaines (fr.) – sekretne historie dam rzymskich. [przypis edytorski]

parlons d'autre chose (fr.) – mówmy o czym innym. [przypis edytorski]

listy ispołnitielnyje (z ros.) – dosł. wykonawcze; tu: rodzaj listów wierzytelnych uprawniających do ściągnięcia należności z dłużnika; tytuły wykonawcze. [przypis edytorski]

excusez le mot (fr.) – proszę wybaczyć, że użyję słowa; przepraszam za słowo. [przypis edytorski]

suit of clothes (ang.) – garnitur. [przypis edytorski]

silk-hat – cylinder. [przypis edytorski]

dresscoat (ang.) – frak. [przypis edytorski]

cadaver (łac.) – trup. [przypis edytorski]

Un bon curé vaut mieux que dix gendarmes (fr.) – dobry ksiądz (proboszcz) wart jest więcej niż dziesięciu żandarmów. [przypis edytorski]

spowiedzie – dziś popr. M.lm: spowiedzi. [przypis edytorski]

Renan, Joseph Ernest (1823–1892) – francuski historyk, filozof, pisarz; profesor języków starożytnych w College de France, orientalista, filolog, znawca cywilizacji środkowowschodnich, Biblii i wczesnego chrześcijaństwa; zasłynął jako autor prac: Historia początków chrześcijaństwa (wyd. fr. 1863–1883; szczególnie znany jest tom I pt. Żywot Jezusa ), Historia ludu Izraela (1887–1893) oraz Co to jest naród? (1882). [przypis edytorski]

Rien n'accuse d'avantage une extrême faiblesse d'esprit, que de ne pas connaître, quel est le malheur d'un homme sans Dieu (fr.) – Ostateczny to dowód słabości umysłu nie wiedzieć, jak nieszczęśliwy jest człowiek bez Boga (Pascal, Myśli , tłum. Tadeusz Boy-Żeleński). [przypis edytorski]

przenikniono – dziś popr. forma: przeniknięto. [przypis edytorski]

Te Deum laudamus (łac.) – Ciebie Boga wychwalamy. [przypis edytorski]

κέρδος ἔγωγε λέγω (gr.) – (sądzę, że) dla mnie jest zyskiem; por. Platon, Apologia Sokratesa , 40e. [przypis edytorski]

οὐδὲν πλείων ὁ πᾶς χρόνος φαίνεται οὕτω δὴ εἶναι ἢ μία νύξ (gr.) – (bo) całkowita suma czasu jest zatem niczym jedna noc; por. Platon, Apologia Sokratesa , 40e. [przypis edytorski]

μία νύξ (gr.) – (jedna) noc. [przypis edytorski]

Matlakowski, Władysław (1850–1895) – znany chirurg, ordynator w Szpitalu Dzieciątka Jezus w Warszawie, redaktor „Gazety Lekarskiej”, autor ok. 120 prac z zakresu medycyny; jeden z pierwszych badaczy sztuki ludowej Podhala (gromadził tamtejszy folklor muzyczny i słowny, utrwalał i analizował typy zdobnictwa itp.), a także tłumacz z angielskiego (m.in. Hamleta Shakespeare'a; wyd. tłumaczenia 1894); zmarł na gruźlicę w wieku 45 lat. [przypis edytorski]

Judenstocki – znane również pod fr. nazwą lorgnon , okulary na długim trzonku umocowanym z boku, podnoszone do oczu w razie potrzeby. [przypis edytorski]

bosymi stopy – dziś popr. forma: bosymi stopami. [przypis edytorski]

wrotyma – dziś popr. forma N.lm: wrotami. [przypis edytorski]