Ала Сямёнава - Бэзавы попел

Згадваю ўсё гэта я зноў жа не дзеля рызыкі пазначыць — бачыце, як ставіўся да мяне Міхась Стральцоў, — а каб падаць штрышкі ягонага характару.

Ведала я яго, безумоўна, з лепшага боку. Нават i адтуль, з Ма­зыра, ён не пісаў, як яму там, што з ім, які яго побыт i небыт. Пра гэта згадвалася, можа, іншым адресатам? У лістах жа да мяне часам тое прарывалася агульнай раздражёнасцю ды хіба вось такімі радкаш: „Я сантыментальным яшчэ не стаў, але здагадваюся ўжо, што нешта падобнае чакае мяне паперадзе. Гэта, мусіць, ад адзіноты, уяві сабе многа-многа мужчын у адным месцы, да таго ж падобных адзін да аднаго, як шпакі. И все с болячками, с пупырышками — душев­ными, конечно, — бр-р!” Або: „Не забывай мазырскага палонніка”.

Агульны тон лістоў быў іранічна-лірычны, многія лісты былі з вершамі. Як згадваў ён сам: „...адбываю рату вершамі”. Часам ён так i пачынаў:

„Дзень добры, Ала!

Не сумую сягоння: навошта?

Mo цягнік пастараўся, а мо

Галубіная лёгкая пошта

Мне прынесла тваё пісьмо.

А чаму не паслаць было чаіц

Ад шумлівых тваХ берагоў,

Каб вясёласць маю прывячалі

Над маркотай асенніх лугоў?

Ix маркота хаця б з нагоды,

Што, зняверыўшыся ў журбе

Лістападаўскае прыроды,

Свет зняверыўся i ў сабе.

Што ўжо рэчкі, стагі i долы

I прадзьмуты вятрамі лес

У задумнасці невясёлай

Пакарыіліся восені спрэс, —

Хоць ад замеці ліставея

Скразнякамі святло ў барах,

Хоць i ў сэрцы трыімціць падзея,

Як лісток на тугіх вятрах...

Гэта ўсё так табе знаёма!

Не надумаю я з тугой,

Што ты бліжай цяпер да дома,

Чыім я дома да дома свайго, —

Проста гэту асеннюю замяць,

Гэты лес у асеннім агні

Пасыілаю табе на памяць:

Мне весною яго вярні! <...>„

Той ліст з „падарункам” я таксама атрымала яшчэ ў Дубултах. А перад тым быў вось такі.

„Дзень добры, Ала!

— А таечка мая, а слухай-ка ты сюды-ы, — як любіла выражоўвацца адна вясковая кабетка, — ляжу гэта я на казённым ложку, пя­тою збэрсаўшы казённае прасцірадла, вырачыўшы вочы i ўталопіўшы ix у столь (цьфу, — зноў слоўца бессмяротнага У.!), дык ляжу гэта я i думаю: а што было б, каб, скажам, Д. раней за X. стаў акадэмікам i што сказаў бы на гэта Саша Яскевіч? Га?

I тут мне прыносяць нешта падобнае да пісьма. Гм! Почырк, скажу я, востранькі такі, але i завітушачкі ёсць, — ну, не раўнуючы, — колючая ружа! Эге, — думаю i ўспамінаю, што казаў у такіх выпадках мой сусед — „Эх, Мяндоза, тут няйначай нейкая Мяндоза!” — Гэта ён некалі шэкспіраўскі спектакль па тэлевізары бачыў, i класіка яго праняла. Гляджу далей: Гвадалупа не Гваделупа, Ганалулу не Ганалулу, Ганалес не Ганалес — Паланга нейкая. А самае дзіўнае: там, дзе подпіс павінен быць, ці то вензель, ці то адмысловая пячатка. Падобная i да жука скарабея i да кітайскага ці японскага знаку. Ну, думаю, тут без М. Ф. Фядоранкі (ці Федарэнкі?) не разбярэш. Ці то хіба кавабату на дапамогу паклікаць.

Але ўсё-такі, таечка ты мая, сэнсу я даўмеўся, i дапяў, i дапаў, і насалоду, як Караткевіч ужо кажа, тым часам меў. Дзякуй.

Ну, дык вось. Хмаркі, дзякуй Богу, плывуць i тут, а куды i з якім намерам, нават на КПП (кантрольна-прапускны пункт) не ведаюць. А сосны тут таксама ёсць, i над імі музыка пад вечар да знямогі грае, запрашаючы праімчацца на аленях ранкам раннім, а бывае, што над безабаронным птаствам i сімфонія грыміць. Невядома навошта, так сабе. Хочаш вершык пра гэта?

Вось гэта музыка сама Сабе гучыць... ”

Далей ішоў цалкам верш. Ён ёсць у яго кнігах.

Лісты былі розныя: паштоўкі-віншаванні, часцей — вялікія, ча­сам на некалькі старонак яго спорнага, сціслага почырку. Я была акуратным рэспандэнтам. Яму быў патрэбны такі.

...Яго лісты. Не толькі ў мяне, вядома. А я, перагортваючы — перакладзеных паперай бібулковай, — баюся дакрануцца: лісткі клёна, пялёсткі браткаў, бэзу, яшчэ нейкіх кветак, — яны рассыпаюцца ад дотыку. I застаецца бэзавы попел. Бэзавы попел... Тут свой патаемны сэнс. Той, які ўкладваў у яго Барыс Пастарнак.

...Некалі я адпісала Міхасю ў Мазыр, што не маю права адна валодаць такой раскошай — яго вершамі. Ён надрукаваў ix.

То i гэтымі лістамі я адна не маю права валодаць... Пэўна.

Мабыць, было б больш этычна — i разумна! — дачакацца моманту, калі цвярозы рэалізм прыроды нават усіх эўдэманістаў прыводзіць да той рысы, што неаспрэчна дае права на думку — mors Ultima ratio. I трэба было б, прыгожа-традыцыйна ўклаўшы свой рукапіс i арыгіналы лістоў Міхася Стральцова ў тэстамент, — пакінуць нашчадкам гэтую турботу. Але — што будзе пэўным, калі ўжо i мая воля захлынецца зямлёю ці попелам крэматорыя? Таму i пазначыла я сабе публікацыю як права. Не — як абавязак. Хаця б таму ўжо, што ў лісце сваім, без даты (на канверце — 19.IV.82 г.), Міхась Стральцоў пазначаў: „Гэтым разам я не буду такім увішным, як мінулы раз, — не назнарок, а таму, што ўчора, у чацвер, ніяк не здолеў табе адпісаць, i тое пісьмо, ненапісанае, не пайшло раніцай сёння, а раніцай быў апошні тэрмін: пошту цяпер забяруць толькі ў панядзелак. Два дні, калі не болей, для нас з табой прападуць.