Уладзімір Арлоў - Адкусі галаву вароне

Дачка казанскіх татараў Эльміра бязь лішніх цырымоніяў уручае табе свой рэклямны праспэкт, адкуль вынікае, што, апрача опэрных арыяў і мурынскіх сьпірычуэлс, шчодра адораная Алагам гадаванка Казанскае кансэрваторыі гатовая да плённага супрацоўніцтва па дваццаці іншых пунктах, сярод якіх і загадкавы: “развлекательная и популярная программа”.

Яшчэ адзін марак у адстаўцы пры канцы сустрэчы сардэчна дзякуе вам, выказваючы перакананьне, што такія маладыя й высокаадукаваныя маладзыя людзі, як ты і Дзіма Б., дапамогуць у сьціслыя тэрміны збудаваць “саюзную дзяржаву”.

Супрацоўнік абласной адміністрацыі, ледзь пасьпеўшы набыць тваю кнігу “Адкуль наш род”, ужо выказвае першую прэтэнзію: чаму эсэ пра “нехарошага” Язафата Кунцэвіча ёсьць, а вось аб праваслаўным Афанасію Філіповічу — ні слова? Ці не таму, што апошні супрацоўнічаў з маскавітамі і заклікаў цара распачаць вайну з Рэччу Паспалітай? Менавіта таму, адказваеш ты. Супрацоўнік, як выяўляецца, мае гістарычную адукацыю і лічыць недаравальным трымаць свае багатыя веды пры сабе.

Ты мусіш вытрымаць шквал сьвежых ідэяў і фактаў. У прыватнасьці, дазнаесься, што існуе агульнаруская прастора. Што яе ўтвараюць тры галіны адзінага рускага этнасу: велькаросы, маларосы і беларусы. Што ня ўсё так “чыста” з Тадэвушам Касьцюшкам. Што беларусы ня раз “устраивали массовую взаимную резню на религиозной почве”. Што зусім няблага, што ў Расеі, адрозна ад Беларусі, не было эпохі Рэнэсансу, якая запаліла тысячы страшных вогнішчаў. Што ў Расеі ўлада пакарала сьмерцю толькі чатырох царкоўных раскольнікаў, а безьліч іншых загінулі, даведзеныя да масавых самаспаленьняў заходнімі эмісарамі.

Наастачу калега вырашае прасьвяціць цябе ў тым сэнсе, што сапраўднае прозьвішча Геркуса Мантаса — Манто, а летувісы самачынна, відаць, не параіўшыся з таварышамі з агульнарускай прасторы, дадалі свой канчатак. Ясна, што тут, як і з Касьцюшкам, ня ўсё чыста.

Ты не дыскутуеш, табе проста пацешна ўяўляць, што адказаў бы гэтаму зацятаму служку Кліё адзін вядомы ўсім уладальнік дыплёму пра гістарычную адукацыю.

Супрацоўнік нэрвуецца: “Вы хотите сказать, что Ваша Беларусь была в Европе, а потом пришла российская орда?” Ты пагаджаесься: “арда” — дакладнае слова.

Сёньня раніцай у цябе ўзьнікла было адчуваньне, што трапіў у нейкі сёмы абласны цэнтар Беларусі. Прыкладна такая самая архітэктура мікрараёнаў і выспы недаруйнаванага гістарычнага асяродзьдзя. Прыкладна такая ж колькасьць беларускамоўных. Гэткая ж беларуская гасьціннасьць тваіх гаспадароў…

Увечары ты ўжо канчаткова і ўсьцешана перакананы, што знаходзісься ў іншай краіне.

І рэч ня ў тым, што ў цябе дома такіх супэрмаркетаў яшчэ няма нават у сталіцы. І ня ў тым, што на выхадзе з гэтай цалкам эўрапейскай паводле маштабу ды асартымэнту крамы можна трапіць у калюжыну паўмэтровай глыбіні, бо дарогаў калінінградзкага кшталту ў вас няма, здаецца, ужо і ў райцэнтрах.

Рэч у тым, што дома любая, няхай і тройчы расейскамоўная аўдыторыя цябе выдатна разумее, і калі ты кажаш, што першае беларускае слова, якое зачаравала прывезенага ў Гомель расейскага хлопчыка Дзіму Бартосіка, было пачутае з радыёпрадуктара слова “ўгнаеньні”, публіка імгненна адгукаецца ўсьмешкамі і настройвае сваё ўспрыманьне на адпаведную хвалю. А тут таму, хто цябе разумее, часу на ўсьмешку ды “настройку” проста бракуе: скубуць дапытлівыя суседзі, для якіх што “ўгнаеньні”, што “fertilіzer”, — аднолькавая тарабаршчына.

Наяўнасьць у шматстайных беларуска-расейскіх стасунках таямніцы “ўгнаеньняў” безумоўна суцяшае. І пакуль Дзіма Б. тлумачыць, што ўгнаеньні бываюць арганічныя і неарганічныя, ты аддаесься развагам пра тое, да якога з гэтых відаў належыць пахкі прадукт, што дзень пры дні выдаюць “на горá” ідэалягічныя транспартэры тваіх родных радыё і тэлебачаньня.

Гэта быў зьбіральны назоў. “Ванямі зь піларамы” твой тата менаваў навалач, што спаўзлася ў Полацак з усяго Савецкага Саюзу. Калі ты вучыўся ў першай клясе, улады зноў зачынілі адноўлены за немцамі Спаса-Эўфрасіньнеўскі манастыр, і “ваняў” сялілі ў былых кельлях.

У манастырскім саборы “вані” нарабілі перабоек і трымалі сьвіней ды трусоў. Сабор сьмярдзеў, рохкаў, пішчэў. Калі гаспадары кідалі згаладалым трусам абярэмак вецьця, тыя ўсчыналі такі жудасны вэрхал, што здаваліся ня мірнымі траваяднымі, а гіенамі ды каётамі. А сьвіньні ўяўляліся вам, навакольнай блазноце, наагул пачварамі, гатовымі ўмомант схрумстаць ня толькі цябе, малога беларускага (дзякуючы тав. Панамарэнку) хлопчыка Вову, але і самога дзядзьку Калістрата, што прыехаў зь Сібіры, дзе нястомна мачыў зьвяроў і людзей.