Адам Міцкевіч - Пан Тадэвуш

А цётка ў Пецярбургу дзесь жыла далёкім,

І не жыла ж тут ахмістрыня! На раялі

Паперы, ноты, кнігі абы як ляжалі.

Усё раскідана нядбайна, але міла,

Тут, пэўне, не старая ручка лад чыніла!

Вось і сукенка белая з калочка знята,

Чакае некага, на крэсла згіб напята,

А з вокнаў шлюць прыемны водар па пакоі

Вазонікі герані, астраў і леўкоі.

Прыезджы ля акна спыніўся - што за дзіва?

На месцы ўзмежка саду з крапівой куслівай

Цяпер гародчык быў маленькі і стракаты,

Травы ангельскай повен і пахучай мяты.

Драўляны нізкі плоцік бег цераз палетак,

Пакрыты стужкамі іскрыстых ясных кветак.

Відаць, былі нядаўна градкі паліваны,

Стаяў яшчэ кубелец тут з вадой драўляны;

Але гароднічкі няма - кудысь прапала,

Відаць, вось-вось пайшла: яшчэ не перастала

Хістацца брамка, вунь і след віднее ножкі -

Відаць, была без чаравічка і панчошкі.

На белі дробнага пяску, сказаў бы снегу,-

Выразны лёгкі след; пакінуты з разбегу,

Ён тут ад нейкіх ножак дробненькіх застаўся

Таго, хто бегучы, зямлі ледзь дакранаўся.

Спыніўся ля акна, задумаўся прыезджы

І доўга удыхаў тых кветак водар свежы.

Нагнуўся нізка над фіялкі кволым кустам,

Па сцежках бег цікавым вокам, але пуста

Было там. На слядах тады ізноў спыняўся

I адгадаць, чые яны былі, стараўся.

Падняў раптоўна вочы, бачыць - на паркане

Стаіць дзяўчына ў белым ранішнім убранні,

Якое стан яе ледзь да грудзей хавае,

А шыю лебедзя і рукі адсланяе.

Ліцвінка ходзіць гэтак толькі зрання ўдому

І ў тым мужчыне не пакажацца чужому,

Дык хоць адна была, а рукі скрыжавала,

Каб тое засланіць, што сукня не хавала.

А валасы, не ў буклях, але вузялкамі

Пазвязваныя густа з белымі стручкамі,

Галоўку дзіўна упрыгожвалі - на сонцы

Свяцілі, як карона на святой іконцы.

Аблічча не было відаць. А той хвіліне

Яна глядзела ў поле. Убачыўшы ў даліне

Кагось, са смехам жвава пляснула ў далоні,

Зляцела з плоту белай птушкай і ў разгоне

Шугнула цераз кветкі, плоцікі, дарожкі

І ўздоўж прыстаўленай да падаконня дошкі,

Пакуль ён схамянуўся, ціхай яснай зданню

ў акно ўляцела, быццам месячнае ззянне;

ўзяла сукенку, бегла да люстэрка смела,

Ды госця ўбачыла. З рук сукня паляцела,

Сама ж яна ад страху раптам пабялела.

Твар хлопца загарэўся чырванню жывою,

Як хмарка, калі раннем стрэнецца з зарою.

Прыжмурыў вочы падарожны, засланіўся,

Хацеў перапрашаць, тлумачыць, пакланіўся,

Ступіў назад; дзяўчына ўскрыкнула нязвонка,

Як быццам бы дзіця, жахнуўшыся спрасонку.

Спалохаўся паніч, зірнуў: няма дзяўчыны.

Збянтэжаны пайшоў і нейкія хвіліны

Зусім не ведаў, ці яму цяпер смяяцца

З таго спаткання, цешыцца ці мо стыдацца.

А ў гэты час фальварка ўвагі не мінула,

Што брычка з новым госцем к ганку завярнула

І ўжо, старым звычаем, коней распрагаюць,

Даюць ім сена і аброку засыпаюць,

Бо не хацеў Суддзя, паводле новай моды,

Скіроўваць у карчму сваіх гасцей падводы.

Хоць слугі не сустрэлі госця ў той жа хвілі,

Не думай, што ў Суддзі ўсе абы-як служылі -

Яны загаду пана Войскага чакалі,

Які за домам быў, дзе страву гатавалі.

Намеснік ён гаспадара, ў адсутнасць пана

Яму прымаць гасцей спрадвеку права дана.

(Сваяк далёкі пана, верны сябра дома),

Гасця заўважыў ён у той жа час, вядома,

Але не мог яму ў кужэльным паказацца,

Дык хуценька тайком пайшоў перапранацца

У вопратку, нарыхтаваную ўжо зрання

На час вячэры між чужых паноў і паняў.

Пазнаў здалёк пан Войскі, стаў, раскрыжаваўся

І з крыкам і цалункамі з гасцём вітаўся.

Гаворка пачалася хуткая - такая,

Якая многіх год падзеі закранае

І вяжа ў рад кароткіх зблытаньк пытанняў,

Уздыхаў, выкрыкаў і новых прывітанняў.

Калі ўжо Войскі ўволю распытаў, "навохаў",

Пачаў навіны дому выяўляць патроху.

"Ну добра, мой Тадэвуш (гэтак называлі

Гасця, яму імя касцюшкаўскае далі

На памятку, што ў час ваенны нарадзіўся),

Ну добра, мой Тадэвуш, што да нас з'явіўся,

Калі гасцюе ў нас паненак так багата,

Бо дзядзька ўжо збіраецца цябе засватаць.

А выбраць ёсць з чаго: у нас тут з'езд, спатканне

Запрошаных сюды на суд размежавання:

Старая спрэчка з Графам вырашацца будзе,

А заўтра, кажуць, і пан Граф сюды прыбудзе.

Пан Падкаморы з жонкай, з дочкамі прыехаў.

Вось моладзь пастраляць у лес пайшла на ўцеху,

А дамы і старыя ля жняцоў, няйначай,

Пад лесам, мо чакаюць юнакоў з удачай.