Арлоў Уладзімір - Добры дзень, мая Шыпшына

Напэўна, гэта вельмі па-жаночы, але менавіта ў той момант я адчула, што ты і тваё жыццё не прыдуманыя, а сапраўдныя, як замкавыя муры і неба над імі.

Васіль Максімавіч

Дзе і калі пралягае мяжа, за якою мы перастаем быць самімі сабой? Мо для гэтага трэба незвычайныя варункі, гранічныя сітуацыі? А можа, усё значна прасцей і адначасна складаней? Можа, захаваць сябе, сваю душу, у самых цяжкіх выпрабаваннях лягчэй, чым проста ў жыцці, падфарбаваным у дадатак ружовым колерам «творчых» ці яшчэ якіх-небудзь поспехаў? Можа, гэтая мяжа праходзіць праз кожны наш дзень, і мы безліч разоў парушаем яе — альбо зусім не зважаючы, альбо заспакойваючы сумленне тым, што парушэнні дробныя і неістотныя і мы ў любы момант патрапім вярнуцца назад, да саміх сябе?

Маладосць. Авантура з саборам. Пазычаная ў сябра кашуля і гэтак далей...

Гадоў праз пяць сабор яшчэ больш намазоліў камусьці вочы кутымі ў семнаццатым стагоддзі крыжамі... А яшчэ праз колькі гадоў за яго аднаўленне змагаліся ўжо без мяне.

Я жыў на зацішнай вуліцы ў цэнтры сталіцы, меў, як кажуць кепскія крытыкі, на сваім творчым рахунку паўдзесятка гладка напісаных кніжак і літаратурную прэмію. Мяне ахвотна ўлучалі ў розныя дэлегацыі. Я аб'ездзіў усю краіну і падыхаў замежным паветрам. Я бачыў караблі ва ўладзівастоцкай бухце Залаты Рог і ў яе стамбульскай аднайменніцы. Аднак — дзіўная рэч! — пра той час не засталося, бадай, ніводнага дарагога ўспаміпу.

Каламутнай маслістай лужынай стаялі ў памяці дачыненні з Эмай. Пэўна, я міжволі згушчаю фарбы, але, далібог, нават цяпер не магу знайсці ў Эміным характары рысы лепшай, чым яе ўменне лёгка разважаць пра кнігі, якія яна не прачытала. Дасюль не разумею ні таго, як здолела сустрэтае мною на Рыжскім узбярэжжы даверлівае цнатлівае дзяўчо за лічаныя месяцы ператварыцца ў «жонку пісьменніка», якая да драбніц ведае, што ёй трэба ад жыцця, ні таго, як я пражыў столькі чаеу з жанчынаю, якой напляваць было на літаратуру, на мае кнігі і на ўсё астатняе за выняткам ганарараў. Іншы раз мне ўяўляецца, што ніякага ператварэння і не было, а тая гнуткая дзяўчына з хімічнай белаю грыўкай, у танных джынсіках і кедах, што кожнае раніцы карміла чаек пад вокнамі Дома творчасці, ужо тады ведала, што ёй трэба.

Я пачуваўся рыбінай, злоўленай на кручок і да пары пакінутай тузацца на моцнай лёсцы. Каб заваяваць сабе магчымасць хаця б адносна спакойнай працы, я мусіў ісці на бясконцыя кампрамісы і ўступкі; адной з іх быў продаж бацькавае хаты, дзе ўлетку і ўвосень мне так добра пісалася.

З тых часін згадваецца яшчэ паэт, што пішчом лез у сябры і з дакладнасцю да рубля ведаў, хто колькі атрымаў за новую кнігу, а таксама — хто, з кім і каму здраджвае і хто не ведае мовы, на якой піша...

Аднойчы я кінуў гэтае жыццё і прыехаў сюды, у няспешны, з рэшткамі сярэднявечнага каларыту абласны горад, прыехаў, каб займацца тым, чым і павінен займацца пісьменнік — пісаць кнігі. Яшчэ нядаўна мой крок здаваўся мне вяршыняю мудрасці, а гады, пражытыя тут,— лепшымі маімі гадамі.

Нарэшце атрымаўшы спакой, я пачаў насамперш цаніць менавіта яго. Я ўжо не збіраўся перайначыць сваёй творчасцю свет.

Цвяроза ацэньваючы ўласны талент, я ніколі не лічыў сябе зоркаю першай велічыні — мне хапала быць зоркай, досыць яркаю для таго, каб яе можна было згледзець простым вокам. Я з прысмнасцю пісаў і з прыемнасцю бачыў сваё імя на старонках часопіса ці на вокладцы новай кнігі. У мяне амаль заўсёды быў роўны памысны настрой, які хацелася параўнаць з вечаровым лясным возерам; заляцеламу аднекуль вятрыску не па сілах узбунтаваць ягонае люстра, бо возера шчытна аслонена высокімі кашлатымі ялінамі,

Разы тры-чатыры на год я сустракаўся з дачкою, спачатку школьніцай, а апошнім часам — студэнткай інстытута. Былая жонка паспяхова выхавала ў дачкі ўпэўненасць, што бацька існуе на свеце дзеля таго, каб даваць ёй грошы; гэтым цяпер збольшага і абмяжоўваўся змест нашых, так бы мовіць, сваяцкіх адносін.

Сябры? Яны спакваля перайшлі ў разрад былых. Мне было дастаткова некалькіх новых прыяцеляў. Дырэктар нашага музея, крамяны, задаволены жыццём адстаўнік, меў за гонар прымаць у сябе пісьменніка, а пісьменніку было няцяжка, а хутчэй прыемна ў канцы тыдня завітаць да яго, каб адпачыць пасля праведнай працы, пакаштаваўшы спечаных паводле сібірскіх рэцэптаў пірагоў, ды за адным разам паназіраць дырэктараву застоліцу. Сам таварыш Бясперстых, са сваімі прынцыпамі і тэорыяй адчування часу, здаваўся мне асобаю ў нейкім сэнсе выдатнай. (Дарэчы, даводзілаея чуць, што шаноўны Мікалай Анісімавіч гэты самы сабор, дзе цяпер дырэктарам, некалі са спакойнай душою ўзняў у паветра.) А паслухаў бы хто разважанні ягонага калегі па культурнай ніве пра НЛА і тэлепатыю! Альбо высакародная мэта Казіміра Баляслававіча атрымаць званне заслужанага і персанальную пенсію, мэта, дзеля якой ён здольны выбіць для сваёй школы ўсё, нават нейкі унікальны тэлескоп, прызначаны, па чутках, для горнай лабараторыі.