Anatole France - W cieniu wiązów

fin de siècle (fr.: koniec wieku) – tu: schyłkowy, dekadencki. [przypis edytorski]

Klemens Aleksandryjski (ok. 150 – ok. 215) – grecki myśliciel starożytny, jeden z Ojców Kościoła, autor zbioru Stromata ( Kobierce ). [przypis edytorski]

Stromata a. Kobierce – sylwiczne dzieło Klemensa Aleksandryjskiego (ok. 150 – ok. 215). [przypis edytorski]

Henri-Dominique Lacordaire (1802–1861) – dominikanin, fr. publicysta i polityk, zwolennik katolicyzmu liberalnego. [przypis edytorski]

Joseph Gratry (1805–1872) – fr. duchowny i filozof, członek Akademii Francuskiej. [przypis edytorski]

cyborium – tu: puszka, naczynie liturgiczne w formie metalowego kielicha z przykrywką, służące do przechowywania hostii. [przypis edytorski]

Lupus z Troyes (fr. Loup de Troyes ; zm. ok. 479) – święty Kościoła katolickiego, biskup Troyes, któremu udało się przekonać Attylę, wodza Hunów, do oszczędzenia miasta. [przypis edytorski]

Kalpurniusz , łac. Titus Calpurnius Siculus – poeta rzymski żyjący w I w. n.e. [przypis edytorski]

ta cytata – dziś popr. forma r.m.: ten cytat. [przypis edytorski]

V∴ Sol∴ Lev∴ – w oryg. fr.: Vén∴ du Sol∴ Lev∴ , skrót związany z lożą masońską Wielkiego Wschodu Francji. [przypis edytorski]

sou (fr., lm sous ) – drobna moneta, warta 5 centymów. [przypis edytorski]

tandeciarka (daw.) – sprzedawczyni towarów z drugiej ręki; w oryginale fr. marchande à la toilette : osoba handlująca używanymi ubraniami i ozdobami. [przypis edytorski]

tużurek (daw., z fr. tout jour : każdego dnia, codzienny) – surdut codziennego użytku; element męskiego stroju w II połowie XIX w., pełniący rolę dzisiejszej marynarki, ale sięgający do połowy uda. [przypis edytorski]

proprium (łac.) – modlitwa związana z danym świętym, przeznaczona na mszę w dzień jego uroczystości. [przypis edytorski]

Dum torqueretur beata Agata in mamilla graviter, dixit ad judicem: Impie, crudelis et dire tyranne, non es confusus amputare in femina quod ipse in matre suxisti? Ego habeo mamillas integras intus in anima quas Domino consecravi (łac.) – Kiedy świętą Agatę wydano na tortury i szarpano jej piersi, powiedziała ona do sędziego: bezbożny, okrutny i ohydny tyranie, czy nie zawstydza cię odcinanie kobiecie tego, co ssałeś u własnej matki? Ja mam piersi całe w mojej duszy, poświęcone Panu Bogu. [przypis edytorski]

„Pontificale Romanum” , „Pontyfikał rzymski” – rzymskokatolicka księga liturgiczna zawierająca modlitwy, ceremonie i obrzędy odprawiane przez papieży, biskupów i opatów. [przypis edytorski]

Thomas Becket (1117–1170) – ang. polityk i arcybiskup Canterbury; na skutek konfliktu z królem Henrykiem II został zamordowany w katedrze w Canterbury. [przypis edytorski]

Heliodor – postać biblijna (1Mch 3:1–40), wielkorządca, który w imieniu króla Syrii próbował rekwirować bogactwa zgromadzone w świątyni jerozolimskiej w II w. p.n.e. [przypis edytorski]

Domine, non sum dignus (łac.) – Panie, nie jestem godzien. [przypis edytorski]

François Achille Bazaine (1811–1888) – fr. generał, uhonorowany tytułem marszałka Francji. Podczas wojny francusko-pruskiej w 1871 r. dowodził nieudolnie i ostatecznie poddał Prusakom twierdzę Metz. Skazany na śmierć i degradację, zbiegł do Hiszpanii. [przypis edytorski]

François Certain de Canrobert (1809–1895) – fr. wojskowy i polityk; uczestnik m.in. wojny krymskiej; w wojnie francusko-pruskiej pozostawił główne dowództwo w rękach generała Bazaine'a, ale ze swoim korpusem wsławił się w bitwie pod Saint-Privat. [przypis edytorski]