Уладзімір Арлоў - Мой радавод да пятага калена

Паводле маіх назіраньняў, людзі з розумам і жывым сумленьнем у нас, у Беларусі, Уладзіміра Ільліча ўжо год як не цытуюць. Дакладней, цытуюць, але ўжо як бы наадварот - разьвітваючыся са сваёй аблудаю й засьцерагаючы ад яе іншых. Адну з такіх малавядомых пакуль што цытатак з напісанай тав. Троцкім ленінскай біяграфіі хачу прапанаваць увазе верных ленінцаў: «Это диктатура? Это манная кашка! - любіў паўтараць Ільліч. - Русский человек - слишком добр. - Он не в состоянии принять решительные меры революционного террора. Тем не менее, необходимо попробовать...»

«Напробовались» усмак.

Леніну пашанцавала памерці адносна рана. Калі хочаце - своечасова. У тым сэнсе, што праз колькі гадоў яго маглі выкінуць з краіны, як ягонага біёграфа тав. Троцкага, або зрабіць - разам з Бухарыным, Каменевым, Зіноўевым і іншымі правадырамі рэвалюцыі - удзельнікам гучных «адкрытых» працэсаў. Гадоў праз 50 яго б рэабілітавалі, а праз колькі месяцаў, як і ў выпадку зь іншымі бальшавіцкімі верхаводамі, мы б задумаліся: навошта й дзеля чаго, калі за зьдзейсьненае імі іх ніколі не рэабілітуе сама Гісторыя?

Але Ленін памёр у час, і таму, замест таго, каб выдзіраць з кніг ягоныя партрэты, па ўсёй краіне яму панастаўлялі помнікаў.

Зрэшты, больш верагодным мне ўяўляецца іншае разьвіцьцё падзеяў. Іосіф Вісарыёнавіч мог адправіць настаўніка на той сьвет ціха, бяз шуму й пылу, бяз гучных працэсаў, выдзіраньня партрэтаў, паленьня кніг і іншых бальшавіцкіх штучак. Сталін цудоўна разумеў, што быць заснавальнікам небясьпечна. Значна выгадней, схаваўшыся за помнік правадыру, абсалютна шчыра абвясьціць сябе спадкаемцам і прадаўжальнікам.

Дарэчы, пра помнікі.

З год таму я прысьніў фантасмагарычны сон. Па маім родным Наваполацку езьдзіў, зносячы помнікі Ўладзіміру Ільлічу, звычайны савецкі бульдозэр. Дзеці падбягалі да бульдазэрыста, казалі яму адрас чарговага помніка, дзядзька спаважна запісваў яго ў свой нататнік і ехаў рабіць сваю справу далей.

Сёньня, калі шчыльныя шэрагі помнікаў правадыру працоўных пад гучныя воплескі гэтых самых працоўных ужо істотна парадзелі, фантасмагарычным у маім сьне засталося адно тое, што дзея адбывалася ў Наваполацку, дзе - рэч амаль неверагодная! - ніякіх помнікаў Ільлічу ніколі не было. Не было нават вуліцы Леніна. Праўда, дзядуля дзейнічаў, так бы мовіць, і «пры наяўнасьці адсутнасьці». Калі тутэйшыя «нацыяналісты» спрабавалі пераназваць наваполацкія вуліцы з дэбільнымі назвамі тыпу Юбілейная, Алімпійская або Камсамольская, бацькі горада ня проста адмахваліся, як ад дакучлівых мух (ня лезьце, маўляў, зь нейкімі там Скарынамі й Каліноўскімі), але са значэньнем падымалі ўгару палец і, палохаючы саміх сябе, прыхлопвалі гнілых інтэлігентаў апошнім аргумантам: «В городе еще нет улицы имени Ленина!» Цяпер ужо можна з усёй пэўнасьцю дадаць: і ніколі ня будзе. Ні вуліцы, ні помніка.

Вялікі пралетарскі пісьменьнік М. Горкі, ня верыць якому няма аніякіх падставаў, у лістападзе 1917 году пісаў пра Ільліча: «он обладает отсутствием морали и чисто барским, безжалостным отношением к жизни народных масс» (М. Горький. Несвоевременные мысли. - Париж, 1917. С. 113). Не, зусім не памыляўся мудры Анры Барбюс, сказаўшы ў разгар сталінскага генацыду, што СТАЛІН - ГЭТА ЛЕНІН СЁНЬНЯ.

19 траўня 1922 году Ільліч загадаў рыцару рэвалюцыі Дзяржынскаму падрыхтаваць высылку за мяжу красы расейскае інтэлігенцыі. Дзеля гэтага правадыр раіў рыцару «собрать систематические сведения о политическом стаже, работе и литературной деятельности профессоров и писателей». А вось і гатовыя ворагі: «питерский журнал «Экономист»... по-моему, явный центр белогвардейцев. В № 3 напечатан на обложке список сотрудников. Все это явные контрреволюционеры, пособники Антанты, организация ее слуг и шпионов и растлителей учащейся молодежи» (у зб.: Ленин и ВЧК. Масква, 1975. С.566-567). Як вам ленінскія парады? А тэрміналёгія? Ці не нагадвае нешта вельмі знаёмае з 30-х гадоў?

Чую голас апанэнта: ну вось, пакланяліся Леніну, вырываючы зь ягонай бясцэннай спадчыны адныя цытаты, а цяпер той самай мэтодаю выкрываем яго. На гэта я адкажу: геніяльныя ідэі Ільліча, якія доўгія гады паўтараліся як малітвы-заклёны, так і не ўвасобіліся ў «светлое будущее». А вось ленінскія ўказаньні й запаветы, ад якіх робіцца вусьцішна, вельмі хутка рабіліся страшнай рэальнасьцю: расстрэламі, высылкамі, тэрорам.

Між іншым, цытаваны вышэй ліст напісаны «самым чалавечным чалавекам» за колькі дзён да першага кровазьліцьця ў мозак. Можна толькі здагадвацца, якія б яшчэ запаветы выйшлі з-пад пяра Ільліча, калі б не хвароба.