Oşo - Yaxınlıq

Gözəl və qiymətli olan hər şey çox ani – anlıqdır. Amma sən hər şeyin əbədi olmasını istəyirsən. Birini sevirsən və söz verirsən ki: "səni həyatım boyunca sevəcəyəm". Əslində özün də çox yaxşı bilirsən ki, sabahdan əmin ola bilməzsən; saxta bir söz verirsən. Əslində bütün söyləyə biləcəyin budur: "bu an sənə aşiqəm və sənə hər şeyimi verirəm. Bir sonrakı an haqqında isə heç bir şey bilmirəm. Necə söz verə bilərəm axı? Məni bağışla."

Amma sevgililər bir-birilərinə tuta bilməyəcəkləri hər cür sözləri verirlər. Sonra bir məyusluq yaranar, məsafə böyüyər; arxasından ziddiyyət, mübahisə, savaş, dava və daha xoşbəxt olması gözlənilən həyatınız bitməz-tükənməz bir səfalət halına gələr.

Yaxınlıqdan qorxduğunu hiss etsən, bunun fərqinə varsan, böyük bir aydınlanma ola bilər. Əgər içinə baxsan və bütün o utancları buraxıb, təbiəti – olmalı olduğu kimi deyil – sadəcə saf şəkildə olduğu kimi qəbul etsən, bir inqilab ola bilər. Mən heç bir "gərəkli ya da fərz bir şey" öyrətmirəm. Bütün gərəkli şeylər insan zehinini xəstə edir.

İnsanlar "olmaq" halının gözəlliyini, təbiətin möhtəşəm tilsimini kəşf etməlidir. Ağaclar "On Əmr" (Musaya Sina dağında Tanrı tərəfindən 2 daş taburet üzərində verildiyi söylənən bir sıra dini və əxlaqi nəsihətlər toplusu) haqqında heç bir şey bilmirlər, quşların müqəddəs kitablardan xəbərləri yoxdur. Yalnız insan özünə belə problemlər yaratdı. Öz təbiətini günahlandıraraq bölünürsən, şizofren olursan. Və yalnız adi insanlar deyil, Ziqmund Freyd kimi, Fridrix Nitsşe kimi insanlığın zehni anlamasına böyük töhfə vermiş dahi insanlar da bunu edib və edir. Ziqmund Freyd psixoanaliz üsulundan istifadə etmişdi; bu şüuraltında gizli yatan şeylərin ortaya çıxarılması üsuludur. Bütün sirr buradadır: Şüuraltında yatan hər hansı bir şey ortaya çıxarıldığı anda buxarlaşır, yox olur. İnsan təmizlənər və yüngülləşər. Şüuraltından nə qədər yük ortaya çıxsa, şüur da bir o qədər genişlənər. Şüuraltı sahəsi daraldıqca, şüur sahəsi genişlənər.

Bu çox əhəmiyyətli bir gerçəkdir. Şərq bunu min illərdir ki, bilirdi; amma Qərbdə bunu Ziqmund Freyd ortaya çıxartdı. O, bunu Şərqi və psixologiyasını heç tanımadan etmişdi. Bu onun öz tapıntısı idi. Amma təəccüblü olan odur ki, özünə psixoanaliz tətbiq olunmasına heç bir zaman hazır olmadı, özünü hazır hiss etmədi. Psixoanalizin banisinə heç bir zaman psixoanaliz tətbiq olunmadı. Həmkarları israr elədilər ki: "Bizə üsulu öyrətdin və bizə də psixoanaliz tətbiq olundu. Sənə tətbiq olunmağına niyə bu qədər qarşı çıxırsan ki?". "Unudun getsin" deyə Freyd cavab vermişdi. Özünü aşkara çıxarmaqdan, ifşa edilməsindən çox qorxurdu. Böyük bir dahi olaraq tanınmışdı, özünü aşkara çıxarmaq onu başqa insanlarla eyni səviyyəyə endirəcəkdi. Və o da eyni qorxuları, arzuları, təzyiqləri daşıyırdı. Öz yuxuları haqqında heç vaxt danışmazdı, yalnızca başqalarının, xəstələrinin yuxularını dinləyərdi. Və dostları israr etdilər: "Sənin yuxularını bilmək bizə çox şey qazandıra bilər." Amma o psixoanaliz kreslosuna uzanıb yuxularını danışmağı heç vaxt qəbul etmədi, çünki onun yuxuları da hər kəsin yuxuları qədər adi idi. Qorxusu da bu idi. Qautama Budda meditasiyaya girməkdən heç vaxt qorxmazdı. Onun tapıntısı da bu – xüsusi bir meditasiya üsulu idi. Və o psixoanalizə getməkdən də qorxmazdı, çünki meditasiyaya girən insan üçün yavaş-yavaş bütün yuxular itər. Gün boyu düşüncələrin trafiki, basa-bası olmadan zehni səssiz qalar, gecələri də dərin yatardı, çünki yuxular sadəcə yaşanmamış düşüncələrdir. Gündüzdən qalan yaşanmamış arzular və həsrətlər… Özlərini heç olmasa yuxuların içində tamamlamağa çalışırlar.

Yuxusunda arvadını görən bir adam ya da ərini görən bir qadın tapmaq çox çətindir. Qonşunun arvadını ya da ərini görmələri isə tez-tez rast gəlinən bir haldır. Arvadı onsuz da onun yanındadır; adam arvadı ilə əlaqədar heç bir şeyi gizli saxlamır. Amma qonşunun arvadı daha gözəldir; o tərəfdəki çəmənlər həmişə gözümüzə daha yaşıl görünər. Və əldə edilə bilməyən şey, əldə edilmək üçün böyük bir həsrət yaradar. Gündüz bunu edə bilmir, amma heç olmasa yuxusunda azaddır; yaxşı ki, yuxu görməyi qadağan edən bir qanun hələ ki çıxmayıb.

Sabah ya o biri gün bunun da bir yolu tapılar, çünki insanın yuxu görüb-görmədiyini anlamağın üsulu belə tapılıb. Bir gün yuxuları bir ekranda əks etdirməyin üsulu da tapıla bilər. Başına bəzi elektrodlar, çiplər qoşular və sən yatarkən, sevinc ilə yuxu görərkən, qonşunun arvadıyla sevişərkən, bir salon dolusu insan da bunu seyr edər. Üstəlik hamısı da sənin müqəddəs biri filan olduğunu düşünürdülər.

Bu qədərini başa düşə bilərsən: Bir insan yatarkən göz qapaqlarının içində gözləri hərəkət etmirsə o insan yuxu görmür. Hərəkət varsa yuxu da var. Bir gün yuxun ekranda əks etdirilə bilər. Müəyyən yuxuları görməyə məcbur edilə də bilərsən. Bu günə kimi heç bir qanun belə bir şeydən bəhs etmədi ki: "insan yuxu görə bilər, bu onun ən təbii haqqıdır." Bir Qautama Budda yuxu görməz. Meditasiya zehinin ötəsində bir üsuldur. Gündə iyirmi dörd saat tam səssizlikdə, sakit oturardı. Şüur gölündə çırpıntı, çapalayış, düşüncə, yuxu yox idi. Amma bir Ziqmund Freyd qorxardı, çünki yuxusunda nə gördüyünü bilirdi.

Bir hekayə eşitdim: Üç böyük Rus yazıçısı – Çexov, Qorki və Tolstoy – bir gün açıq havada, bir oturacaqda oturub dedi-qodu edirdilər. Üçü də çox yaxşı dost idi. Hamısı da dahi idi və elə yaxşı romanlar yazmışdılar ki, hətta bu gün belə dünyanın ən yaxşıları deyilən on romanın bəlkə yarısı onların əllərindən çıxıbdır. Çexov həyatındakı qadınlardan bəhs edir, Qorki isə üç-beş kəlimə ilə ona qatılar, amma Tolstoy səssiz qalardı. Tolstoy çox Ortodoks, dindar bir Xristian idi. Mahatma Qandinin Hindistanda öz ustası olaraq göstərdiyi üç adamdan birinin Tolstoy olduğunu bilmək sənə təəccüblü gələcək, amma bu belə idi. Və bu adam böyük ehtimalla içində çox şeyi basdırırdı. Rusiyadakı ən zəngin adamlardan biriydi – köklü bir ailədən gəlirdi – amma kasıb bir dilənçi kimi yaşayardı; çünki İncilə görə "Kasıblar mübarək, xeyir-dua almış insanlardı və Tanrının Krallığına onlar sahib olacaq." Tolstoy da Tanrının Krallığından əl çəkmək fikrində deyildi. Bu sadəlikdən, təvazökarlıqdan deyil, bu arzu duymamaq deyil; əksinə çox-çox arzulamaq, çox acgözlükdür. Güc üçün çox həsrət çəkməkdir… Bu dünyadakı həyatını və sevincini fəda edir, çünki bu çox kiçik bir həyatdır, amma sonsuzluqda cənnətin və Tanrının Krallığının dadını çıxaracaqdı. Yaxşı biznesdir; bir az lotereya kimidir, ancaq daha zəmanətli, qarantiyalıdır. Tolstoy çox tənha bir həyat yaşayırdı. Ancaq tərəvəz yeyərdi. Demək olar ki, dini bir xadim idi. Təbii olaraq yuxuları, fikirləri də böyük ehtimalla çox çirkin şeylərlə dolu idi. Çexov və Qorki yenə soruşarlar: "Tolstoy niyə susursan? Bir şey denən." O da cavab verər ki: "Qadınlar haqqında bir kəlimə belə demərəm. Ancaq bir ayağım çuxurda olduğu zaman bəlkə nəsə deyərəm. Onda da deyəcəyimi deyib məzara tullanaram."

Nəsə danışmaqdan niyə bu qədər qorxduğunu anlaya bilərsən. İçində qaynar bir qazan var idi. Tolstoy kimi bir adama yaxınlaşmaq düzgün bir hərəkət olmazdı…