Неизвестно - Дубянецкі

Ох, як гэты папрок актуальна гучыць і падсавецкім беларусам! І тут начальнічкі ж усіх узроўняў “рюсачаць”.

Аўтар гэтага артыкулу ўсьлед за аўтарам артыкулу ў “Палітыцы” ставіць пытаньне ўвесьці “двухмоўе на тэрыторыях, заселеных меншасьцямі” – усе, скажам, публічныя надпісы, шыльды – на абедзьвюх мовах.

Вялікі дзякуй, перш за ўсё Ежы Тамашэўскаму за яго сапраўдны, здаровы “інтэрнацыяналізм”, за яго антышавінізм. Ну, і Сакрат малойчык, што ўхапіўся за дадзеную магчымасьць. Ён заўсёды ў нас зух!

І агромністае антыдзякуй савецкаму рэжыму за яго няправільнае стаўленьне да нацыянальнага пытаньня.

Хаця б “малюсенечкі” прыклад: сапраўдныя ўзаемадачыненьні міжнацыянальныя глушацца, у друк не выносяцца. Сярод рускіх і ценю, і духу Герцэнаўскага не засталося. Я ніколі ад іх ня чуў спачуваньня нярускім, затое словы пагарды чуў ледзь не да ўсіх нацыяў, у тым ліку, і беларускай, і украінскай.

Пад “абмеркаванай” вышэй рэцэнзіяй, назавём гэты матэрыял так, падвярсталі фальклорны “куточак”. Гэта пастаянная рубрыка “Нівы”. Цяпер тут зьмешчаныя ноты і словы даўжэзнай песьні веснавога цыклу “Посею я рутонькі”. Мова песьні – не літаратурная беларуская. Гэта адзін з варыянтаў заходне-палесскага, яцьвяжскага дыялекту.

І тут ня могуць не ўзьнікаць асацыяцыі не на карысьць савецкай рэчаіснасьці. Мы даўно і зацята б’емся, каб Брэсцкая абласная газета “Зара”, ці раённыя газеты гэтага моўнага рэгіёну друкавалі хоць час ад часу старонкі ці “куточкі” на мове насельніцтва, якое яны абслугоўваюць. Ну і чаго мы дамагліся? Перасьледваньня ініцыятараў гэтай сьвятой справы.

У эпіцэнтры сучаснай хвалі “самавызначэньня” паляшукоў стаіць малады энергічны Мікола Шэляговіч. У асноўным ён і прымае на сябе ўсе ўдары рэжыму і беларусаў-шавіністаў. (Ёсьць і такія!). Пра яго я ўжо некалькі разоў пісаў. Яго ўжо былі так заціснулі, што літаральна жыць не было як і не было дзе – ні працы, ні даху над галавой. Мы ўдваіх з ім, ад яго імя, вымушаныя былі пісаць пратэст непасрэдна ў кадэбэ генералу Русаку і другі – у ЦК ідэалагічнаму сакратару Кузьміну. Яго не прыняў ні той, ні той. На пісьмовыя заявы зразумелага адказу не далі гэтыя ўстановы. Наадварот, пасьля апублікаваньня Міколам у “Звяздзе” невялічкай нататкі, якая мела нейкае дачыненьне да галоўнага яго клопату, загадчык сектару друку ЦК М. Зяньковіч спусьціў загад усім органам друку “рэспубліканскага” рангу Шэляговіча не друкаваць наогул! А што датычыцца твораў на “яго” дыялекце (каля двух мільёнаў носьбітаў!), дык тут яшчэ большыя перашкоды.

Вядзём з ім “прыватныя” перагаворы з А. Шабаліным і Г. Бураўкіным пра публікацыю іх сродкамі. Гэта найбольш прагрэсіўныя кіраўнікі ў сваіх інфармацыйных галінах. І мы ў іх не расчараваліся: яны паабяцалі. І цяпер у часопіс “Беларусь” здадзены Міколавы вершы з прадмоўкаю І. Шамякіна. Здаў Мікола і сцэнарый тэлеперадачы. Усё гэта засакрэчваем, каб ніхто не перашкодзіў выхаду гэтых матэрыялаў у сьвет.

Вось якія ў нас справы з нашым фальклорам! Ён – у канцлагеры! Асабліва паўднёва-заходні, як зусім не падобны на літаратурную беларускую мову. Быццам бы час ад часу езьдзяць туды “навукоўцы”, запісваюць. Цяпер мы высьветлілі, што ўсе мелі каманду “абеларушваць” запісы і расшыфроўкі для публікацыі. У публікацыях ужо зусім не пазнаеш арыгінальнага фальклору!

У “Ніве” заўсёды зьвяртае на сябе маю ўвагу нават бібліяграфічная рубрыка, якую я ў савецкіх газетах, як правіла, ігнарую. У гэтых апошніх пад ёю пералічваюцца толькі новыя кнігі, пачынаючы заўсёды з так званых “класікаў марксізму-ленінізму”, якія нікому не патрэбны. “Ніва” свой “Бібліяграфічны куточак” прысьвячае цалкам беларушчыне – гісторыі, краязнаўству, культуры. Рубрыку ўмела вядзе П. Байко. Колькі ён адкапаў цікавых кніг пра Беларусь і беларусаў, нават асобных артыкулаў і іншых матэрыялаў у зусім ня профільных ягонаму “хобі” выданьнях.

У гэтым нумары “Бібліяграфічны куточак” П. Байко завярстаны ў велікоднай старонцы М. Шаховіча. У ім падаецца адзінаццаць назваў (ды якіх!). Усё гэта публікацыі апошніх трох гадоў. Першай стаіць “Польская праваслаўная царква на гітлераўскім кастры”.

Ніжэй – “гутарка з праваслаўным мітрапалітам Базылём”: “Будзе праваслаўны музей”.

Яшчэ можна назваць сёе-тое: “Праблема аўтакефаліі Праваслаўнай царквы ў Польшчы ў міжваенны перыяд”

“Спрэчка паміж кагаламі Гродні і Тыкоціна за гегемонію ў яўрэйскіх абшчынах Кароны і Літвы ў ХVІІ ст.”