Павел Місько - Эрпіды на планеце Зямля

Эрпід-два не знайшоў, што сказаць. Мо пакрыўдзіўся? Сказаў серабрысты:

- Вы забываеце, што мы не толькі голас чуем, але і ўлоўліваем думкі, вобразы, што з'яўляюцца ў вашых мазгах. У звяроў асабліва, бо ў іх гукаў мовы мала, амаль усё трэба расшыфроўваць.

Ваня ўсё-такі памарудзіў лезці ў гушчар.

- Скажы Мішку, хай сам вылазіць сюды, хоць на трох лапах. Бо ты ж не можаш у гушчар залезці, а без цябе я не дамоўлюся з ім, - звярнуўся да жоўтага.

І Эрпід-два рыкнуў - гартанна, нібы алень выклікаў на паядынак другога. Штосьці падобнае Ваня чуў і бачыў па тэлевізары.

У чашчобе затрашчала ламачча, і адразу шалёна забрахаў Жучок. Сабака, мабыць, падумаў, што мядзведзь хоча даць дзёру.

- Жучок, ціха! Ідзі сюды! - прыкрыкнуў Ваня.

Сабака неахвотна адскочыў з дарогі мядзведзя, абурана падзяўкаў, віскнуў. А Мішка выкульгаў на сцежку - здаравенны, па самую шыю Ваню (Таня адразу адбеглася за Эрпідаў, ухапіла ў руку ламачыну). Галаву мядзведзь трымаў унурана, паглядваў на Ваню як бы спадылба. Вочы яго былі невялікія, круглыя і цёмныя, сумна-панурыя. Мішка не вельмі вымак, але там, дзе шэрсць намокла, цямнеліся плямы. Затое Жучок выбег, што з рэчкі выцягнуты. Поўсць папрыліпала, мордачка зрабілася маленькая, незнаёмая. Ён дробненька ўздрыгваў усім целам, павіскваў і чамусьці вінавата віляў хвастом.

Мядзведзь адразу лёг на жывот, галаву паклаў на пярэднія лапы, заплюскаў вочкамі, чакаючы. Жучок пасмялеў, забег за Ваню і так страпянуўся, што ў бакі веерам паляцелі пырскі. І адразу стаў больш калматы. Сеў на хвост і стомлена, на ўвесь рот пазяхнуў, аблізнуўшы сам сабе нос.

- Скажы мядзведзю, хай на бок ляжа, - сказаў Ваня, і Эрпід-два штосьці мрукнуў Мішку.

Той лёг на правы бок, хворая лапа апынулася зверху. Задняя левая...

Ваня прысеў на кукішкі, пачаў абмацваць так, як вучыў дзед Гардзей. Ух, і кіпцюры ж у мядзведзя! Чорныя, крывыя і мо па сантыметраў дзесяць... А спадыспаду лапа ў жоўтых мазалях-натопках, па абрысу ступак вельмі нагадвае чалавечы.

Мядзведзь стрымана выдыхаў паветра, стагнаў цярпліва. А Ваня нічога не вымацаў. Не было такіх пераломаў, каб ажно костка тырчала з-пад шкуры, выпіналася. Хутчэй за ўсё трэснула адна з касцей у ступаку. Баліць, вядома, вельмі баліць, але ж добра, што нічога з месца не зрушана і адкрытага пералому няма.

- Пры пераломах у лубкі бяруць тое месца ці ў гіпс. А дзе мы возьмем што? Каб хоць які кавалак дошкі знайсці... - раздумваў уголас Ваня. І, мабыць, жоўты ўсё гэта перамармытаў мядзведзю, бо Мішка гаротліва ўздыхнуў і штосьці мармытнуў-прастагнаў у адказ.

- Мішка гаруе, што так няўдала скончыліся яго ўцёкі на волю, - растлумачыў Эрпід-два. - Але, кажа, хоць на трох лапах буду кульгаць, а назад у клетку не вярнуся.

- Ну і дурны, скажы яму... Што ён цяпер знойдзе ў лесе, калі і ўдасца выбрацца за горад? - Ваня выцягнуў са штаноў папружку. - Таня, вунь сасна ўсохлая, кара плітамі паадвальвалася. Вазьмі два велікаватыя жалабкі, будзем увязваць лапу... Эрпід, а ты папытай у мядзведзя, дзе ён нарадзіўся - у лесе ці ў цырку. Калі ў цырку, то ён увогуле не прыстасаваны да жыцця на волі, у лесе.

- Ты скажы яму, што міліцыя і паляўнічыя яго шукаюць! - выкрыкнула Таня здалёк.

Эрпід-два папытаў, і Мішка ў адказ усхвалявана задыхаў, потым сеў на заднія лапы, а пярэднімі засукаў перад сабою, задраў морду ўгору і зароў: «Ой, о-оў, о-о-э-э!» Потым заціснуў лапамі вушы, пацёр вочы...

Першы расказ мядзведзя, перакладзены на чалавечую мову Эрпідам-два

- Усе крычаць: «Мішка, Мішка!» А мяне мама Мумрык звала. О, як даўно-о гэта было-о-о... Я ледзь памятаю той час. Але як сёння бачу: вылезлі мы першы раз з бярлогі, з-пад яліны-вываратня. Такая відната кругом, такія пахі адусюль! Лісцікі маладзенькія, смачныя - лоп-лоп-лоп... Птушкі ў даганялкі гуляюць, шчабечуць... А мы ідзём з мамай на сонечную палянку, да бурлівай рэчкі. Ах, якое цёплае і ласкавае сонейка на нас свяціла, лашчыла сваімі праменямі! Не паспеў я падурэць з Шумрыкам... Гэтак браціка майго звалі... Не паспелі набегацца, як маці пазаганяла нас у халодную ваду. Мы пішчаць, уцякаць, а яна схопіць зубамі за шкірку і - бабоўць з галавою! А тады другога - бабоўць! Потым мы бегалі мокрыя па паляне, асцепваліся, сушыліся, дужаліся, дурэлі... Шумрык мне вуха пракусіў, а я яму нос абадраў. Мама памірыла нас, дала аплявуху аднаму і другому. Не моцна, усяго да вечара звінела ў вушах. І сказала тады: «Фізкультурнічайце, гэта добра... Але не калечце адзін аднаго!»

Амаль кожны дзень мы прыходзілі на тую паляну... Жавалі лісцікі, карэньчыкі, высмоктвалі з травы смачныя ягады, успорвалі чмяліныя гнёзды, грэлі на сонцы жываты і спінкі... Мама часта пакідала нас там, а сама перабіралася на той бок рэчкі, ішла на вялікае паляванне. Бывала, што з гэтага палявання і мяса нам прыносіла... Мы добра навучыліся лазіць па дрэвах. Умудраліся нават на тоненькія забірацца і гушкацца. Раз гушкаліся - «Ух-ха-ха! Ох-хо-хо!», глянулі ўніз, а пад дрэвам нейкія звяры на дзвюх нагах стаяць, шкура на іх складкамі вісіць. Мы яшчэ не ведалі, што гэта былі людзі, але здагадаліся адразу: мама не раз гаварыла пра іх. І яшчэ: у тайзе трэба баяцца ўсіх, хто большы за цябе. Пакуль не вырасцем... А людзей трэба асцерагацца і тады, калі павырастаем вялікія. Гэтыя людзі адразу стрэслі Шумрыка, а мяне не стрэслі. Дасталі штосьці бліскучае і - гах! гах! - застукалі па дрэве. І я паляцеў разам з дрэвам на зямлю. Завязалі нам на шыі раменьчыкі і павялі. Я спачатку вырываўся, але раменьчык душыў шыю, ажно ў вачах бліскала, і я перастаў.